44
Vergi ödəndikdən sonra xalis mənfəət
+
Amortizasiya ayırmaları
+
Xüsusi dövriyyə kapitalının artımı və ya azalması
+
Uzunmüddətli borcun artımı və ya azalması
=
Cəmi:Pul axını
İ
nvestisiya olunmuş bütün kapital üçün pul axınının istifadəsi
zamanı müəssisənin xüsusi və borc kapitalları fərqləndirilmir,
məcmuu pul axınları hesab olunur ki, bura da mənfəətin
hesablanması zamanı əvəllər çıxılmış borclar üzrə faiz ödəmələri
ə
lavə olunur. Belə ki, borc üzrə faizlər vergi ödənilənə qədərki
mənfəətdən çıxılır, onları qaytarmaqla mənfəət vergisi kəmiyyəti
məbləğində onların məbləğini azaltmaq lazımdır. Bu model üzrə
hesablamanın yekunu müəssisənin bütün investisiya olunmuş
kapitalının bazar dəyəri sayılır.
Pul axını həm cari qiymətlərdə, həm də inflyasiya nəzərə
alınmaqla hesablana bilər. Əgər hesablama t
0
ilinin
qiymətlərində (sabit və ya real qiymətlər) həyata keçirilirsə və
illik inflyasiya indeksləri
İ
t/t-1
məlumdursa, onda
CF
nom.t
=CF
real t
*
İ
t
0
,
İ
t/
t
0
=
İ
t/t-1
*İ
t-1/ t-2
....* İ
t
0=1
/
t
0
burada, CF
nom.t
, CF
real t
- pul axının nominal və real t-ci
elementi.
Nəzərə almaq lazımdır ki, inflyasiya təkcə illər üzrə deyil,
həm də iqtisadiyyatın sektorları üzrə müxtəlifdir. Əgər
İ
məh
t/t-1
–
qiymətləndirilən firmanın əsas məhsuluna ( xidmətinə)
45
qiymətlərin artımı indeksləri,
İ
xərc
t/t-1
–
xərc indeksləridirsə,
onda inflyasiya nəticəsində xalis mənfəətin dəyişməsi indeksi
aşağıdakı kimi müəyyən olunur:
V
0
İ
məh
t/t-1
– S
0
İ
xərc
t/t-1
İ
mənfəət
t/t-1
=
V
0
- S
0
burada,
V
0
, S
0
– baza dövrünün gəlirləri və xərcləri. Eləcə
də pul axınının digər elementlərinin inflyasiya tərkiblərini
hesablamaq olar.
Diskontlaşdırılmış pul axınları metoduna uyğun olaraq
müəssisənin dəyəri gələcək pul axınlarına əsaslanır. Ona görə də
qiymətləndiricinin vəzifəsi cari ildən başlayaraq hər hansı
gələcək vaxt dövrünə pul axını proqnozunun işlənməsi sayılır.
Proqnoz kimi o dövr tətbiq edilir ki, bu dövrdə şirkətin
gəlirlərinin artım tempi hələ ki sabitləşmir (ehtimal edilir ki,
postproqnoz dövründə sabit uzunmüddətli artım templərinin və
ya gəlirlərin sonsuz axınının öz yeri olmalıdır).
Proqnoz dövrü nə qədər qısa olarsa, bir o qədər böyük sayda
müşahidələr olar və riyazi nöqteyi-nəzərdən müəssisənin cari
dəyərinin yekun kəmiyyəti daha əsaslandırılmış görünər. Lakin
proqnoz dövrü nə qədər uzun olarsa, konkret gəlir
kəmiyyətlərini, inflyasiya templərini, xərclərini, pul vəsaitləri
axınlarını proqnozlaşdırmaq bir o qədər mürəkkəb olacaqdır.
Bazar iqtisadiyyatlı ölkələrdə proqnoz dövrü 5- 10 il, keçid
iqtisadiyyatlı ölkələrdə proqnoz dövrü 3 ilə qədər qısaldılır.
Ümumi gəlirin proqnozu müəssisənin və ya bütövlükdə
sahənin retrospektiv fəaliyyət göstəriciləri ilə məntiqi cəhətdən
uyğundur. Proqnozlara əsaslanan qiymətləndirmələr nəzərə
çarpacaq dərəcədə tarixi meyllərlə fərqlənirlər və onlar dəqiq
deyillər.
Ümumi gəlirin təhlili və proqnozu aşağıdakı amillərin
müfəssəl baxılmasını və uçotunu tələb edir:
-
buraxılan məhsulun nomenklaturası;
46
-
istehsal həcmi və məhsulların qiymətləri;
-
müəssisənin retrospektiv artım templəri;
-
məhsula olan tələb;
-
inflyasiya səviyyəsi;
-
mövcud istehsal gücləri;
-
kapital qoyuluşlarının perspektivləri və mümkün nəticələri;
-
iqtisadiyyatda tələbin perspektivini müəyyən edən ümumi
vəziyyət;
-
mövcud rəqabət səviyyəsi nəzərə alınmaqla konkret sahədə
vəziyyət;
-
bazarda müəssisənin payı;
-
postproqnoz dövründə uzunmüddətli artım dinamikası;
-
müəssisənin menecment planı.
Qərb standartları üzrə proqnozun 5 ilə yerinə yetirilməsinə
üstünlük verilir. Bu dövr ərzində biznesin bir çox sahələrində
ə
mtəə və xidmətlərin nomenklaturası təzələnir. Odur ki,
marketinq tədqiqatları gəlirin proqnoz səviyyəsinin təminatı
üçün zəruri olan şərtləri (o cümlədən investisiyaları ) özlərində
ehtiva edə bilərlər. Əgər obyekt ehtimal xarakteristikalarına
müvafiq müəyyən gəlirlərə uyğun qiymətləndirilirsə, onda
proqnozun keyfiyyəti yüksələcəkdir.
Bu mərhələdə qiymətləndirici aşağıdakıları nəzərə almalıdır:
• retrospektiv qarşılıqlı asılılıqları və meylləri ;
• xərclərin strukturunu (hər şeydən əvvəl,sabit və dəyişən
xərclərin nisbətini);
• hər bir xərc kateqoriyası üçün inflyasiya gözləmələrinin
qiymətləndirilməsini;
• əvvəlki illərdə maliyyə hesabatında rast gəlinə bilən birdəfəlik
və fövqəladə xərc maddələrini;
• aktivlərin mövcudluğundan, onların gələcək artımı və sıradan
çıxmasından irəli gələn amortizasiya ayırmalarının müəyyən
edilməsini;
Dostları ilə paylaş: |