360
Dövlət Kommersiya Bankının yenidən qurulması əsasında Russiya
Dövlət Bankını yaradılmasından başlayır. 27 dekabr 1917-ci ildə
inqilab nəticəsində hakimiyyətə gələn sovet hökuməti “Kommersi-
ya bankların milliyələşdirilməsi haqqında sərəncam“ qəbul etmiş-
dir. Bütün səhmdar kommersiya bankları milliləşdirilməklə Rusiya
Dövlət Bankı ilə birləşərək RSFSR-in Milli Bankı yaradılmışdır.
1921-ci ildə RSFSR-in Dövlət Bankı, 1923-cü ildən isə SSR
Dövlət Bankı kimi fəaliyyət göstərirdi. 13 iyul 1990-cı ildə SSR
Dövlət Bankının Rusiya Respublika Bankı əsasında RSFSR Ali
Ş
urasına hesabat verən RSFSR Dövlət Bankı yaradılmışdır. Bu
Rusiya Mərkəzi Bankının yaradılma tarixi hesab edilir. 20 dekabr
1991-ci ildə SSR Dövlət Bankı ləğv olunaraq bütün aktiv və
passivləri, həmçinin Rusiya ərazisində olan əmlakı RSFSR
Mərkəzi Bankına verilmişdir. 1991-ci ildən adını dəyişərək Rusiya
Federasiyasının Mərkəzi Bankı adı altında fəaliyyətini davam
etdirməkdədir. 1991-1992-ci illərdə Rusiya Mərkəzi Bankın
nəzarəti altında xüsusi bankların kommersiya filialları əsasında
kommersiya bankları yaradılmışdır. Bank rubla qarşı valyuta
mübadiləsini müəyyən edir və valyuta bazarını yaradaraq
valyutanın alqı-satqısını aparmağa başlayır. 1992-ci ildə Mərkəzi
Bank dövlət büdcəsinin kassa əməliyyatlarının aparılması
funksiyasını yeni yaradılan Federal Xəzinədarlığa ötürülmüşdür.
1992-1995-ci illərdə Mərkəzi Bank kommersiya banklarının
fəaliyyətinə nəzarət və yoxlama sistemi, valyuta tənzimlənməsi və
nəzarəti sistemləri yaratmışdır. 1995-ci ildən başlayaraq Mərkəzi
Bank birbaşa kreditlərin ayrılması yolu ilə dövlət büdcəsinin
kəsirinin maliyyələşdirilməsini və iqtisadiyyatın inkişafına mər-
kəzləşdirilmiş məqsədyönlü kreditlərin ayrılmasını dayandırmışdır.
Müasir dönə m Rusiya Mə rkə zi Bankı. 1995-ci ildən
başlayaraq Mərkəzi Bank birbaşa kreditlərin ayrılması yolu ilə
dövlət büdcəsinin kəsirinin maliyyələşdirilməsini və iqtisadiyyatın
inkişafına mərkəzləşdirilmiş məqsədyönlü kreditlərin ayrılmasını
dayandırmışdır.
Bankın həyata keçirdiyi əsas funksiyalar aşağıdakılardır:
361
• Milli valyutanın sabitliyinin qorununb saxlanılması;
• Pul nişanlarının buraxılması və tədavüldən çıxarılması;
• Rusiya Federasiyası hökuməti ilə birgə maliyyə-kredit
siyasətini hazırlanması və həyata keçirilməsi və s.
Rusiya Mərkəzi Bankı 27 təşkilati strukturdan ibarətdir.
Burada 79 ərazi bölməsi və 623 kassa-hesablaşma mərkəzi
fəaliyyət göstərir.
Mərkəzi Bank Direktorlar Şurası tərəfindən idarə olunur.
Ş
ura darə Heyətinin sədri daxil olmaqla 12 üzvdən ibarətdir.
Ş
uranın üzvləri Dövlət Duması tərəfindən 4 il müddətinə təyin
edilir. Mərkəzi Bankın darə Heyətinin Sədri Dövlət Duması
tərəfindən Prezidentin təklifi əsasında təyin edilir. Dövlət Duması
Mərkəzi Bankın Sədrini tutduğu vəzifədən azad etmək huququna
malikdir.
