Microsoft Word biznesin mu?Ssis?Nin qiymetlendirilmesi

19 
 
Təhlil  məqsədləri  üçün  müəssisə  potensialının  bütövlükdə 
dörd kateqoriyaya bölmək olar: 
Baza  potensialı  -  kommersiya  məqsədlərinə  çatmaq  iqtisadi 
nemətlər yaratmaq və eyni zamanda mənfəət əldə etmək imkanı 
verir.  Baza  potensialı  müəssisənin  rəqabət  üstünlüyü  ilə 
ə
laqəlidir,  onun  dəstəklənməsi  və  inkişafı  bazarda  dayanıqlı 
rəqabət üstünlüyü əldə etməyə  imkan verir. 
Gizli potensial - cari mərhələdə konkret üstünlük verməyən, 
lakin  perspektivdə  baza  vəsaitlərinə  çevrilə  bilən  aktivlərdir. 
Buraya  müəssisənin  kadr  potensialını,  biznesin  müəyyən 
sferasında toplanmış iş təcrübəsini aid etmək olar. Gizli potensial 
müəyyən səviyyəyə çatarkən biznesin yeni istiqamətinin açılması, 
ə
mtəənin  istehlak  xüsusiyyətlərinin  yaxşılaşdırılması  şəklində 
reallaşdırıla bilər və s. 
Zərərli  potensial  -  müəssisə  üçün  hər  hansı  mənfəətsiz 
resursların  istehlakına  səbəb  olur.  Xüsusilə,  səmərəsiz  təşkilati 
quruluş  səbəbindən  funksiyaların  təkrarlanmasına  məsrəflər 
yarana bilər. 
Çarpaz potensial. Müəssisədə digər potensiallardan səmərəli 
istifadəni  təmin  edən  aktivlərin  mövcudluğu  xüsusilə,  satışın, 
maliyyənin  optimal  fəaliyyət  göstərən  sistemi  ilə  xarakterizə 
olunur. 
Uğurlu  fəaliyyət      göstərən    təşkilat  yalnız  cari  gəlirlərini 
deyil, həm də bütün potensialların inkişafını da təmin edir. 
Təşkilatın  rəqabətliliyi  zahirən  onun  ödənişqabiliyyətliliyi, 
maliyyə  sabitliyi,  investisiya  cəlbediciliyi  kimi  özünü  göstərir. 
Rəqabətliliyini  qiymətləndirmək  üçün  maliyyə  təhlilinin 
metodikası  və  təsərrüfat  fəaliyyətinin  kəmiyyət  və  keyfiyyət 
təhlilinin digər metodlarından istifadə oluna bilər. 
Məhsulun  və  ya  xidmətin  rəqabətliliyi  onun  bazarda 
uğurunun əsas ünsürlərindən biridir. 
Məhsulun  rəqabətliliyi-rəqabət  şəraitində  onun  kommersiya 
uğurunu  təmin  etmək  qabiliyyətidir.  Bu,  məhsulun  bazar 
şə
raitinə 
uyğunluğunu, 
texniki, 
iqtisadi 
və 
estetik 

---

20 
 
xarakteristikalara,  həmçinin  satış  şərtlərinə  (servis,  qiymət, 
müddət,  reklam,  keyfiyyət)  istehlakçıların  konkret  tələbatlarına 
uyğunluğunu göstərən çoxcəhətli anlayışdır. 
Məhsulun rəqabətliliyi kəmiyyət qiymətləndirməsi tələb edir. 
Konkret 
kəmiyyət 
ölçülərinə 
malik 
olmadan 
onun 
yaradılmasının  bütün  mərhələlərində  formalaşan  inteqral 
göstəricini idarə etmək mümkün deyil. 
Rəqabətliliyini məhsulun satış imkanları ilə də eyniləşdirmək 
olmaz, belə ki, dempinq qiymətləri ilə, konyuktur-siyasi təfəkkür 
ə
sasında  satış  mümkündür  ki,  bu  da  müəssisənin  mənfəətini 
təmin etmir. 
Rəqabətliliyin qiymətləndirilməsinə iki yanaşma mövcuddur: 
istehsalçı mövqeyindən və istehlakçı mövqeyindən. 
Həyat  tsiklinin  bütün  fazalarında  əmtəə  istehsalçısına  gəlir 
gətirməlidir.  Bu  zaman  gəlirliliyin  ölçülməsində  gəlirliliyin 
dinamikası əks oluna bilər: 
                                            M
t
= n
t
 + m
i
 
