Microsoft Word bvkm-xopks docx



Yüklə 2,67 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə126/133
tarix14.09.2018
ölçüsü2,67 Mb.
#68617
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   133

 

392

dollarlaşma səviyyəsini  ölçməyə imkan verir. Dollarlaşma əvəzinə 

bəzi hallarda valyuta əvəzləməsi terminindən də istifadə edilir. 

ndeks  -  qtisadiyyatda  və  ya  bazarda  baş  verən  dəyişiklikləri 

olcmək ucun istifadə edilən kəmiyyət gostəricisi. Adətən, indekslər 

muəyyən bir sahəni və ya onun altsahələrini təmsil edən muəyyən 

sayda  qiymətli  kağızların  dəyərini  və  ya  iqtisadi  indiqatorların 

qiymətlərini ifadə edir  

ndiqator (gostərici) -  Hər hansı prosesin muəyyən dovr  ərzində 

gedişatını  xarakterizə  edən  mutləq  və  ya  nisbi  gostərici.  Fond 

birjasının indiqatoru isə qiymətli kağızlar bazarında muəyyən dovr 

ə

rzində  aparılan  əmə  liyyatların  həcminin,  maliyyə  alətlə  rinin 



gəlirliliyinin,  o  cumlədən  faiz  də  rəcələrinin  dinamikasının,  alqı-

satqı  əməliyyatlarının  həcminin  on  cədən  qiymətləndirilməsi 

məqsə di ilə istifadə edilən gostəricidir. Fond birjasının indiqatoru 

birja mu təxəssisləri tərəfindən istifadə olunur. 



nflyasiya  -  Muəyyən  muddət  ərzində  əmtəə  və  xidmətlərin 

keyfiyyəti  yuk  səlmədən  qiymətlərinin  artması  nəticəsində  pulun 

dəyərdən  duşməsi,  dəyərsizləşməsi.  Başqa  sozlə,  inflyasiya  pul 

tədavulu  kanallarının  əlavə  (artıq)  pul  kutləsi  ilə  dolması,  yaxud 

pul tədavulu kanallarının tələbatından artıq həcmdə pul kutləsinin 

dovriyyəyə  buraxılması  nəticəsində  pulun  dəyərsizləşməsi 

prosesidir.  nflyasiya  iqtisadi  tarazlığı  pozduğundan  və  iqtisadi 

bohrana səbəb olduğundan dovlət bu və  ya digər iqtisadi-maliyyə 

alətləri  (tədbirləri)  vasitəsilə  bu  prosesin  qarşısını  almağa  calı  şır 

ki,  bu  da  anti-inflyasiya  siya  səti  ad  lanır.  qtisadiyyatda 

inflyasiyanın səviyyəsini qiymət indeksi muəy  yən edir. Yaranma 

səbəbinə  gorə  inflyasiya  iki  qrupa  bolunur:  tələb  inflyasiyası  və 



təklif  inflyasiyası.

  qtisadiyyatda  tələbin  artması  cəmiyyətin 

istehsal 

imkanlarını 

xeyli 

geridə 

qoyaraq 


qiymətlərin 

yuksəlməsinə,  yəni inflyasiyaya  gətirib  cıxarır. Təklif inflyasiyası 

(xərc  inflyasiyası)  zamanı  isə  qiymətləri  tələb  deyil  istehsal 

xərcləri artırır. Belə ki, məhsul vahidinin istehsal 

xərclərini artıran amillər həm də  inflyasiyanı torədən amillər kimi 

cıxış  edir.  Eyni  zamanda,  olkə  iqtisadiyyatında  əmək  haqqı 




 

393

səviyyəsinin  yuksəldilməsi  ilə  bağlı  olan  inflyasiya  istehsal 

məsrəflərinin  artması  ilə  yaranan  inflya  siynın  tərkib  hissəsidir. 

Tempinə gorə inflyasiya, əsasən, 4 cur fərqləndirilir: normal (illik 

4%-ə  qə  dər),  surunən  (4-20%),  yuksək  (20-200%)  və 

hiperinflyasiya 

(200%-dən yuksək). 

  Yaranma  səbəblərindən  irəli  gələ  rək  inflyasiya  gozlənilən  və 

gozlənilməz  olur.  Birincisi,  adətən,  hokumətin  həyata  kecirdiyi 

iqtisadi  tədbirlərin  nəticəsi  kimi,  ikincisi  isə  makro-iqtisadi 

səviyyədə baş verən gozlənilməz dəyişmələri dəyişmələrin nəticəsi 

kimi meydana cıxır. 

nvestisiya  (investment)  –  gəlir  (mənfəət)  və  ya  sosial  səmərə 

ə

ldə  etmək  məqsədilə  sahibkarlıq  və  digər  fəaliyyət  növləri 



obyektlərinə  qoyulan  maliyyə  vəsaitindən,  habelə  maddi  və 

intellektual  sərvətlərdən  ibarətdir.  Bunlara  pul  vəsaiti,  məqsədli 

bank  əmanətləri,  kreditlər,  paylar,  səhmlər  və  digər  qiymətli 

kağızlar və s. aiddir.  nvestisiya fəaliyyəti investorların investisiya 

qoyuluşu  və  onun  həyata  keçirilməsi  ilə  əlaqədar  bütün 

hərəkətlərinin  məcmusudur.  Maliyyə  aktivlərinə  investisiya 

qoyuluşu  qiymətli  kağızlara  və  digər  maliyyə  aktivlərinə 

(ssudalara,  digər  müəssisələrin  nizamnamə  fondlarına  və  s.) 

qoyuluşları  əks  etdirir.  Onlar  ölkə  və  xarici  maliyyə  aktivlərinə 

investisiyaları birləşdirir. 



