Microsoft Word bvkm-xopks docx
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kapitalın v ə maliyy ənin h ər ək ət hesabı.
29 Cari əməliyyatlar balansında yer alan ikinci qrup ə məliyyatlar beynəlxalq xidmətlər sahəsindəki ticarətdir. Bunlara «görünməyən ticarət» də deyilir. Məsələn, xarici turizm, beynəlxalq bank və sığorta xidmətlərindən əldə edilən komisyon və marjlar, xarici investorların mənfəət və faiz gəliləri (kapital xidmətlərinin qarşılığı olaraq), lizinqin qarşılığı, xarici məşvərətçilik xidmətləri və mühəndislik maaşları kimi öhdəliklər bu əməliyyatlar sırasına daxil edilir. Cari əməliyyatların üçüncü alt qrupu qarşılıqsız yardımlar- dır. Bunlar ianə və yardım xarakterində olduğu üçün, qarşısında bir öhdəlik yoxdur. Buna görə də buna tək tərəfli trasferlər deyilir. Məsələn, özəl şəxs və ya hökumətlərin xarici ölkələrə göndərdiklə- ri mal və pul şəklindəki yardımlar, hədiyyələr və s. kimi əməliy- yatlar bura aiddir. Cari əməliyyatlar hesabına qeyd edilən bütün debet və kredit ə məliyyatlarının miqdarına cari əməliyyatlar balansı deyilir. Debet və kredit hesablarının cəmi bir-birinə bərabər olmadığı təqdirdə isə, cari əməliyyatlar balansının saldosu ya mənfi, ya da müsbət olacaq.
dünya ilə apardığı bütün növ maliyyə vəsaiti və birbaşa qoyulan sərmayə investisiyaları, tədiyə balansının sərmayə hesabı bölmə- sində qeyd edilir. Bu əməliyyatlar öz aralarında bəzi alt bölmələrə ayrılır. Məsələn, kapital hesabı əvvəlcə uzunmüddətli və qısamüd- dətli sərmayə deyilən iki alt bölməyə ayrılır. Birbaşa xarici sərma- yə investiyaları ilə xarici istiqraz vərəqələri və səhm sənədlərinin alqı-satqısı uzunmüddətli sərmayə əməliyyatları daxildir. Bundan başqa rəsmi qurumlar tərəfindən xarici ölkələrdən və ya beynəl- xalq maliyyə qurumlarından təmin edilən layihə və proqram kre- ditləri də bu qrupa daxildir. Sərmayə hesabına qeyd edilən əməliy- yatların ikinci qrupunu qısamüddətli, yəni müddəti prinsipcə 1 il- dən az olan sərmayə giriş və çıxışları təşkil edir. Bunlar xarici tica- rətin maliyyələşdirilməsinə istiqamətlənmiş kreditlərlə yanaşı, beynəlxalq faiz fərqlərindən faydalanmaq və ya spekulyativ
30 məqsədli qısamüddətli fondlar da ola bilər. Adı çəkilən sərmayə, kurs və faiz dəyişikliklərinə qarşı çox həssas olub, asanlıqla bir ölkədən digər ölkəyə hərəkət edə bilir. Buna görə də bunlara bəzən «isti pul» (hot money) fondları da deyilir. Qeyd etmək lazımdır ki, ölkədən kapital çıxışı (mal ixracatının tərsinə) ölkə baxımından debet, kapital girişi isə kredit əməliyyatıdır. Başqa bir məqam da budur: sərmayə hesabına yalnız ana sərmayə hesabına giriş və çıxışlar qeyd edilir. Faiz və ya mənfəət isə sərmayə hesabına deyil, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, cari əməliyyatların xidmətlər bölməsində göstərilir. Ümumi debet və kredit sərmayə əməliyyatları arasındakı fərqə də sərmayə balansı deyilir. Əgər cari əməliyyatlar balansı müəyyən miqdarda kəsirlidirsə, sərmayə balansında həmin miqdar da artıq çıxarsa və ya tərsi olarsa, tədiyə balansında müvazinət pozulmur. Amma müvazinətin təmin edilmədiyi vəziyyətlərdə bir kəsir və ya daha artıq meydana gəlir.
