Microsoft Word bvkm-xopks docx
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
35 qtisadi vahidlərin fəaliyyətlərin daxili və xarici əlaqələr olmaq üzrə 2 istiqamətdə hərəkət edir.Beynalxaq iqtisadiyyatın tək qalibi var.O isə möhkəm dayanaqlı pulф sahib olan ölkədir. Zəif pula dünyada yer yoxdur.Valyuta təklif və tələb bərabərliyi məzənnə adlanır. Valyuta məzənnə siyasəti - milli iqtisadiyyatla dünya iqtisadiyyatı arasında vasitəlik edir. Dünyada gedən qloballaşma prosesi, ölkələrarası inteqrasiya prosesinin dərinləşməsi, onlar arasında qarşılıqlı əlaqə və bir- birinə bağlılıq dünya iqtisadiyyatının inkişafı kontekstində , məzənnə bir tərəfdən сiddi makroiqtisadi göstərijisi kimi qəbul edilir, digər tərəfdən isə valyuta-məzənnə tarazlığı dövlətin iqtisadi siyasətinin prioritet məqsədlərindən biridir. Ölkənin dünya bazarında rəqabət qabiliyyətliyi valyuta məzənnəsinin dinamikasından asılıdır. Valyuta kursunun köməyi ilə xarijdə istehsal edilən istənilən mal və xidmətlərin qiymətini ölçmək olar. Valyuta bazarında məzənnənin 2 funksiyası var: daxili iqtisadi şərtləri və xarici iqtisadi şərtləri dəyərləndirək, ikisi arasında tarazlığı qurmaqdır və valyuta məzənnəsi də qiymət qəbul edildiyinə görə, o zaman valyuta təklif və tələbini gerçək səviyyə tarazlığında tutmaq gərəkdir. Beləlikə məzənnə daxili qiymətlə xarici qiymət arasında ə laqəni yaradan yeganə vasitədir və ən önəmli makroiqtisadi göstəricilərindən biridir. Məzənnə valyuta isytehsal edən sektorlarla valyuta isteklak edən sektor arasında tarazlığı qoruyur və beləliklə eyni qayda ilə ixrac sektorı və idxal sektorları arasında stimullaşdırma və qorumaçılıq siyasəti həyata keçirir. Başqa bir sözlə ifadə etsək, valyuta qazananlara tam qarışılığı verilmiş, valyutaya isə ehtiyacı olanlar tam dəyərini ödəyərək almış olurlar. qtisadiyyatın işləyişinə təsir edən önəmli parametr- qiymətdir.Hər qiymətdə olduğu kimi buradada valyutanın defisit 36 dərəcəsi həm istehsalçıya həm də isteklakçıya təsir etməkdədir. Necə ki, məhdud bir olan malın qitmətini aşağı tutmaq istəyi istehsalçını cəzalandırmaq və istehsalı daraltmaq anlamına qəlir. Bu vəziyyətdə valyuta məzənnəsi tarazlı məzənnə altında kəskin dəyərlənmiş olduğundan ortaya bir rant çıxacaq və istehlakçı rant formasında idxalatçı sektora yəni valyuta ehtiyacı olana axtarmış olacaqdır.Az dəyərlənmiş bir məzənnə isə valyuta istehsalçılarına bir rant axtarmış olacaq. Qiymət artımı, xariji ölkələr tərəfindən milli məhsula tələb azalır və nətijədə milli valyuta dəyərsizləşir. Amma məzənnə sadəcə təklif və tələbə daxil deyildir. Məzənnə siyasəti – ölkənin ixrajat potensiyalına və investiya mühitinə təsir edən ən önəmli formalaşdırma tədbirlər məjmusudur (məs: tədiyyə balansının tənzimlənməsi, ölkənin qızıl-valyuta ehtiyatları). Məzənnə siyasətini anlamaq üçün önjə inflasiya ilə, faiz və valyuta məzənnəsinin arasındakı