Microsoft Word bmt-2 cavab az doc

40 

 

baycanda  milli-demokratik  mübarizənin  genişləndiyi  bir  dövrdə  AXC-nin  devril-

məsi onun üçün göydəndüşmə bir iş sayıla bilər. 

  

               21. Paris sülh konfransı və beynəlxalq münasibətlər. 

Almaniya və onun müttəfiqləri ilə dinc nizamlama məsələləri 1919-cu il yanvarın 

18-də  keçirilən  Paris  sülh  konfransında  həll  olunurdu.  Orada  27  ölkənin  nüma-

yəndəsi  iştirak  edirdi.  Konfransın  rəsmi  iştirakçılarından  başqa  bəzi  müstəmləkə 

ölkələrinin,  bir  sıra  dövlət  və  ictimai  təşkilatların  nümayəndələri  də  Parisə  gəl-

mişdilər. Konfransın rəsmi açılışı ərəfəsində dövlət və hökumət başçılarının, xarici 

işlər nazirlərinin və nümayəndə heyətlərinin digər yüksək vəzifəli üzvlərinin müşa-

virə və görüşləri keçirilirdi. Bir sıra məsələlər-konfransın dili, reqlamenti, ölkələrin 

rolu  və  onun  işində  iştirakı  uzun  sürən  müzakirələr  doğurdu.  Konfransın  əsas 

dilləri kimi ingilis və fransız dilləri tanındı. Konfransda iştirak edən ölkələr 4 qrupa 

bölünmüşdü. 

          Birinci  qrup.  ABŞ,  ngiltərə,  Fransa,  taliya  və  Yaponiya.  Bu  ölkələrin  hər 

birinin  5  səlahiyyətli  nümayəndəsi  vardı  və  onlar  həm  bütün  ümumi  iclaslarda, 

həm də müxtəlif komitə və komissiyaların iclaslarında iştirak edirdilər. 

       kinci qrup. Britaniya dominionları və 19 başqa ölkə. Onların birdən üçə qədər 

səlahiyyətli nümayəndələri vardı və onlara bilavasitə aid olan məsələlərin müzakirə 

olunduğu  iclaslarda iştirak edə bilərdilər. 

      Üçüncü  qrup.  Almaniya  və  müttəfiqləri  ilə  diplomatik  münasibətləri  pozmuş 

dörd  Latın  Amerikası  ölkəsi.  Onların  nümayəndələri  yalnız  bu  ölkələrin  maraq-

larına toxunan məsələlər müzakirə olunduğu zaman iclaslara çağırılırdılar. 

       Dördüncü qrup. Bura neytral və yenidən yaradılması nəzərdə tutulan ölkələrin 

nümayəndələri daxil idi. Onlar yalnız xüsusi məsələlərin müzakirəsində iştirak edə 

bilərdilər. 

          Konfransı  açan  Fransa  prezidenti  Puankare  Almaniyanın  ünvanına  qəzəbli 

sözlər  söylədi  və  müharibənin  təqsirkarlarına  qarşı  sərt  sanksiyaların  tətbiq  edil-

məsinə çağırdı. O, yeni təcavüzə yol verməmək üçün qəti tədbirlərin görülməsini 

tələb etdi. Bütün ən vacib məsələlər üç Şura tərəfindən həll edilirdi: Onlar Şurası, 

---

41 

 

Dördlər Şurası və Beşlər Şurası. Onlar Şurasına ABŞ-dan-Vilson və Lansin,  ngil-

tərədən-Lloyd  Corc  və  Balfur,  Fransadan-J.  Klemanso  və  Pişon,  taliyadan-

Orlando  və  Sonnito,  Yaponiyadan-Makino  və  Şinda  daxil  idilər.  Dördlər  Şurası 

yalnız ABŞ,  ngiltərə, Fransa və  taliya dövlətlərinin başçılarından ibarət tərkibdə 

işləyirdi.  Beşlər  Şurası  ABŞ,  ngiltərə,  Fransa,  taliya  və  Yaponiya  xarici  işlər 

nazirlərindən  ibarət  idi.  Lakin  əsas  məsələləri  ABŞ  prezidenti  Vilsonun,  ngil-

tərənin  və  Fransanın  baş  nazirləri  Lloyd  Corcun  və  Klemansonun  daxil  olduğu 

böyük “üçlük” həll edirdi. 

        Hazırlıq  dövründə  və  konfransın  işinin  gedişində  amerikan  prezidentinin  14 

bəndi və xüsusən də bütün danışıqların açıq aparılması, heç bir məxfi beynəlxalq 

sazişlərin olmaması, diplomatiyanın həmişə açıq və aşkar fəaliyyət göstərməli ol-

duğu barədə çox danışılırdı. Sovet Rusiyasının nümayəndələrinin konfransa çağı-

rılmamasına  baxmayaraq,  demək  olar  ki,  bütün  problemlərin  müzakirəsində  “rus 

məsələsinə”  toxunulurdu.  Bəziləri  Rusiyaya  müttəfiqlərin  ordusunu  göndərməyi 

zəruri hesab edirdilər, digərləri əsas  diqqətin A. V. Kolçak, A.   Denikin və digər 

ağ  generalların  müdafiəsinə  yönəldilməsi  uğrunda  çıxış  edirdilər.  London  və 

Vaşinqtonda  Sovet  hökumətinin  möhkəmləndiyini  başa  düşdüklərindən  burjua 

hökumətini xilas etmək üçün cəhdlər etməyə başladılar. 

