Microsoft Word Borchali-Folklor-ornekleri-dastanlar
Yüklə 4,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
5 REDAKTORDAN ZƏNGİN BORÇALI FOLKLOR MÜHİTİ VƏ FOLKLORŞÜNAS ELXAN MƏMMƏDLİ Türk xalqlarının genetik yaddaşı bütünlükdə mənəvi düşün- cənin zənginliyinə, ruhun qorunuşuna hesablanır. Bunu zəngin şifahi yaradıcılığımız, məişətimiz, mərasimlərimiz, tariximiz və nəyimiz varsa hamısı bir tərəf, bir istiqamət kimi göstərməkdədi. Ən müqəddəs və savab iş isə bir borc kimi həmin zənginliyə sahib çıxmaqdır. Dünyanın müasir gedişi, qloballaşmanın do- ğurduğu problemlər bunu zərurət kimi qarşıya qoyur. Son dövrün olayları, xaricdən və daxildən məqsədli müdaxilələr, respublikamızın müharibə şəraitində olması, bitib-tükənməyən Qarabağ müharibəsi, Qərbi Azərbaycan, Göyçə, Zəngəzur itkisi və s. də göstərmədədir. Məsələ təkcə bununla da bitmir. Bun- ların arxasınca maddi və mənəvi mədəniyyətin aşınması, mədə- niyyət ocaqlarının sıradan çıxması kimi məsələlər gəlir. Məm- ləkətimiz böyükdən-kiçiyə həmin ağrıları yaşamağa məcbur edilir. Xalqın zəngin şifahi yaradıcılığı da belə bir taleni yaşa- maq məcburiyyətində qalır. Bütünlükdə bunlar və bu kimi digər məsələlər müxtəlif istiqamətli işlərin aparılmasını günün vacib məsələləri sırasına çıxarır. Belə bir vəziyyətdə daha görülməli olanlardan biri, bəlkə də birincisi məhz folklor örnəklərinin toplanıb gələcək nəsillərə çatdırılmasıdır. Bizdən əvvəlkilər, müdriklərimiz bu sahədə gərəkli addımlar atıblar. Xalq yaradıcı- lığının toplanması, nəşri və tədqiqi sahəsində ləyaqətli işlər görüblər. Ə.Qaradağinin, M.Mahmudbəyovun, T.Bayraməlibə- yovun, E.Sultanovun, Y.V.Çəmənzəminlinin, H.Zeynallının S.Mümtazın, H.Əlizadənin, V.Xuluflunun, M.H.Təhmasibin və başqalarının gördükləri böyük işlər var. Etiraf edək ki, bu işlər bütünlükdə folklorşünaslığımız üçün bir məktəbdi, açılmış yol- du. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Folklor İnstitutu 6 indi həmin işlərə sahiblik edir. Onun başında durur. Müasir günümüzdə həmin yolu uğurla davam etdirənlər, qoruyub saxla- yanlar var. Onlardan biri, bəlkə də birincilərdən biri folklorşünas Elxan Məmmədlidir. «Azərbaycan folkloru külliyyatı» seriya- sından çap olunmuş «Dastanlar» (XXX kitab, Bakı, Elm və təhsil, 2012) kitabını, yenicə nəşrə hazırladığı «Borçalı folkloru örnəkləri», «Borçalıda yaranan dastanlar» toplusunun əlyazma- sını oxuduqdan sonra bu qənaətə gəldim. Yadıma prof. P.Əfən- diyevin bir neçə il əvvəl Elxan Məmmədli haqqında dediyi fikirlər düşdü. Orada bir məqam var və xüsusi olaraq vurğulanır: «Elxan Məmmədlinin bir ayağı Azərbaycanın rayon və kəndlə- rində olmuşdur. Bu, onun bütün yaradıcılığı dövrünə aiddir. Hər dəfə də rayonlardan necə deyərlər, bir xurcun el sərvəti ilə qayı- dır. Elxan aşıqdır, özü də böyük aşıqdır. Mən son zamanlar ona yarızarafat belə müraciət edirəm. Aşıq sənətində haqq aşığı termini var. Son dövrün yazılarında göstərilir ki, haqq aşığı haq- qa, Tanrıya aşiq deməkdir. Ancaq mənim şəxsi qənaətimə