Microsoft Word bvkm-xopks docx

 

41 

valyuta  kimi  fəaliyyət  göstərir.  Amma  digər    sənayeləşmiş 

ölkələrin  sürətlə  inkişaf  etməsindən  sonra  Avro,  Yapon  iyeni  və 

sveçrə    frankı  kimi  pul vahidlərinin  də  rəsmi  valyuta  kimi  qəbul 

edilməsinə  başlandı.  Beləliklə,  dolların  rəsmi  ehtiyatlar  içindəki 

payı getdikcə azalmağa başladı. Ancaq bu nisbət hələ də 50%-dən 

yuxarıdır. 

Fiziki  şəxslər,  şirkətlər,  təşkilatlar  və  dövlət  öz  maliyyə 

resurslarının  bir  hissəsini  ehtiyatlara,  yəni  gələcək  mümkün  ola 

bilən  xərclər  üçün  saxlanılan  aktivlərə  çevirirlər.  Dünya 

resurslarının təhlili zamanı, əvvəlcə, qeyd olunan ehtiyatlara diqqət 

yönəldilir: başlıca olaraq xarici valyutadan və qızıldan ibarət olan, 

xüsusi  olaraq  dövlətə  məxsus  olan,  yəni,  rəsmi  qızıl-valyuta 

ehtiyatları  (valyuta  ehtiyatları,  rəsmi  ehtiyatlar,  beynəlxalq 

ehtiyatlar,  ehtiyat  aktivləri);  onlar  ölkənin  mərkəzi  banklarında, 

digər  maliyyə  orqanlarında  və  DVF-da  (ölkənin  payı  kimi) 

saxlanılır. 

Rəsmi  qızıl-valyuta  ehtiyatları  (QVE)  ölkənin  onun 

beynəlxalq maliyyə öhdəlikləri üzrə, ən əvvəl, valyuta-hesablaşma 

sahəsində  həmin  ölkənin  ödəmə  qabiliyyətinin  təmin  olunması 

üçün  nəzərdə  tutulmuşdur.  QVE-nin  digər  mühüm  vəzifəsi  –  öz 

ölkəsində makro-iqtisadi vəziyyətə təsir göstərməkdir, məhz bunun 

üçün daxili valyuta bazarında dövlət xarici valyutanı satır və alır. 

Bu  cür  sövdələşmələr  valyuta  intervensiyaları  adlanır  və  bazar 

tələb və təklifinin milli və xarici valyutaya dəyişilməsi və onların 

mübadilə  kursu  əsasında  saxlanılması  (və  ya  dəyişilməsi)  üçün 

nəzərdə tutulmuşdur.  

 Azərbaycanda  ölkənin  strateji  valyuta  ehtiyatları  2.5  dəfə 

artaraq  01  yanvar  2009-cu  il  tarixinə  18555.4  mln.  $  həcmində 

olmuşdur. 

Rəsmi  QVE-nin  ümumi  qəbul  edilmiş  minimumu  –  məhsul 

və xidmətlərin idxalının üçaylıq həcmi mövcuddur.   

QVE-nin  pul  formasında  olan  qızıl  hissəsi,  yəni  dövlət 

xəzinələrində olan qızıl xalis qızılın təxminən 31 min ton həcmini 

təşkil edir. Bu rəsmi qızıl ehtiyatı son onillik ərzində yavaş-yavaş 

---

 

42

azaldılır,  belə  ki,  qızıl,  demək  olar  ki,  beynəlxalq  valyuta-

hesablaşma  əməliyyatlarından  sıxışdırılıb  çıxarılmışdır.  Buna 

baxmayaraq, yüksək likvidli məhsul olaraq qalmaqdadır və tez bir 

zamanda istənilən valyutaya çevrilə bilər. Əgər XX əsrin əvvəlində 

dünya  miqyasında  QVE  başlıca  olaraq  qızıldan  ibarət  idisə,  indi 

isə  rəsmi  QVE-nin  az  hissəsi  onun  payına  düşür.  ABŞ,  ənənəvi 

olaraq, daha çox qızıl ehtiyatına malikdir, amma 1961-ci ildə o, 15 

min  ton  təşkil  edirdisə,  son  illərdə  8  min  tona  qədər  azalmışdır. 

2,5-3,5  min  ton  həcmində  qizil  ehtiyatı  Almaniyada,  Fransada, 

sveçrədə  mövcuddur.  Yaponiyada  və  Çində  isə  qızıl  ehtiyatı  bir 

qədər az – bir neçə yüz ton təşkil edir. 

  

Sərbəst mövzular  

 

1.

 Tədiyə balansı anlayışı.  

2.

 Tədiyə balansının strukturu.  

3.

 Cari əməliyyatlar hesabı.  

4.

 Xarici iqtisadi əlaqələrin inkişafında  mal ticarəti.  

5.

 Cari  əməliyyatlar  balansında  yer  alan    beynəlxalq 

xidmətlər sahəsindəki ticarət. 

6.

 Cari əməliyyat balansında  qarşılıqsız yardımlar.   

7.

 Kapital hərəkətləri hesabı.  

8.

 Ehtiyat aktivləri hesabı.   

9.

 Valyuta tənzimlənməsi və nəzarəti.  

10.

 Valyuta siyasətinin istiqamət və formaları.  

11.

 Mərkəzi Bank - valyuta siyasətinin həyata keçirən institut 

kimi.  

12.

 Məzənnə  siyasətinin  fəlsəfəsi.  Azərbaycanda  valyuta 

siyasətinin əsas vəzifələri. 

13.

 Valyuta siyasəti  

14.

 məzənnə siyasəti 

15.

 Azərbaycanin    tədiyyə  balansı  və  Azərbaycanın  

beynəlxalq investisiya mövqeyi. 

16.

  Rəsmi qızıl-valyuta ehtiyatları 

---

 

 

Ə

n böyük beynəlxalq ehtiyatlara malik olan dövl

( 01.12. 2011)  

 

№

 

Страна

 

Mlrd. USD 

1

 

 

Ç N

 

 

3316 

 

2

 

 YAPON YA

 

1063 (декабрь

-

 

AVROZONA

 

886,355 (июль

3

 

 SƏ D YYƏ ƏRAB STANLIĞI  556,2 (декабрь

4

 

 RUS YA

 

513,0 (декабрь

4

 

 TAYVAN

 

418,4 (декабрь

5

 

 BRAZ L YA

 

357,9 (декабрь

6

 

H ND STAN

 

345,8 (декабрь

7

 

 KOREYA 

 

320,1 (декабрь

8

 

 HONQKONQ

 

288,8 (декабрь

9

 

  SVEÇRƏ

 

270,3 (декабрь

10

 

 S NQAPUR

 

248,7 (декабрь

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

43 

Cədvəl 1. 

lxalq ehtiyatlara malik olan dövlətlər 

. USD 

 

декабрь

 2011)

 

июль

 2011)

 

декабрь

 2011)

 

декабрь

 2011)

 

декабрь

 2011)

 

декабрь

 2011)

 

декабрь

 2011)

 

декабрь

 2011)

 

декабрь

 2011)

 

декабрь

 2011)

 

декабрь

 2011)

 

---