əlaqələri müəyyən etmək lazımdır. Qiymət artımı pul vahidinin məzənnəsini aşağı salır, tərsi məzənnə aşağı düşməsi qiymət artımına yol açır. Məzənnə siyasətinin fəlsəfəsi: məzənnə sabitliyi, onun dinamikasını proqnozlaşdıra bilmək; ixracatın qəbul edilə bilər rentabellik dərəcəsi və daxili bazarın qorunmasının optimal variantı. Məzənnə siyasəti makroiqtisadi tarazlığının təmin olunmasında rolu və əhəmiyyəti çox vacib göstərijilərdən biridir. Bundan öncə, məzənnənın sadəcə valyuta təklif və tələbinə bağlı olmağını qeyd etdik. Valyuta məzənnəsinə təsir edən amillər: daxili və xariji qiymət səviyyəsi (SGP nəzəriyyəsi); xarici ticarət balansına aid statistik göstəricilər; beynəlxalq kapital hərəkətində dəyişikliklər (məs. ölkə daxilində faiz dərəjələrinin artımı: öz növbəsində milli pul vahidinin dəyərini artırır); tədiyyə balansının ayrı-ayrı maddələrində dəyişiklik (ixrajat artımı, milli valyutanın güjlənməsinə, bu isə öz növbəsində ölkənin beynəlxalq aləmdə
37 rəqabət qabiliyyətliyinə mənfi təsir göstərir); dövlət budcəsinə aid göstəricilər; xarici borc və faiz ödəmələri; dövlət budcəsinə aid göstəricilər, xarici borc və faiz ödəmələri; pul miqdarındakı dəyişmələr; Mərkəzi bankın qızıl-valyuta ehtiyatlarının həcmi və beynəlxalq qurumların ölkə iqtisadiyyatına bağlı dəyərləndirmə notları və s. Faiz, qiymət, gəlir kimi dəyişkənlər xəbər və ya rəsmi qurumların açıqlamalarından təsirləndiyi kimi, valyuta kurslarının da bunlardan təsirlənməsi aksiomadır. Siyasi xəbərlər bu mövzuda ön sırada gəlməkdədir. qtisadiyyatda gedən prosesləri və valyuta kurslarındakı dəyişmələri təhmin etmək üçün təməl iqtisadi göstəriciləri izləmək və araşdırmaq lazımdır. Qeyri-bazar amillər: Valyuta bazarında MB müdaxilə dərəcəsi; ölkədə siyasi vəziyyət və beynəlxalq valyuta bazarında ümumi vəziyyət və meyllər. Siyasi və psixoloci amillər də valyuta kurslarına təsir edən amillərdəndir. qtisadi amillər, uzunmüddətli valyuta kurslarının müəyyən edilməsində çox əhəmiyyətli rol oynayırlar. Anjaq iqtisadi olmayan amillər də çox vaxt valyuta kurslarına da ciddi təsir edir. Bu təsir nəticəsində bəzi pullar üzərində meydana gələn münasibətlər də rol oynayır. Məsələn, sverçə frankı etibarlı puldur. Bu da onun müəyyən bir ölçüdə qüvvətli pul olduğunu göstərir. Azərbaycanda valyuta siyasətinin əsas vəzifələri aşağıdakılar olmuşdur: Manatın real bazar dəyərinin təminatı; dollarlaşma meylinin zəifləməsi; qızıl-valyuta rezervlərinin səmərəli istifadəsi və real valyuta məzənnəsinin istifadəsi üçün səmərəli alətlərdən istifadə. Manatın məzənnəsi – iqtisadiyyatın sosial və iqtisadi sağlamlığının əsas indikatorlarından biridir. Azərbaycanda makroiqtisadi tarazlığının təminatı üçün aşağıdakı vəzifələr müəyyən edilir: pul tədavülünün dayanıqlığı; büdcənin tarazlığı; valyuta məzənnəsinin sabitliyi. Yüklə 2,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|