5
və onun əldə edilən səhm paketinə düşən payının, eləcə də
biznesdən mümkün gələcək gəlirlərin qiymətləndirilməsi.
3)
Müəssisənin
bütövlükdə
və
ya
hissələr
üzrə
qiymətləndirilməsi
halında
onun
dəyərinin
müəyyən
edilməsi.Müqavilənin pozulması və ya tərəfdaşlardan birinin
çıxması halında sahiblərin payının müəyyən edilməsi üçün çox
vaxt müəssisənin qiymətləndirilməsi zərurəti meydana çıxır.
4)Müəssisənin
strukturunun
yenidən
qurulması.
Bazar
qiymətləndirilməsinin aparılması müəssisənin ləğvi, birləşməsi
və ya müstəqil müəssisələrin holdinqin tərkibindən çıxması
halında ehtimal olunur.
5) Müəssisənin inkişaf planının işlənib hazirlanması. Strateji
planlaşdırma prosesində firmanın gələcək gəlirlərini, onun
dayanıqlığı dərəcəsini və imicin dəyərliliyini qiymətləndirmək
vacibdir.
6) Müəssisənin kredit qabiliyyətliliyinin və girovun dəyərinin
müəyyən edilməsi. Xüsusi riskləri istisna etmək üçün
kreditorlar
borc
götürənlərin
maliyyə
vəziyyətini
qiymətləndirməlidirlər.
7) Sığorta. Sığortalama prosesində itkiyə məruz qalan ərəfəsində
aktivlərin dəyərinin müəyyən edilməsi zərurəti meydana çıxır.
8) Vergitutma. Biznesin dəyərinin qiymətləndirilməsi vergitutma
şə
rtlərini aşkara çıxarır.
9) Əsaslandırılmış idarəetmə qərarlarının qəbulu. İnflyasiya
müəssisəsinin maliyyə hesabatlılığını təhrif edir. Odur ki,
ə
mlakın müstəqil qiymətləndiricilər tərəfindən dövri olaraq
yenidən qiymətləndirilməsi zəruridir.
10) Biznesin inkişafının investisiya layihəsinin həyata
keçirilməsi.Bu halda müəssisənin,onun xüsusi kapitalının və
layihənin əsaslandırılması üçün biznes aktivlərinin ilkin
dəyərini müəyyəm etmək lazımdır.
Ə
gər
alqı-satqı
sövdələşməsinin,
kreditləşmənin,
sığortalamanın, icarə və ya lizinqin obyekti müəssisə əmlakının
hər hansı elementi sayılırsa, eləcə də əmlaka vergi müəyyən
6
edildiyi vaxtda zəruri obyekt məsələn, daşınmaz əmlak, maşın və
avadanlıqlar, qeyri-maddi aktivlər ayrıca qiymətləndirilir.
Ə
mlak
kompleksi
dəyərinin
qiymətləndirilməsinin
inandırıcılığı və doğruluğu xeyli dərəcədə qiymətləndirmənin
istifadə sahəsinin, yəni alqı-satqı, kreditin alınması, sığorta,
vergitutma və s. nə dərəcədə düzgün müəyyən edilməsindən
asılıdır. Əks halda eyni bir vaxt anında qiymətləndirilən eyni
obyekt qiymətləndirmənin məqsədindən asılı olaraq müxtəlif
dəyərə malik olacaqdır, çünki dəyər müxtəlif metodlarla və
müxtəlif subyektlər tərəfindən qiymətləndiriləcəkdir.
Müxtəlif subyektlər tərəfindən biznesin qiymətləndirilməsi
məqsədlərinin təsnifatı aşağıdakı kimi aparılır:
1.Hüquqi şəxs kimi müəssisə. Bu zaman qiymətləndirmə
məqsədləri bunlardır: iqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsi,
inkişaf planlarının işlənib hazırlanması, səhmlərin buraxılması,
menecmentin effektivliyinin qiymətləndirilməsi.
2.Mülkiyyətçi.
Bu
zaman
qiymətləndirmə
məqsədləri:
mülkiyyətə sərəncam variantının seçimi; restrukturizasiya
zamanı birləşdirici və bölüşdürücü balansların tərtibi;
müəssisənin və ya onun payının alqı- satqı qiymətinin
ə
saslandırılması; müəssisənin nizamlı olaraq ləöv edilməsi
zamanı gəlirin ölçüsünün müəyyən olunması.
3.Kredit müəssisələri. Bu zaman qiymətləndirmə məqsədləri:
borc götürmənin maliyyə qabiliyyətsizliliyinin yoxlanılması;
girov kimi verilən ssudanın ölçüsünün müəyyən edilməsi.
4. Sığorta müəssisələri. Bu zaman məqsədlər: sığorta haqqının
ölçüsünün müəyyən edilməsi; sığorta ödəmələri məbləğinin
müəyyən edilməsi.
5. Fond birjaları. Bu zaman qiymətləndirmə məqsədləri:
konyuktur xarakteristikaların hesablanması; qiymətli kağızların
kartirovkalarının əsaslılığının yoxlanması.
6.İ
nvestorlar. Bu zaman qiymətləndirmə məqsədləri: investisiya
qoyuluşlarının
məqsədəuyğunluğunun
yoxlanması;
7
müəssisənin investisiya layihəsinə daxil edilməsi üçün onun
alışı üzrə ehtimal olunan qiymətin müəyyən edilməsi.
7. Dövlət orqanları. Bu zaman qiymətləndirmə məqsədləri:
müəssisənin özəlləşməyə hazırlanması; müxtəlif vergi növləri
üçün vergitutma bazasının müəyyən edilməsi; müflisləşmə
proseduru vasitəsilə məcburi ləğvetmədən gəlirlərin müəyyən
edilməsi; məhkəmə məqsədləri üçün qiymətləndirmə.
Qiymətləndirmənin məqsədi müştəriyə lazım olan dəyər
növünün müəyyən edilməsi sayıla bilər. Bu cür məqsədli
qiymətləndirmə növləri aşağıdakılardır:
-
Azərbaycan Respublikasına, onun subyektlərinə, bələdiyyə
təşkilatlarına tam və qismən məxsus olan qiymətləndirmə
obyektlərinin sövdələşməyə cəlb olunması :
-
İnvestisiya layihələndirilməsi;
-
əmlakın nizamnamə kapitalına salınması;
-
əmlak hüquqlarının payının müəyyən edilməsi;
-
mülkiyyət hüquqlarının verilməsi;
-
icarə, etibarlı idarəetməyə verilməsi, lizinq;
-
alqı- satqı, dəyişmələr, digər özgəninkiləşdirmə;
-
bölgü, əmlakın vərəsəliyə verilməsi, bağışlanması;
-
əmlakın,girovun siğortalanması;
-
vergilərin, yığımların, rüsumların hesablanması;
-
hesabatda əks olunması;
-
borc öhdəliklərinin bağışlanması.
-
müsabiqələrin, hərracların, ticarətin aparılması;
-
zərərin ləğv olunması və ödənilməsi;
-
əmlak mübahisələrinin həll olunması, müsadirə olunması.
Qiymətləndirmənin məqsədi müəssisənin ayrı –ayrı
elementlərinin dəyərinin qiymətləndirilməsi ola bilər. O,
aşağıdakı hallarda aparıla bilər:
-
əmlakının hər hansı hissəsinin satışı;
-
əmlakın bir hissəsinin girovu altında kreditin alınması;
-
əmlakın siğortalanması və bununla əlaqədar siğorta olunan
ə
mlakın dəyərinin müəyyən edilməsi;
Dostları ilə paylaş: |