Microsoft Word Birja-Dissert docx
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
16
I. Respublika əmtəə bazarının genişləndirilməsi, onların səlahiyyətlərinin çoxalması, yarmarka və sərgilərin təşkilində dövlət sənaye-ticarət palatası ilə bərabər respublikanın sosial-iqtisadi Nazirliyi də hərtərəfli köməklik göstərməlidir. II. Əmtəə bazarının inkişafında və xarici ticarət əməliyyatlarının genişləndirilməsində respublikada mövcud olan dövlət bankları, kommersiya bankları və həmçinin digər banklar borc-kreditlərin(investisiyalar) aşağı %-lə verilməsi və girovların qoyulması nisbətən sadələşdirilməlidir. III. Yerli sahibkarların inkişafını nəzərə alaraq idxal əməliyyatlarının daxili bazarın tələbatına uyğun olaraq müəyyən edilməlidir. IV. Özəl sektorların xüsusən kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracını nəzərə alaraq vergi və gömrük tariflərinin təkmilləşdirilməsi məqsədəuyğun olardı. V. Xarici vətəndaşların respublikanın hüquqi və fiziki şəxslərlə müştərək müəssisələrin yaradılmasında respublikanın birja fəaliyyətinin həlledici rolunun denişləndirilməsi üçün dövlət təminatı verilməlidir. Azərbaycan Respublikasında da müvafiq qanunvericiliyə əsasən birja fəaliyyəti möcuddur. Lakin bir sıra birjaların (xüsusilə əmtəə birjalarının) fəaliyyətini yox dərəcəsindədir. Milli bazar baxımından nisbətən inkişaf etmiş birjalara Bakı banklararası valyuta birjası ticarət proseslərində beynəlxalq səviyyəli əməliyyatların da mühüm yer tutacağı proqnozlaşdırılır. Beləliklə, müasir dövrdə birjalarsız bazar infrastrukturunu təsəvvür etmək mümkün deyildir. Bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar, bazar münasibətlərinin formalaşması və yeni mexanizmlərin yaradılması əsas tələblərdən biridir. Eyni zamanda hazırda birjalar beynəlxalq ticarət mərkəzinə çevrilmişdir. Birjaların beynəlxalq ticarətdəki payı ildən-ilə artmaqdadır.
17
Birjaların formalaşması mürəkkəb nəzəri-metodoloji əsaslara malikdir. Hər bir birja növünün fəaliyyətinin formalaşması özünəməxsus xüsusiyyətlərlə səciyyələndiyi üçün, bu fəaliyyət növlərinin mahiyyətində və həyata keçirilməsi üsullarında müəyyən fərqlər ortaya çıxır, lakin bir sıra ümumi müddəaları birjaların bütün növlərinə və onların idarə edilməsinə aid etmək mümkündür. Birjalar və onların daxil olduğu milli və beynəlxalq bazarlar çox mürəkkəb və dinamik quruluşa malik olduğundan, onların səmərəli idarə olunmasının təmin edilməsi bütövlükdə bazar iqtisadiyyatınının ahəngdar fəaliyyətinin mühüm şə rtlərindən biridir. Belə formalaşma fəaliyyəti özü də konkret üsul və metodların məcmusu olan müstəqil sistem və yarımsistemlər şəklində təzahür edir. qtisadi ədəbiyyatlarda birjaların formalaşması sistemini müxtəlif aspektlərə ə sasən fərqli yarımsistemlərə bölürlər. Məsələn, fəaliyyətinin mahiyyətinə görə bu sistem funksional, texniki (klirinq-hesablaşma, depozitar, qeydiyyat, informasiya şə bəkəsi) və təşkilati (idarəetmə texnologiyaları) yarımsistemlərə, idarəetmə quruluşuna görə isə idarəedici və idarəedilən yarımsistemlərə bölünür. darəedici yarımsistemə aşağıdakılar aiddir: - Bazarda məqsədyönlü fəaliyyət (qanunvericilik, qeydiyyat, lisenziya, nəzarət) göstərən dövlət orqanları və özünütənzimləmə təşkilatları; - qanunvericilik infrastrukturu, yəni birjalara aid edilən normativ sənədlər (əsasən birja əmtəə və predmetlərinə aid qanunvericilik aktları); - Bazarın etikası (birjanın özünütənzimləmə təşkilatları tərəfindən qəbul olunan aparılma qaydaları); - adət və ənənələr. darəedilən yarımsistem isə bazarın yuxarıda qeyd edilən funksional, texniki və təşkilati infrastrukturundan ibarətdir ( bax: şəkil1.)