Mərkəzi Bankın yanında Milli Bank Şurası fəaliyyət göstərir.
Ş
uranın Federal Assambleya palatalarının, Prezidentin, Rusiya Fe-
derasiyası hökumətinin, Rusiya Mərkəzi Bankının nümayəndələri,
ekspertlər və digər kredit təşkilatların təmsilçilərindən ibarətdir.
Bank Şurası Direktorlar Şurası tərəfindən təqdim olunan Mərkəzi
Bankın illik hesabatlarına baxılması; kapital qoyuluşunun ümumi
həcminin təsdiq edilməsi; Bank işçilərinin pensiya təminanatının,
sosial və tibbi sığortaları üçün ayrılan xərclərin ümumi həcmini
təsdiqetmə funksiyasına malikdir.
RF hökuməti RF MB ilə birlikdə iqtisadi siyasətin, o
cümlədən pul və kredit siyasətinin əsas istiqamətlərini müəyyən
edir. Mərkəzi Bank tərəfindən iqtisadiyyatın pul-kredit
tənzimlənməsi bazar iqtisadiyyatında qəbul edilmiş vasitələr yolu
ilə həyata keçirilir: kommersiya banklarının kreditlər üzrə faiz
dərəcələrinin, ehtiyat tələblərinin dəyişdirilməsi və açıq bazarda
ə
məliyyatların aparılması. Mərkəzi Bank pul kütləsinin miqdarını
və artım tempini tənzimləyir.
Emissiya-kassa tənzimlənməsinin həyata keçirilməsi, kredit
təşkilatlarına, həmçinin müəssisə yə təşkilatlara kassa xidmətinin
göstərilməsi üçün Mərkəzi Bankın baş ərazi idarələrində,
362
hesablama-kassa mərkəzlərində nağd pulların qəbulu və verilməsi
üzrə dövriyyə kassaları və pul biletləri və sikkələrin ehtiyat
fondlan mövcuddur.
Rusiya Bankı haqqında Qanunun 1-ci maddəsinə uyğun ola-
raq bu idarə Rusiya Federasiyasının əsas bankıdır və onun mülkiy-
yətindədir. Rusiya Bankının hüquqi statusunun öz xüsusiyyətləri
var. Bu bank, bir tərəfindən, hüquqi şəxsdir və kommersiya bank-
ları və dövlətlə (büdcə ilə) müəyyən mülki-hüquqi sövdələşmələr
həyata keçirə bilər. Digər tərəfdən, ona Rusiyamn pul-kredit
sisteminin idarə edilməsi sahəsində geniş səlahiyyət verilmişdir.
Beləliklə, Rusiya Bankı ikili hüquqi mahiyyətə malikdir.
RF Mərkəzi Bankının sahibkarlıq fəaliyyətinə yönəlmiş
səlahiyyətlər Rusiya Bankı haqqında Qanunun 45-47-ci maddələri
ilə müəyyən edilmişdir. Həmin maddələrə əsasən, Rusiya Bankının
hüquqları aşağıdakılardır:
1.
qiymətli kağızlar və digər aktivlərlə təmin etmək şərti ilə
ə
n çoxu bir il müddətinə kredit vermək;
2.
qanunla müəyyən olunmuş şərtlərlə çekləri və barat
veksellərini, həmçinin dövlət qiymətli kağızları və istiqraz
vərəqələrini almaq və satmaq;
3.
təminat və zəmanət vermək;
4.
qanunla
nəzərdə
tutulmuş
digər
kommersiya
ə
məliyyatlarını həyata keçirmək.
Eyni zamanda Rusiya Bankı haqqında Qanunun 3-cü
maddəsinə uyğun olaraq bankın fəaliyyətinin əsas məqsədləri
aşağıdakılardır:
1.
rublun qorunması və sabitliyinin təmin edilməsi, o
cümlədən xarici valyutalara münasibətdə rublun alıcılıq
qabiliyyətinin saxlanılması;
2.
RF-nin bank sisteminin inkişafı və möhkəmləndirilməsi;
3.
hesablaşmalar sisteminin effektiv və fasıləsiz
işləməsinin təmin edilməsi;
4.
Rusiya Bankı mənfəət qazanmaq naminə fəaliyyət
göstərmir.
Dostları ilə paylaş: |