18
anlayışı çərçivəsində meşənin ümumi xüsusiyyətində dəyişik-
liyin miqyası vacib əhəmiyyət kəsb edir: regionda gözlənilən
temperatur artımlarını və yağıntıların azalmasını nəzərə alaraq,
heç bir dəyişikliyin olmayacağını və ya kiçik bir dəyişikliyin
belə demək olar qeyri-real olduğunu əminliklə söyləmək olar.
“Təbiətə yaxın” dedikdə xüsusi sahə şəraitlərində təbii
olaraq yaranan meşələrin növ tərkibinə, strukturuna və inkişaf
dinamikasına eyni olmaqla meşə zolaqlarına davamlı rege-
nerasiya, inkişaf və qulluq təmin edən meşə idarəetmə sistemi
başa düşülür (Bax, Haşiyə 1).
Beləliklə, biz layihənin transformasiya hədəflərini aşa-
ğıdakı kimi xülasə edə bilərik:
İqlim dəyişikliyinə qarşı dayanıqlı. Meşə zolağı meşə
formasiyası kimi davam edəcəkdir (yəni, otlaq yeri kimi başqa
vəziyyətə transformasiya olmayacaqdır). Zolaq bizim hazırda
meşələrlə bağlı təsəvvür etdiyimiz mal və xidmət çeşidlərini
təmin etməyə davam edəcəkdir, lakin ayrı-ayrı mal və xid-
mətlərin həcmləri/miqdarı və onların bir-birinə nisbəti dəyişə
bilər (yəni, meşə istifadəyə yararlı ağac materialları hasil
etməyə davam edəcək, lakin bunu indiyə nisbətən daha kiçik
həcmdə verə biləcək, eləcə də torpaq mühafizə və su tən-
zimləmə xidmətlərini təmin etməyə davam edəcəkdir).
Təbiətə yaxın meşə zolağı. Zolağı təşkil edən ağac
cinsləri Cənubi Qafqaza doğmadır. Ağac cinsləri bir-birinə
mütənasib şəkildə qarışıq olmaqla, sahə üzrə elə bir yolla
düzülmüşdür ki, sahədə təbii olaraq inkişaf edə biləcək meşə
strukturunu xatırladır. Spesifik zolaqlar üçün transformasiya
tədbirləri haqqında qərar verərkən proqnoz olunan gələcək
iqlim dəyişikliyinin nə dərəcədə nəzərə alınması və proqnoz
olunan gələcək iqlim şəraitləri fonunda sahədə təbii olaraq
inkişaf edə biləcək meşə tərkibi kimi suallara diqqət
yetirilməlidir.
19
Haşiyə 1 – Təbiətə yaxın meşəçilik (Sloveniya Meşə
Xidmətindən qəbul olunub, 2008)
“Təbiətə yaxın meşəçilik” anlayışının aşağıdakı təsviri
Sloveniya Meşə Xidməti tərəfindən dərc olunmuş nəşrdən
götürülmüşdür. Sloveniya Meşə Xidməti sözügedən anlayışın
uzunmüddətli izləyicisi və təşviqatçısıdır:
“Təbiətə yaxın meşəçilik anlayışı meşələrin rəngarəng
canlı aləm cinslərini və onların arasında yaranmış münasibət-
ləri bir ekosistem kimi qorumaq şərtilə meşədən maddi və
qeyri-maddi faydalar almağa davam edərək təbiətin yaratdığı
ən kompleks varlıq kimi təbiətin və meşələrin konservasiyasını
təşviq edən meşə idarəçiliyi metodlarından istifadə edir.
Təbiətə yaxın meşəçilik ayrı-ayrı sahələrə və meşə əkinlərinə
uyğunlaşdırılmış meşə idarəçiliyi planlarına, həmçinin meşə
funksiyalarına əsaslanır və təbii meşə ekosistemlərinə xas olan
prosesləri və strukturları nəzərə alır. Təbii proseslər mümkün
olduğu qədər kiçik miqyasda dəyişdirilir, bu zaman meşə idarə-
çiliyinin maliyyə gəlirliliyi və davamlı inkişafı saxlanılır. Təbii
proseslərə oxşar olaraq təbiətə yaxın meşəçilik davamlı daxili
yoxlamalar (nəzarətlər) üçün hazır mexanizmlər ehtiva edir və
bu mexanizmlər həm ayrı-ayrı ağacların, həm də bütövlükdə
meşənin inkişaf xüsusiyyətlərinə adaptasiya olunmuş tədbirləri
dəyişdirmək üçün vaxtında cavab reaksiyası təmin edir.
Təbiətə yaxın meşə idarəçiliyinin xüsusiyyətləri bunlardır:
Təbii mühitin və landşaftın ekoloji tarazlığının
qorunması;
Bütün meşə funksiyalarının dayanıqlı inkişafı;
Meşə ekosisteminə inteqrasiya olunmuş yanaşma;
Təbii proseslərin və formaların imitasiyası;
20
Sahə şəraitlərinə uyğunlaşdırılmış ağac cinsləri;
Əsaslandırılmış / Adaptiv yanaşma – davamlı
monitorinq və öyrənmə;
Əsaslandırılmış uzunmüddətli iqtisadi fayda;
Daha geniş və daha təfərrüatlı səviyyələr üçün
hazırlanmış planlar.
Təbiətə yaxın meşə idarəçiliyi bu səbəbdən də dayanıqlı və
çoxfunksiyalı meşə idarəçiliyinin məqsədlərinə təbii meşələrin
qorunması və təbii fəsadları və prosesləri təkrarlamaqla təbii
meşələrin və meşəçilik yanaşmasının mühafizəsi vasitəsilə nail
olunduğu meşə idarəçiliyi təcrübəsidir.
Şəkil 2- Ağsu pilot layihə ərazisi
21
Şəkil 3- Yevlax pilot layihə ərazisi
2.2
Planlaşdırılan fəaliyyətlər
Planlaşdırılan fəaliyyətlər aşağıdakı kimi dörd iş paketinə
strukturlaşdırılmışdır:
1. Tədqiqat və nümayiş paketi – iqlim dəyişikliyinə həssas
olan meşə massivlərinin dayanıqlı meşə massivlərinə
çevrilməsi üçün meşəçilik tədbirlərinin hazırlanması və
sınaqdan keçirilməsi, eləcə də təlim materialları üçün
baza və nümayiş sahələri kimi istifadə oluna biləcək
hədəf ölkələrdə praktiki təcrübənin təmin edilməsi;
2. Hədəf ölkələrdə iqlim dəyişikliyinə həssas olan meşə
massivlərinə tətbiq oluna biləcək meşə transformasiya
tədbirləri üzrə informasiya və materiallar daxil olmaqla
hədəf ölkələrdə meşə administrasiyaları üçün yayılma
paketi. Nəzərdə tutulan materiallara meşəçilik üzrə
təlimatlar, layihə çərçivəsində icra olunan fəaliyyətləri