Burada M
t 
-vaxt vahidi ərzində məhsul satışından mənfəət, n-
vaxt  vahidində  satışın  həcmi,  m
i
-məhsul  vahidinin  satışından 
mənfəət. 
Ə
mtəənin  ümumi  gəlirliliyi  fasilələr  (vaxt  vahidləri)  üzrə 
nəticələrin cəmi ilə ifadə olunur və əgər hər vaxt vahidində gəlir 
optimal olarsa maksimal qiymətini alar. 
Ə
gər  hər  bir  qiymətləndirilən  fasilədə  (aralıqda)  verilmiş 
vaxt dövründə bazarın özəl seqmentində tələb və təklifin nisbəti 
ilə müəyyənləşdirilmiş optimal qiyməti təyin etmək lazımdır. 
İ
stehlakçı  öz  seçimində  digər  meyarlara  da  əsaslanır: 
faydalılıq  və  əmtəənin  qiyməti.  Ən  yüksək  yanaşma  zamanı 
istehlakçı  qiymət  meyar  kimi  götürülür.  Əmtəənin  istehlak 
xüsusiyyətləri  (faydalılıq)  kəmiyyət  ifadəsinə  malikdir  (çəki, 
həcmi, 
güc). 
Digər 
reaktiv 
xarakteristikalar 
(dizayn, 
qablaşdırma) var ki, onları da formalaşdırmaq çətindir. 

---

21 
 
İ
stənilən  məhsulun  rəqabətliliyinin  qiymətləndirilməsi  üçün 
başlanğıc 
nöqtəsi 
qiymətləndirmənin 
məqsədinin 
müəyyənləşməsidir. 
Ə
gər,  yeni  məhsul  işlənildiyi  halda  onun  rəqabətliliyi 
qabaqlayıcıdır  və  kifayət  qədər  uzunmüddətlidir.  Əgər  bazarda 
mühüm  xarakteristikalar  üzrə  birbaşa  müqayisələr  üçün 
analoqlar  mövcud  deyilsə,  digər  yanaşmalardan  istifadə  etmək 
zəruridir, xüsusilə keyfiyyət səviyyələri üzrə. 
Birinci  səviyyə-standarta  (texniki  şərtlərə,  təhlükəsizlik 
texnikasına, müqaviləyə) uyğunluq . 
İ
kinci  səviyyə-istifadəyə  (alıcıların  müəyyən  tələblərinin 
ödənilməsi qabiliyyəti) uyğunluq. 
Üçüncü  səviyyə-bazarda  faktiki  tələblərə  (keyfiyyət  və 
qiymətin balanslılığı üzrə alıcıların təsəvvürlərinə) uyğunluq. 
Dördüncü səviyyə- gizli tələblərə (ehtiyaclara) uyğunluq. 
Ə
gər,  məhsulun  rəqabətqabiliyyətliliyini  bazarda  anoloji 
məhsulların  mövcudluğu  halında  təhlil  etmək  zəruridirsə,  əsas 
parametrlər üzrə bilavasitə müqayisə aparmaq kifayətdir. 
Müqayisə  bazası  olmadıqda  anologiyalar  metodundan 
istifadə olunur. Bunun üçün istehlakçını ideal qane edən əmtəə-
nümunə  modelləşdirilir  və  onun  parametrləri  qiymətləndirilən 
ə
mtəənin parametrləri ilə müqayisə olunur. 
Rəqabətqabiliyyətli  məhsul  təkcə  bazarda  davamlı  satışı 
deyil,  biznesin  gəlirliyini  də  təmin  etməlidir.  Bu  halda  söhbət 
rəqabətqabiliyyətliliyin  digər  göstəricilərini  azaltmayan  xərclər 
üzrə    liderlikdən  gedir.  Qiymət  liderliyindən  maksimal  bazar 
payı,  istehsal  üçün  nadir  avadanlığın  mövcudluğu  halında 
istifadə oluna bilər. 
Məsrəflərdə  liderlik  məhsul  istehsalına  və  satışına 
məsrəflərin azaldılmasına istiqamətlənən fəal daxili strategiyadır.  
Xərclərdə  liderlik  strategiyasının  uğurlu  tətbiqi  üçün 
müəyyən bazar şərtləri zəruridir: 
-
  əmtəə nişanlarında fərqlər cüzidir; 
-
  sahənin məhsulu əhəmiyyətli dərəcədə standartlaşdırılmışdır; 

---