18
Şə kil 1. Birjaların fəaliyyətlərinin formalaşması və tənzimlənməsi sistemi Birjaların idarəedilməsi sisteminin başlıca məqsədi birjaların sabitliyinin, tarazlığının və səmərəliliyinin təmin edilməsidir. Bu məqsədlə, bazarın tənzimlənməsi mexanizmi idarəedici subyektlər tərəfindən müəyyənləşdirilir və detallar razılaşdırılır, eyni zamanda isə həmin mexanizmin tətbiqinin əsas metod və üslubları aydınlaşdırılır. Birjaların tənzimlənmə mexanizminə idarəetmə vasitələri, normativ, hüquqi və informasiya təminatı daxildir. Dövlət tənzimlənməsi ilk növbədə hüquqi-normativ aktlara əsaslanır. Hüquqi təminat qanunvericilik aktları, fərmanlar, qərarlar, sərəncamlar və idarəetmə İdarəedici yarımsistem Dövlət orqanları Birjanın özünütənzimləmə təşkilatları Etik normalar və adət-ənənələr İdarəedilən yarımsistem Birjaların funksional infrastrukturu Birjaların texniki infrastrukturu Birjaların təşkilati infrastrukturu
19
orqanlarının digər hüquqi sənədlərini əhatə edir. Normativ təminata təlimatlar, normativlər, normalar, metodik göstərişlər və izahatlar, həmçinin peşəkar iştirakçıları təşkilatlarının təsdiq etdiyi qaydalar aiddir. nformasiya təminatına müxtəlif növ iqtisadi, kommersiya, maliyyə və s. informasiyalar daxildir. Ölkəmizdə birjaların tənzimlənməsinə dair əsas hüquqi-normativ aktlar həm ə mtəə birjalarının, həm də fond birjasının fəaliyyətini tənzimləyir. Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının və fond birjalarının dövlət tənzimlənməsi üzrə başlıca sənədlərlə Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsini, “ Qiymətli Kağızlar haqqında”, “Səhmdar Cəmiyyətləri haqqında”, “ nvestisiya fondları haqqında” və b. qanunları, QKDK-nın normativ sənədlərini aid etmək olar. Əmtəə birjalarının fəaliyyətinin tənzimlənməsinə isə, Mülki Məcəllə, “Əmtəə birjaları haqqında” qanun və digər qanunverici aktlar aiddir. Dövlət əmtəə bazarının formalaşdırılmasında və inkişaf etdirilməsində bir sıra mühüm funksiyaları yerinə yetirir: 1) Dövlət əmtəə birjalarının təşkilini və inkişafını nəzərdə tutan konsepsiyaların hazırlanmasına və icra edilməsinə nəzarət edir və birbaşa cavabdehlik daşıyır; 2) Qanunvericilik aktlarının hazırlanmasını və həyata keçirilməsini təmin edir; 3) Maliyyə vasitələrinə məcmu tələbi ödəmək üçün dövlət və özəl resursları səfərbər edir və bu prosesdə birbaşa və ya dolayı yolla iştirak edir; 4) Bazarın maliyyə sabitliyi və təhlükəsizliyinə nəzarət edir; 5) Birjaların normal fəaliyyət göstərməsi üçün müvafiq normativ aktları və normaları müəyyənləşdirir və ya bu prosesin yerinə yetirilməsinə nəzarət edir, həmin normalara əməl edilməsini təmin edir, kənarlaşmalar zamanı isə müvafiq sanksiyaları tətbiq edir; 6) Birjalar və onların iştirakçıları haqqında lazımi informasiyanın əldə edilməsi üçün açıq informasiya sistemini formalaşdırır; Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|