Microsoft Word bvkm-xopks docx

 

32

4.

  xarici borcun idarə olunması; 

5.

   valyuta rezervlərinin yığımı ; 

6.

   daxili  investisiya  ehtiyacının  qarşılamaq  məqsədi  ilə 

xariji investisiyanın   cəlbi; 

7.

   Kapitalın  çıxışına məhdudiyyət; 

8.

   xarici  rəqabətə  qarşı  yerli  istehsalçıların  müdafiəsi 

(idxal əvəzliyici istehsalın stimullaşdırma siyasəti); 

9.

  valyuta böhranına qarşı alınacaq tədbirlər; 

10.

 valyuta məzənnə tarazlığının təminatı; 

11.

 tədiyyə balansının tarazlığı; 

12.

  ixracatçılara yönəlik stimullaşdırma siyasəti; 

13.

 çirkli pulların  yuyulmasına qarşı mübarizə; 

14.

 deviz siyasəti (valyuta müdaxiləsi) ; 

15.

 diskont siayasəti. 

Valyuta siyasəti xarici valyutaya olan tələb və təklif əsasında 

realizə olunur. 

Valyuta  tələb  və  təklifə  təsir  tədbirlərini  bir  neçə  qrup 

kateqoriyasına bölmək olar: 

1.

 Maliyyə  (Mərkəzi  bankın  emissiya  siyasəti,  o  jümlədən 

MB  valyuta  bazarında  iştirakı;  büdcənin  icrası    ilə  əlaqədar 

hökumətin  fəaliyyəti,  qeyri-rezidentlərə  açılan  kredit  xətti,  büdjə 

hesablarında qalıqların tənzimlənməsi və s.); 

2.

 iqtisadi (ölkənin ixrajat potensiyalının inkişafı və ya idxalı  

ə

vəzediji sahələrin inkişafı); 

3.

 inzibati  (valyuta  nəzarət  və  tənzimlənməsi  konteksində 

birbaşa (kvota) və dolaylı (gömrük məhdiyyəti); 

4.

 sosial-psixoloci  (dövlətin  informasiya-məlumat  xarakterli 

fəaliyyəti,  iqtisadi  vahidlərin  valyuta  sferasında  gedən  hadisələrə 

yönəlik aydınlıq gətirmə siyasəti). 

Valyuta  siyasətinin    həyata  keçirlmiş    nəticələrinin  tam 

iqtisadi-statistik  görüntüsünü  ölkənin  cari  tədiyyə    balansında 

görmək olar. 

Azərbaycanda  Valyuta  siyasətinin  bütün  kompleks  tədbirlə-

rinin   realizə sxeması  sistemli qaydada bir orqan tərəfindən  (yəni 

---

 

33 

valyuta tələb və təklifinə təsir tədbirləri) həyata keçirilməsi hələlik 

konkret olaraq müəyyənləşdirilməmişdir. 

Valyuta  siyasətinin  ayrı-ayrı  məqsəd  və  alətləri  hökumətin 

qəbul  etdiyi  ayrı-ayrı  sənədlərdə  öz  əksini  tapır  (ölkə  büdjəsinin 

qəbulunda, iqtisadi inkiaf nazirliyinin proqnozlarında,  hökumətin 

qəbul etdiyi iqtisadi proqramlarda, Mərkəzi Bankın pul siyasətinin 

ə

sas istiqamətlərində və s.).  

Məsələn  büdcə  Milli  Məclisdə  qəbul  edilir,  ancaq  onun 

qədər  əhəmiyyətli  olan  sənəd  pul  siyasətinin  əsas  istiqamətləri 

Parlamentdə müzakirəyə çixarılmır. 

AR MB haqqında (10 dekabr 2004-cü il tarixli qanun) Qanu-

nun  4  maddəsində  –  «Milli  Bankın  fəaliyyətinin  əsas  məqsədi  öz 

səlahiyyətləri daxilində qiymətlərin sabitliyinin təmin edilməsidir. 

RF  MB  haqqında  Qaznunun  3  maddəsində  -  «MB 

məqsədlərindən biri rublun dəyərinin sabitliyidir».  

