Microsoft Word bvkm-xopks docx
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
333 avqust ayında ran hökuməti ran Mərkəzi Bankını təsis edərək Bank Melli ran-da olan mərkəzi bank öhdəliklərini alaraq ran Mərkəzi Bankına vermişdir. 1979-cu ildə randa slam nqilabın baş verməsi ilə ran Mərkəzi Bankının adı dəyişdirilərək “ ran slam Respublikası Mərkəzi Bankı” qoyulmuşdur. Bu tarixdən etibarən randa monetar və kredit siyasətləri ranın Pul və Bank Qanunu (1979), Bankların Milliləşdirilməsi Qanunu (1979),
Banklar Administrasiyası Haqqında Qanun (1979) və Faizsiz Bankçılıq Haqqında Qanun (1983) əsasında tərtib və icra olunur. Artıq keçən əsrin ortalarından nəzəriyyə kimi ortaya çıxan Faizsiz Bankçılıq 60-cı illərdə maliyyə nstitutu kimi formalaşmağa başlamışdır. Belə ki, ilk dəfə olaraq Misir alimi prof. Nəccarın təlimatı əsasında elə həmin ölkədə 1963-66-cı illərdə Faizsiz Bankçılığın sınaq modeli qurulmuşdur. Bu qurum ilk dövrlərdə öz fəaliyyətini aşağıdakı istiqamətlər üzərində cəmləşdirmişdir: 1. Əmanət hesabları; 2. Sərmayə hesabları (yəni, xeyir və ziyana ortaq olmaq şə rti ilə investisiya, birgə işə qoşulma); 3. Zəkat və sosial-ictimai tədbirlərlə bağlı xeyriyyə hesabı. Lakin, yuxarıda qeyd olunan bütün xidmətlərə baxmayaraq bu qurum tam şəkildə müasir Faizsiz Bankçılığın bütün ə məliyyatlarını həyata keçirmirdi. Sonrakı dövrlərdə Faizsiz Bankçılıq modeli artıq bütün dün- yaya yayılaraq qlobal maliyyə sisteminin tərkib hissəsinə çevril- mişdir. Bu təkamülü inkişafı qısaca olaraq belə sıralamaq olar. Belə ki, 1975-ci ildə slam nkişaf Bankı qurulmuşdur. Bu Bank slam ölkələrinin iqtisadi inkişafında vacib rol oynamaqla yanaşı faizsiz bankçılıq prinsiplərinin tətbiqinin genişləndirilməsi istiqamətində aparıcı nstituta çevrilmişdir. 1973-cü
ildə isə
Pakistan slam
Respublikasının konstitusiyayasına düzəliş edilərək faizsiz iqtisadi sistemin qurulması irəli sürülmüşdür. Bundan sonra isə 1979-cu ildə
334 Pakistan ərazisində fəaliyyət göstərən bütün banklar öz ə məliyyatlarını faizsiz maliyyə sisteminə uyğun aparmağa başladılar. Amma, xarici ölkə vətəndaşlarına istisna olaraq ənənəvi Bankların xidmətlərindən yararlanmağa da imkan verilir. 1983-cü ildən isə Malayziyada ölkə qanunvericiliyində aparılan təkmilləşdirmələr nəticəsində Faizsiz Bankların yaradılması üçün hüquqi baza formalaşdırılmışdır. Məhz bundan sonra da bu ölkədə də çoxlu sayda islami banklar qurulmuşdur. Türkiyə Cümhuriyyətində isə 1984-cü ildə “Özəl Maliyyə Qurumları” ilə bağlı qanunun qəbulu ilə bu ölkədə də faizsiz bank prinsiplərinə ə saslanan maliyyə qurumlarının fəaliyyət göstərilməsinə geniş imkan yaradılmışdır. Bu hadisədən sonra 1985-ci ildən bir-birinin ardınca Faysal Finans və Al-Baraka Türk kimi özəl maliyyə qurumları fəaliyyətə başlamışdır. randa 1983-ci ilin sentyabrın əvvəllərində bütün bank sistemini əhatə edən slam Bank Qanunu qəbul olundu və 21 mart 1984 tarixindən etibarən qüvvəyə mindi. Həmin dövrdən başlayaraq ran slam Respublikasında bütün bank sistemi bütünlüklə faizsiz əməliyyatlar həyata keçirirlər. randa Faizsiz Bankçılık sisteminin fəaliyyətinin əsasını təşkil edən amilləri aşağıdakı şəkildə sıralamaq olar: 1. Ölkə iqtisadiyyatının inkişafı üçün pul və kreditin sağlam bir şəkildə tədavülünü təşkil etməklə haqq və ədalət prinsiplərinə uyğun pul-kredit sistemini formalaşdırıb inkişaf etdirilməsi; 2. Bu imkanlardan istifadə edərək ran slam Respublikası- nın iqtisadiyyatının inkişaf etdirilməsi üzrə proqramların, strategi- yaların və dövlət siyasətinin həyata keçirilməsi;
3. Konstitusiyanın 43-cü maddəsinin 2-ci və 9-cu bəndlərinin icrası çərçivəsində malların sərbəst dövriyyəsini, ticarəti təmin edərək investitsiyaları işə cəlb etməklə bir tərəfdən yeni iş imkanları formalaşdırmaq digər tərəfdən dövlətin də dəstəyi ilə faizsiz kreditvermə imkanların genişləndirilməsi; 4.Pulun likvidliyini qorumaq, hər cür ödəmələrin tarazlığını gözləmək və ticarətin asanlaşdırılması; 335 5. Bank tərəfindən göstərilən bütün növ xidmətləri qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi yolu ilə asanlaşdırilması və s. Birləşmiş Ərəb Əmirliyində faizsiz bankçılıq sisteminin tətbiqi hökumətin 12 mart 1975-ci il tarixli qanunu ilə qurulan Dubay slam Bankının formalaşmasından götürür. Bu bankın fəaliyyəti ilk dövrlərdə aşağıdakı başlıca prinsiplərə əsaslanırdı: 1. Bankın fəaliyyətində ortaq olmaq üçün Birləşmiş Ərəb Ə mirliyinin vətəndaşı olmaq şərt deyil; 2. Bank sərbəst şəkildə ölkə daxilində və xaricdə özünün şöbə və nümayəndəliklərini aça bilər; 3. Bankın xalis mənfəətinin ən azı 10 faizinə qədəri qanuni yolla ehtiyat fonduna ayrılır və bu məbləğ şirkətin açıqlanmış kapitalına bərabər olana qədər götürülməyə davam edilir; 4.Bank ölkədə bu növ fəaliyyətin tənzimlənməsini əhatə edən qüvvədə olan qanunvericiliyin riayət olunmasına məsuliyyət daşıyır. 1984-cü ildə ran məclisi ( slam Məsləhətçi Assambleya) tərəfindən islam maliyyə hüququ qəbul olunub təcrübədə istifadə edilməyə başlandı. Qəbul olunmuş qanunvericilik aktlarına əsasən 1985-ci ilin mart ayına ölkədə tamamilə bütün fəaliyyət göstərən maliyyə institutlarının qəti islamlaşdırılması həyata keçirilmişdir. Lakin təcrübədə bank tənzimləməsi və nəzarəti üzrə yeni prinsiplərin və tələblərin tam real tətbiqi həqiqətdə beş ildən çox müddət tələb etmiş və yalnız keçən əsrin 90-cı illərinin əvvəlində başa çatdırılmışdır. Depozit və borc faizlərinin əlavə hesablanması və tutulması təcrübəsi bank əməliyyat və investisiya fəaliyyətindən tam sıxışdırılıb çıxarılmışdır. Bu gün ölkə bankları müştəri- ə manətçilərə tələb olunana qədər faizsiz depozitlər (cari hesablar), faizsiz toplama hesablarını (əmanət depozitlərini) yaxud həmçinin faizsiz uzun müddətli investisiya depozitlərini təklif edirlər. Tələb olunana qədər depozitlərin və cari hesabların (current account deposits) sahibləri çek kitabçalarından istifadə etmək (açılmış hesab məbləğində) və çeklərlə hesablaşmalar aparmaq imkanını ə ldə edirlər. Toplama hesablarının və əmanət depozitlərinin Yüklə 2,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|