         22. Müharibədən sonrakı nizamlama problemləri. Almaniya ilə sülh mü-

qaviləsi. 

 Millətlər  Cəmiyyətinin  Nizamnaməsini  qəbul  edən  Paris  konfransı  Almaniya  ilə 

sülhün  şərtlərinin  müzakirəsinə  keçdi.  ngiltərə,  Fransa,  ABŞ  və  antialman  blo-

kunun  müharibədə  iştirak  etmiş  digər  ölkələri  Almaniyanın  zəifləməsini  istə-

yirdilər  ki,  o,  hadisələrin  inkişafına  həlledici  təsir  göstərə  bilməsin  və  iqtisadi-ti-

carət əlaqələrində rəqabətə davamlı olmasın. Barışmaz mövqeni Fransa tutmuşdu. 

Klemanso  və  digər  fransız  nümayəndələri  müharibədə  verdikləri  bütün  itkilərin 

ə

vəzini Almaniyadan almağa çalışırdılar. Onlar Almaniyadan 800 mlrd. qızıl mar-

ka  məbləğində  təzminat  tələb  edirdilər.  Sərhədlər  haqqında  məsələdə  kəskin  dis-

kussiya  oldu.  Fransa  Elzas  və  Lotaringiyanın  qaytarılmasından  əlavə  Reynin  sol 

sahilinin işğalında və sağ sahilindəki 50 kilometrlik zonanın hərbsizləşdirilməsin-

---

42 

 

də təkid edirdi. Müqavilənin hərbi maddələrinə gəlincə, hamı bununla razı idi ki, 

Almaniyanın  quru  qoşunlarının  şəxsi  heyəti  yüz  min  nəfərdən  çox  olmamalıdır. 

Almaniya  ilə  müqavilənin  hərbi  maddələrinin  müzakirəsi  zamanı  fransız  nüma-

yəndə  heyəti  alman  ordusunun  təkcə  xeyli  ixtisar  olunmasını  yox,  həm  də  hərbi 

müəssisələri  üzərində  bilavasitə  nəzarət  tələb  etdi.  ngiltərə  və  ABŞ  bu  təklifin 

ə

leyhinə çıxdılar.  ngiltərə Almaniya üçün daha yumşaq iqtisadi şərtlərin tərəfdarı 

idi  və  Qərb  torpaqlarının  Polşaya  verilməsinə  qarşı  çıxış  etdi.  Alman  ordusunun 

ixtisarında Amerika və ingilis nümayəndə heyətləri o qədər də maraqlı deyildilər. 

Onlar Şurasının iclasında Vilson bəyan etdi ki, Almaniyaya “daxili qayda-qanunu 

qorumaq və bolşevizmi əzmək” üçün zəruri olan ordu saxlamaq lazımdır.  

            1919-cu  il  aprelin  25-də  alman  nümayəndə  heyəti  Versala  dəvət  olundu. 

Ona  Xarici  işlər  naziri  Rantstau  başçılıq  edirdi.  O,  müttəfiqlər  arasındakı  fikir 

ayrılığından istifadə etməyə cəhd etdi. Konfransın iclasında alman nümayəndə he-

yəti  ilk  dəfə  mayın  7-də  göründü.  Ona  təklif  olunan  müqavilənin  mətni  təqdim 

olundu  və  tanış olmaq  üçün  15  gün  vaxt verildi.  Verilmiş  vaxt  almanlara  kifayət 

etmədi və onlar mayın 29-da müqavilə mətninə fikir bildirdilər. Müqavilənin bütün 

bəndlərinə etiraz edən Almaniya referendum keçirilməsi şərti ilə Elzas və Lotarin-

giyanı  Fransaya  qaytarmağa  razı  oldu.  O,  həmçinin  100  minlik  orduya  razılaşır, 

Poznan əyalətinin bir hissəsini Polşaya verməklə onun üçün dənizə dəhliz açmağa, 

20  milyard  1926-cı  il  mayın  1-nə  olmaqla  100  milyard  marka  təzminat  ödəməyə 

hazır olduğunu bildirdi. Almaniyanın özündə müqavilənin şərtlərinə qarşı mübari-

zə vüsət aldı. Almanlar müharibənin yeganə günahkarının Almaniya adlandırılma-

sına etiraz edirdilər. Klemanso cavab verdi ki, onlar müharibəni uduzduqlarından 

sülh şərtlərini qəbul etməlidirlər, yox əgər Almaniya belə siyasət aparmaqda dava 

edəcəksə onda Antanta ölkələri hərbi əməliyyatları bərpa edib onu işğal edəcək və 

danışıqsız tam təslim olmasını tələb edəcəklər. Dördlər Şurasının qərarı ilə marşall 

Foş  işğal  planı  işləyib  hazırlayırdı.  Uzun  müzakirələrdən  sonra  Almaniya  sülh 

müqaviləsinin  imzalanması  haqqında  qərar  qəbul  etdi.  1919-cu  il  iyunun  28-də 

Versal sarayında Almaniya ilə sülh müqaviləsi imzalandı. Müqaviləyə görə Alma-

niya Elzas və Lotaringiyanı Fransaya qaytarırdı. Reyn çayının sol sahili müttəfiqlər 

---