Qanunun  5.  maddəsində  MB  öz  məqsədlərinə  nail  olmaq 

üçün: 

Dövlətin  pul  və  valyuta  siyasətini  müəyyən  edir  və  həyata 

keçirir. 

5.03.  Manatın xariji  valyutalara  nisbətdə  rəsmi  məzənnəsini 

mütəmadi müəyyən edir və elan edir.  

5.04. 

Sərənсamında 

olan 

beynəlxalq 

qızıl-valyuta 

ehtiyatlarını saxlayır və idarə edir. 

5.06.  Hesabat  tədiyyə  balansını  tərtib  edir  və  ölkənin 

proqnoz tədiyyə balansının hazırlanmasında iştirak edir. 

AR  Konstitusiyasının  119  maddəsi  ilə  Nazirlər  kabinetinə 

aşağıdakı  səlahiyyətlər  verilmişdir:119.3.  bəndində  –  Maliyyə-

kredit və pul siyasətinin həyata keçirilməsini təmir edir. 

AR MB haqqında 7 maddəsində – «MB öz fəaliyyəti barədə 

yalnız AR prezidentinə hesabat verir». 

AR  MB  Qanunun  28  maddəsində  pul  siyasəti  və  29  pul 

siyasətinin alətləri öz əksini tapır. 

---

 

34

Baxmayaraq  ki,  5.01  maddəsində  MB  pul  və  valyuta 

siyasətini  müəyyən  edir  və  həyata  keçirir  ifadəsinə  baxmayaraq, 

valyuta siyasəti ayrıсa maddə kimi verilməmişdir. 

Maddə  42-də  beynəlxalq  qızıl-valyuta  ehtiyatlarının  idarə 

olunmasına həsr olunmuşdur. 

42.1.  maddəsində  MB  dövlətin  pul  siyasətinin  həyata 

keçirilməsi,  ölkənin  beynəlxalq  öhdəlikləri  üzrə  hesablaşmaların 

vaxtında  aparılması  üçün  beynəlxalq  qızıl-valyuta  ehtiyatlarını 

idarə heyətinin müəyyən etdiyi strategiya çərçivəsində saxlayır və 

idarə edir. 

42.4.  beynəlxalq  qızıl-valyuta  ehtiyatları  dövlətin  pul 

siyaəstinin həyata keçirilməsi, ölkənin beynəlxalq öhdəlikləri üzrə 

hesablaşmaların  vaxtında  aparılması  üçün  MB  mülahizəsinə  görə 

təhlükəli  səviyyədək  azaldıqda  və  ya  azalması  qorxusu  olduqda 

MB  müvafiq  iсra  hakimiyyəti  orqanına  (maddə  7  –  də  MB  öz 

fəaliyyəti  barədə  yalnız  Azərbayсan  respublikası  prezidentinə 

hesabat  verir)  ehtiyatların  belə  azalmasına  gətirib  çıxara  biləсək 

səbəbləri qabaqсadan göstərməklə beynəlxalq qızıl-valyuta ehtiyatı 

mövqeyi haqqında hesabat və əsaslandırılmış təkliflər təqdim edir. 

AR «Valyuta tənzimi haqqında» AR (21.1. 1994-сü il, 2001-

ji  il  27/XI  və  2002-сi  il  30  aprel  tarixli  qanunla  edlimiş  əlavə  və 

dəyişikliklərdə). 

Maddə  5.  –  Azərbayjan  Respublikası  ərazisi  vahid  valyuta 

ə

razisidir  və  bu  ərazidə  Milli  Valyuta  kimi  manatın  alıjılıq 

qabiliyyətinin  möhkəmləndirilməsini    təmin  edən    pul-kredit  və 

valyuta siyasəti yeridir. 

Maddə  13-də  AR  MB  AR-da  valyuta  tənzimini  həyata 

keçirən əsas orqandır. 

Maddə  15.  AR-nın  əsas  valyuta  nəzarəti  orqan  AR  MB  və 

müvafiq  iсra  hakimiyyəti  orqanı,  valyuta  nəzarət  agentləri  isə 

müvəkkil banklardır. 

Valyuta  məzənnə  siyasəti  –  valyuta  siyasətinin  tərkib 

bloklarından biridir. 

---