məqsədi ilə mərkəzi bank tərəfindən tutulan beynəlxalq ödəmə va- sitəsidir. Qeyd etmək lazımdır ki, mərkəzi bankların valyuta baza- rına müdaxilələri ölkənin xarici iqtisadi və maliyyə münasibətlə- rindəki proseslərin bir nəticəsidir. Ə gər ölkənin xaricdən əldə etdiyi valyuta gəlirləri valyuta xərclərini tam şəkildə qarşılayırsa, valyuta kurslarında aşırı bir yüksəlmə və ya düşmə də görülmmür. Belə vəziyyətdə mərkəzi bankın müdaxiləsinə lüzum yoxdur. Amma, məsələn, valyuta gəlirləri xərcləmələir qarşılamaq üçün kifayət deyilsə, bu təqdirdə valyuta kursları yüksəlməyə başlayır. Əksinə, valyuta təklifi valyuta tələbindən çox olarsa, valyuta kursları aşağı düşür. Ə gər mərkəzi bank, az-çox bütün ölkələrdə görüldüyü kimi, kurs sabitliyini təmin edən bir siyasət izləyirsə, bu təqdirdə valyuta bazarına müdaxilə etməlidir. Yəni valyuta tələbi çox olanda valyuta satmalı və təklif çox olanda bazardan valyutanı almalıdır. Bu fəaliyyətlər kursları istənilən səviyyədə saxlamağa kömək edir. 31 Təbii ki, mərkəzi bankın müdaxilələri digər cəhətdən də ehtiyat aktivlərində dəyişməyə səbəb olmur.Bazarda valyuta satışı olanda ehtiyatlar azalır, bazardan valyuta alanda isə ehtiyatlar artır. Ehti- yatlardakı konkret dəyişmələr isə, ölkənin tədiyə balansında göstərilir. Ancaq bir məqamı xatırlatmaq lazımdır ki, mühasibat baxımından ehtiyatlardakı bir azalma kredit, artma da debet ə məliyyatı kimi qeydə alınır. Ehtiyat aktivləri hesabı ilə birlikdə tədiyə balansının əsas hesab qruplarının nəzərdən keçirdik. Bu açıqlamalarda əhəmiyyətli bir məqam budur: tədiyə balansında qeydə alınan əməliyyatlardan bir qismi sərbəst, bir qismi də taraz- laşdırıcı xarakterə malikdir. Tədiyə balansında müsbət və ya mənfi saldo meydana gətirən əməlyiyatlar sərbəst əməliyyatlardır. Bunlar iqtisadi həyatın irəlləyişi nəticəsində meydana gəlir. 2.3. VALYUTA SIYASƏT VƏ MƏRKƏZ BANKIN MƏZƏNNƏ S YASƏT
Valyuta siyasəti – ölkə daxili və xarici iqtisadi problemləri- nin həllinə yönəlik, valyuta tənzimlənməsi və nəzarəti, valyuta ba- zarı, qızıl-valyuta ehtiyatlarından səmərəli istifadə, beynəlxalq ma- liyyə təşkilatlarında iştirak məsələsinə aydınlıq, valyutanın dönər- liyi, ölkədaxili və ölkəxariji valyuta problemlərini sistemli forma- da təhlili kimi ümdə məsələləri özündə birləşdirir. Valyuta siyasə- tinin istiqamət və formaları ölkənin valyuta-iqtisadi vəziyyəti və dünya iqtisadiyyatı sferasında gedən dəyişikliklərə bağlı olaraq ta- razlanır. Valyuta siyasətinin sağlam və səmərəli tətbiqi ölkənin iqtisa- di təhlükəsizliyinin əsas təminatıdır.Valyuta siyasətinin istiqamət- ləri aşağıdakılardır : 1. iqtisadiyyatda dollarlaşmanın qarşısını almaq; 2. valyuta nəzarəti; 3. valyuta bazarının optimal strukturu və qızıl-valyuta ehtiyatları diversifikasiyası; Yüklə 2,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|