Mərkəzi bank – bank sisteminin əsas tənzimləyici bankı və ya son 

instansiya kreditoru. Bütün inkişaf etməkdə olan və bir çox inkişaf 

etmiş ölkələr kredit sistemini bəzən hökumətin təlimatı ilə, bəzən 

isə  öz  muxtar  səlahiyyətləri  ilə  nəzarət  altında  saxlayan  mərkəzi 

banklara  sahibdirlər.  Mərkəzi  banklar  qısamüddətli  faiz 

dərəcələrini müəyyənləşdirmək səlahiyyətlərinə malikdirlər. Bəzən 

isə onlar monetar siyasət vasitəsilə məcmu tələbə və biznes tsiklinə 

təsir  göstərmək  istəyirlər.  Hal-hazırda  mərkəzi  bankların 

səlahiyyətlərinin  hüdudları  və  onların  hökumətlə  münasibətləri 

geniş  diskussiya  mövzusudur.  Məsələn,  bəzi  ölkələrdə  inflyasiya 

hədəfini  hökumət,  buna  uyğun  faiz  dərəcələrini  isə  mərkəzi 

banklar  müəyyən  edirlər.  Eyni  zamanda,  mərkəzi  bankların 




 

394

kommersiya  banklarına  nəzarət  və  emissiya  funksiyalarında  da 

dəyişikliklər baş verir.  

Monetar  siyasət  (monetary  policy)  –  mərkəzi  hökumətin  pulun 

kəmiyyəti,  faiz  dərəcələri  və  mübadilə  kursu  ilə  bağlı  iqtisadi 

siyasətidir. nflyasiya  və  məcmu  tələbin  idarə  olunmasına  görə 

daha  geniş  monetar  siyasət  qəbul  edilmişdir.  Fiskal  siyasəti  daha 

vacib  sayan  Keyns  nəzəriyyəsini  tənqid  edən  monetaristlər 

tərəfindən elmə gətirilmişdir. 



 Manatın  çarpaz  məzənnəsi    –  manatın  xarici  valyutalara 

nisbətən məzənnəsi həmin valyutaların və manatın ABŞ dollarına 

nisbətən 

məzənnələri 

ə

sasında 


müəyyənləşdirilir. 

Milli 


valyutaların  ABŞ  dollarına  nisbətən  məzənnələrini  milli  banklar 

ölkələrin  valyuta  birjalarında  tələb  və  təklif  arasındakı  nisbətə 

ə

sasən  müəyyənləşdirirlər.  Milli  banklar  valyuta  məzənnələri 



haqqında məlumatları milli valyuta birjalarında gedən alqı-satqının 

yekunları  əsasında  rəsmi  bildiriş  şəklində  mütəmadi  olaraq  nəşr 

etdirirlər.  

 Makroiqtisadi  siyasət    –  yüksək  iqtisadi  artım  templərinə,  tam 

məşğulluğa,  məhdud  inflyasiya  səviyyəsinə  və  rasional  (optimal) 

xarici  ticarət  balansına  nail  olmaq  üçün  dövlətin  iqtisadi 

tənzimləmə  fəaliyyəti.  Makroiqtisadi  siyasətin  ən  ümdə  vəzifəsi 

işsizliklə  inflyasiya  arasında  balans  yaratmaqdır.  Makroiqtisadi 

siyasətin əsas bölmələri: a) fiskal (büdcə-vergi) siyasət; b) monetar 

(pul-kredit  vəvalyuta)  siyasət;  c)  gəlirlər  və  qiymət  siyasəti;          

ç) xarici ticarət siyasəti. 



Maliyyə  bazarı  –  alqı-satqı  prosesinin  obyekti  maliyyə  aktiv-

lərindən ibarət olan bazar. 



Maliyyə  investisiyası  –  vəsaitlərin  ayrı-ayrı  maliyyə  aktivlərinə 

yatırılması:    qiymətli    kağızlar,  paylar,    pay  iştirakı,  bank 

depozitləri və s. 

Mühüm  iştirak  payı  -  səhmdar  kapitalının  və  ya  səsvermə 

hüququnun 10 və ya daha çox faizini təşkil edən, yaxud müqavilə 

ə

sasında  iştirakçısı  olduğu  hüquqi  şəxsin  qərarlarının  qəbul 




Yüklə 2,67 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   133




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə