186
edən ölkəyə göndərərək yerində məlumat alır. Şərtlər yetərli olarsa,
kredit anlaşması imzalanır.
Dünya Bankı kredit açdıqdan sonra aparılan layihəni
yaxından izləyir. Layihənin hər mərhələsində sonra bir hesabat
tələb edir.
Dünya Bankı layihə kreditlərinin xaricində bəzi texniki
yardımlarda da iştirak edir. nkişaf etməkdə olan ölkələrin
investisiya layihələrinin seçimi və hazırlanmasında, iqtisadi
vəziyyətin təhlilində, inkişaf proqramları mövzularında texniki
vasitəçilik xidmətləri göstərir. Bundan başqa, bank üzv ölkələrin
yüksək vəzifəli məmur və texniki işçilərinə təhsil proqramları ilə
də yardım edir.
DB Qrupu texniki olaraq BMT sisteminə daxildir, lakin onun
idarəçilik strukturu bir qədər fərqlidir. DB səhmdar təşkilatı
prinsipi əsasında fəaliyyət göstərir. Səhimdarlar rolunda 185 üzv
ölkə çıxış edir və onların səs kəmiyyəti bankın kapitalındakı iştirak
payından asılıdır. DB Qrupunun baş idarəetmə orqanı – Müdirlər
Ş
urasıdır
. Şura DB Qrupunun siyasət və qərarlarını müəyyən edir.
Üzv ölkələr Müdirlər Şurasında maliyyə nazirləri ilə təqdim
olunurlar. Şuranın müşavirələri ildə bir dəfə keçirilir. DB-nin
idarəçiliyi 24 craçı Direktordan ibarət olan və Dünya Bankının
presidentinin rəhbərlik etdiyi Direktorlar Şurası tərəfindən həyata
keçirilir. Direktorlar Şurası 5 daimi üzv (Bankın ən iri səhm
paketinə malik olan 5 ölkə - ABŞ, Yaponiya, Almaniya, Fransa və
ngiltərə) və 19 digər ölkələri təmsil edən direktorlardan ibarətdir.
DB-nin Presidenti vəzifəsinə namizəd ABŞ prezidenti tərəfindən
irəli sürülür və Müdirlər Şurası tərəfindən seçilir.
Dünya Bankına (DB) daxil edilir: BY B ( nternational Bank
for Reconstruction and Development, BRD) və onun filial
təşkilatı olan Beynəlxalq nkişaf Assosiasiyası ( nternational
(Development Association, DA). Dünya Bankı Qrupuna (DBQ)
yuxarıda göstərilən təşkilatlardan başqa həmçinin müxbir üzvlərin
hüquqlarından istifadə edən Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası
(BMK) ( nternational Financial Corporation, FC), nvestisiyaların
187
Zəmanəti üzrə Çoxfunksiyalı Agentlik ( ZÇA) (Multilateral
nvestment
Guarantee
Agency,
M GA)
və
nvestisiya
Mübahisələrinin həlli üzrə Beynəlxalq Mərkəz ( nternational
Center for Settlement of nvestment Disputes, CS D) daxildir.
DBQ təşkilatlarının əsas məqsədləri aşağıdakılardan
ibarətdir:
• üzv ölkələrin xalq təsərrüfatının yenidən qurulmasını və
inkişafını dəstəkləmək;
• zəmanətlərin verilməsi və xüsusi kreditorların və digər
investorların borc və investisiyalarında iştirak etməklə, xüsusi və
xarici investisiyalar üçün şərait yaradılması;
• beynəlxalq ticarətin tarazlaşdırılmış artımının stimullaşdı-
rılması və üzv ölkələrin tarazlaşdırılmış ödəniş balansının saxlanıl-
ması.
Ümumi məqsədlər mövcud olan zaman müəyyən xüsusiyyət-
lər meydana çıxır və burada ayrı-ayrı DBQ təşkilatlarının xüsusi
rolu qeyd olunur. Məsələlərin həyata keçirilməsinin müvafiq me-
xanizmi işlənib hazırlanır, bu isə təşkilati inteqrasiya, xüsusən,
ümumi prezident, darə Heyəti və craçı Direktorluq vasitəsilə tə-
min edilir. Kvotaların, səslərin sayının və DBQ idarə orqanlarında
nümayəndiliklərin müəyyən olunması prinsipləri BVF ilə uyğun
gəlir. BVF və DBQ darə Heyətləri ildə bir dəfə birgə toplantı ke-
çirirlər.
Hər bir təşkilat hüquqi baxımdan müstəqil hesab olunur.
Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasının (IFC) və nvestisiyaların Zə-
manəti üzrə Çoxfunksiyalı Agentliyin ( ZÇA) (M GA) işçilərdən
ibarət xüsusi heyəti və xüsusi sərəncamçı vitse-prezidenti vardır.
BVF kimi DBQ müəyyən sahələr üzrə regional prinsiplər
üzərində qurulmuşdur: vitse-prezidentlərin bir hissəsi regional
departamentlərə rəhbərlik edir, qalanları isə idarəçiliyin konkret
sahələri üzrə cavabdehlik daşıyırlar. Bununla yanaşı, DBQ-nin
regional strukturu BVF-nə nisbətən bir qədər şaxəlidir. Bundan
ə
lavə, DBQ təşkilatları daha çox səlahiyyətli mütəxəssislərdən
ibarət heyətdən təşkil olunmuşdur: iqtisadçılardan və maliyyə
188
ekspertlərindən başqa, burada həmçinin mühəndislər, aqronomlar,
hüquqşünaslar, telekommunikasiya və digər sahələr üzrə
mütəxəssislər çalışırlar. Onların vəzifəsi layihələrin mükəmməl
şə
kildə araşdırılmasından ibarətdir və bu layihələr üçün vəsaitlərin
ayrılması təklif olunur.
BY B-nin yaradılması haqqında qərar 1994-cü ilin iyul
ayında Bretton-Budsada (ABŞ) keçirilmiş konfransda BVF-nin
təşkil olunması ilə bir zamanda qəbul edilmişdir. BY B-nin
Nizamnaməsinin 1-ci maddəsinə uyğun olaraq o, dirçəliş və
iqtisadi inkişaf üçün üzv ölkələrin maliyyə vəsaitlərinə böyük
tələbatı ilə əlaqədar olaraq yaradılmışdır. Hər şeydən əvvəl, BY B-
nin bütün vəsaitləri Avropa ölkələrinin dirçəlişinə yönəldilmişdir.
50-ci illərin əvvəllərindən 1948-ci ildə Marşall planına
ə
saslandırılmış “European Recovery Program” adlı Amerika
proqramı qüvvəyə mindikdən sonra BY B inkişaf etməkdə olan
ölkələrə iqtisadi yardım göstərdi.
Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası (BMK) 1956-cı ildə
yaradılmışdır. O, marağı olan özəl investorlar ilə birlikdə güzəştli
şə
rtlərlə kreditlərin verilməsi yolu ilə inkişaf etməkdə olan
ölkələrdə xüsusi iqtisadi təşəbbüslərin irəli sürülməsini dəstəkləyir.
Beynəlxalq
nkişaf Assosiasiyası (B A) BY B ilə
müqayisədə inkişaf etməkdə olan ölkələrə daha güzəştli şərtlərlə
maliyyə vəsaitlərinin verilməsi məqsədilə 1960-cı ildə
yaradılmışdır. Bununla əlaqədar B A uzun müddətə faizsiz
ssudalar verir. Bununla belə, bu ssudaların ödənilməsi müddəti
uzun müddətə nəzərdə tutulmuşdur.
nvestisiyaların Zəmanəti üzrə Çoxfunksiyalı Agentlik
( ZÇA) 1988-ci ilin aprelində yaradılmış və Dünya Bankı
Qrupunun (DBQ) ən gənc üzvü sayılır. Bu təşkilatın əsas məqsədi
– qeyri-kommersiya risklərinə qarşı inkişaf etməkdə olan ölkələrə
birbaşa investisiyalar qoyulmasına yardım göstərməkdən ibarətdir.
Bundan başqa, ZÇA xarici investisiyalara yardım proqramlarının
işlənib hazırlanması zamanı inkişaf etməkdə olan ölkələrin
hökumətlərinə məsləhətlər verir.
Dostları ilə paylaş: |