görə bu belə deyildir. Haqq aşığı haqdan, Tanrıdan vergi almış sənət- kardır… Elxan Məmmədli də Haqdan belə vergi almış insandır. Haqq aşıqlarımız bu vergi ilə şeir, dastan yaradıb. Elxan Məm- mədli isə həmin bu vergi ilə onların sənətlərini inci, mirvari kimi yığıb, toplayıb, çap eləyib, doğma xalqına qaytarmışdır». Do- ğurdan da, folklorşünas Elxan Məmmədli xalqın zəngin yaradı- cılığını, haqq vergisi almış sənətkarlarının yaratdıqlarını elə həmin sevgi, haqq vergisi ilə toplayıb xalqa çatdıranlardan, onu öyrənənlərdəndi. Elxan Məmmədli aşıq yaradıcılığının tədqiqatçısıdır. Ustad sənətkarların ədəbi irsinin, zəngin yaradıcılıqlarının toplanması, nəşri, tədqiqi sahəsində gördüyü əvəzsiz işlər var. Hmin işlərin dəyəri bir illə, beş illə ölçülə bilməz, onları bütünlkdə xalqın tarixinə hesablamaq gərəyi yaranır. Çünki bu zəngin irsin özü- nün kökləri çox dərinliklərə işləyir. Orada işarələnən hər hansı fakt, fikir, simvol, hadisə özlüyündə yeni axtarışlara yol açır. 7 Təcnis sənətkarlığı ilə bağlı araşdırması bunun bariz nümunə- sidir. Onu da əlavə edək ki, aşıq yaradıcılığı E.Məmmədlinin bütünlükdə düşüncəsinin, fəaliyyətinin, hiss və duyğularının mühüm bir hissəsini əhatə edir. Daha doğrusu, ruhunda dayanır. Bəlkə də bu ruh onun yaşamına, fəaliyyətinə, düşüncəsinə, hiss və duyğularının hərəkətinə yardımçı olur. Folklorşünas alimimizin zəngin yaradıcılığında mühüm bir hissəni, bəlkə də aparıcı xəttini Borçalı folklor mühitinin öyrə- nilməsi təşkil edir. Bunu təkrar qeyd edək ki, həmin regiondan apardığı toplamalar, tərtiblər, kitablara yazdığı ön söz, şərhlər də aydınlığı ilə göstərir. Həmin işlər həmişə artan istiqamətdə getmişdir. Haqqında danışmaq istədiyimiz «Borçalıda yaranan dastanlar» da bunun bariz nümunəsidir. Bir qədər əvvəl E.Məm- mədlinin mühitin görkəmli sənətkarlarından olan Aşıq Aslan Kosalının repertuarından yazıya aldığı dastanları oxumuşdum. Həmin toplama içimdə sevinc doğurmuşdu. Və belə düşünmüş- düm ki, əgər bir ustadın repertuarından bu qədər dastan nümu- nəsi yazıya almaq mümkündürsə, onda hələ yazıya alınmalı nə qədər dastanlarımız, xalq yaradıcılığı nümunələrimiz var. Onla- rın toplanmasına tələsmək lazımdı. Bu kitab həm də məndə o hissi də yaratmışdı ki, son dövrün toplama işlərində kifayət qədər ləyaqətlə görülən işlər var. E.Məmmədlinin bu toplusunu ləyaqət nümunəsi kimi başa düşmüşdüm. Çünki folklor haram, ruhuna uyğun olmayan qatışıqlıqları sevmir. Folklorşünasın işi nə varsa onu təbiiliklə toplayıb xalqa çatdırmaqdı. Son dövrün toplama işlərində bu müqəddəs işə əllər uzanmada idi. O isə bütün tərəfləri ilə görünürdü və bir qədər məyusluğa, təəssüf etməyə gətirib çıxarırdı. Elxan Məmmədlinin gördüyü bu böyük işlər, fikrimizcə, son dövrün folklorşünaslığına nümunədi. Mə- suliyyət hissinin, cavabdehliyin nə demək olmasıdı. Bunun üçün isə ilk öncə böyük sevgi, için təmizliyi, onunla yaşamaq, ya- şamağı bacarmaq duyğusu lazımdı. Yüklə 4,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|