Microsoft Word birja isinin t?Skili v? Idar? Ediln?SI. doc
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
birjası çıxış edir. Almaniyada hər gün 14 valyuta kursları təyin edilir və onlar bankların müştərilərilə hesablaşması üçün mütləq hesab edilir. Fransada cəmi bir valyuta birjası vardır ki, o da ölkənin paytaxtı olan Paris şəhərində yerləşir. Həmin birjada valyuta məzənnələri dövlət maklerləri (dəllaları) tərəfindən təyin edilir. Vena şəhərinin valyuta birjasında valyuta məzənnələri birjanın maklerləri ilə Avstriyanın mərkəzi bankı tərəfindən birgə təyin edilir. Niderlandın Amsterdam və Rotterdam valyuta birjalarında vahid valyuta məzənnəsi təyin edilir. Skandinaviya ölkələrində isə kommersiya müəssisələri və mərkəzi bankın müştəriləri və nümayəndələri tərəfindən valyuta məzənnələri ingilis funt-sterlinqlərinə əsasən təyin edilir və onların bazasında mövcud bazar məzənnələrinə uyğun olaraq digər valyutaların məzənnələri müəyyənləşdirilir. Nisbətən böyük bankları olan ABŞ, Böyük Britaniya və sveçrə kimi ölkələrdə valyuta birjaları yoxdur. Misal üçün, ABŞ-da valyuta ticarəti yalnız banklararası bazarlarda həyata keçirilir. Həmin bazarlarda alıcı və satıcı tərəflərinin məzənnələri əsasında orta valyuta məzənnəsi formalaşır. Bu zaman banklar heç bir əlavə komissionlar (gəlirlər) əldə etmirlər. Gəlir isə satıcılar və alıcıların valyuta məzənnələrinin fərqindən ibarət olur. ABŞ kimi super dövlətdə ən nəhəng valyuta ticarəti mərkəzləri Nyu-York, San-Fransisko, Yeni Orlean, Boston və Çikaqo şəhərlərində yerləşir. ngiltərədə hər gün banklar bir-birilərinə valyuta qiymətləri haqda məlumat verirlər. sveçrədə valyuta məzənnələri aparıcı satıcıları olan banklar və digər bazar subyektlərininin sorğusu əsasında təyin edilir. Buna görə sövdələşmələrin ümumi məbləği müəyyən həddən yüksək olduqda valyuta məzənnələri bir qədər tərəddüd edir. Azərbaycan Respublikasında valyuta birjalarının formalaşması prosesi davam edir. Hələlik isə onların istənilən səviyyəli təşkilati-hüquqi bazası, kifayət qədər işlənilmiş valyuta sistemi yoxdur və bu sahədəki dövlət siyasəti bazar proseslərini tam əks etdirə bilmir. Valyuta birjalarının təşkili və idarəedilməsi təxminən əmtəə birjalarının işinə bənzəyir, lakin təcrübədə dövlətin maliyyə və iqtisadi siyasətindən çox asılıdır. Fəsil 7. Əmək birjalarının (məşqulluq mərkəzlərinin) təşkili 7.1. Əmək birjalarının bazar münasibətləri sistemində yeri Kapitalist təsərrüfatçılığı sistemində – yəni bazar iqtisadiyyatı şəraitində əmək birjaları əhalinin məşğulluq mərkəzləri kimi çıxış edir. Həmin birjaların mövcud olması bazar iqtisadiyyatının işləmə mexanizmini təmin edir. Buna görədə əmək birjaları bazar infrastrukturası sahələrinin ən aparıcılarından biridir. Belə ki, bazar iqtisadiyyatının işləmə mexanizmi elə qurulmuşdur ki, iş qabiliyyətinə malik olan əhalinin 3-5% ehtiyat etmək qüvvələri kimi daim hazır vəziyyətdə duraraq, inkişaf edən ən yüksək mənfəət gətirəcək istehsal və qeyri-istehsal sahələrində çalışmağa yönəldilirlər. Bazar münasibətləri sisteminin qanunları ilə yaşayan ölkələrdə əmək birjalarının iqtisadi, siyasi və ya sosial əhəmiyyətini dərindən dərk edirlər. Bunun üçün inkişaf etmiş ölkələrdə əmək birjaları dövlətin məşğuliyyət siyasətini həyata keçirən və vətəndaşların öz əmək hüquqlarını reallaşdıran xüsusi mərkəzlər kimi formalaşdırılır. ABŞ, Almaniya, taliya və digər qabaqcıl bazar iqtisadiyyatı yönümlü ölkələrində dövlət və dövlətdənkənar məşqulluq mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Bütün əmək birjalarının açılması üçün dövlət qurumları xüsusi icazə verməlidir. Dövlət məşğulçuluq mərkəzləri – dövlət əmək birjalarının başlıca funksiyaları əmək resursları və iş yerlərinin təhlil edilməsi, uçotunun aparılması, bu sahədə informasiyaların verilməsi, xidmətlərin göstərilməsi və s. ibarətdir. Dövlət məşğulluq siyasətinin həyata keçirilməsi üçün aşağıda göstərilən mənbələr hesabına dövlət məşğulluq fondu yaradılır: - mütləq sığorta ödənişləri və işçilərin əmək haqqından ümumi vergilər həcmində tutulan pulları; - sahibkarların mütləq ayırmaları; - büdcə hesabına və b. 7.3. Əmək birjalarının təşkili və idarəedilməsi nkişaf etmiş kapitalist ölkələrindən 100 ildən çoxdur ki, işçilərin əmək hüquqlarının qorunması və onların əmək birjalarında qeydə alınması və işsizlik üzrə müvazinatların verilməsi sistemi daima təkmilləşə-təkmilləşə inkişaf edir. Əldə etdiyimiz məlumatlara görə ABŞ-da vətəndaşların işçizlik üzrə müvazinat – yardım almaq hüquqları onların əmtəə birjalarında qeydiyyata düşdükdən 11 gündən başlanaraq qanuna minir və işə düzələnə kimi 12 aydan çox olmayan müddəti əhatə edir. (Bu vaxt ərzində hamı işlə təmin edilir). Bu ölkədə öz günahı olmadan işdən azad edilən hər bir kəsə əvvəlcədən üç aylıq əmək haqqı verilir və bu müddət başa çatana kimi onlar özlərinə iş yerləri axtarırlar. Yalnız bundan sonra iş tapmadıqda həmin adamlar əmək birjalarından alınacaq vəsaitlərə iddia edə bilərlər. Əmək birjaları insanlara müvazinat verməklə yanaşı, onlara iş yeri axtarmağa da köməklik edirlər. Elə iş məcbur hesab edilir ki, o işçinin professional hazırlığına, keçmiş işinə, sağlamlığına və digər (nəqliyyat və s.) tələblərinə uyğun gəlsin. şsizlərə müvazinatların verilməsi üç ay müddətinə və tamamilə o zaman dayandırıla bilər ki, iş axataran ona verilən təkliflərdən imtina etsin. Əgər əmək birjası qeydiyyatda olan işsizləri iş yerləri ilə təmin edə bilmirsə, onda həmin şəxslərə ictimai işlərdə çalışmaq və ya ixtisaslarının dəyişdirilməsi üçün pulsuz kurslarda oxumaq təklif olunur. Əhalinin məşğulluq qanunun pozulmasında əmək birjalarının işçiləri inzibati və cinayət məhsuliyyəti daşıyırlar. Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|