Microsoft Word bvkm-xopks docx
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
230 III H SSƏ. XAR C ÖLKƏLƏR N PUL-KRED T S STEM 231 I FƏS L. AMER KA B RLƏŞM Ş ŞTATLARININ PUL-KRED T S STEM Dollar sözü 1518-ci ildən etibarən uzun illər boyu Avropada geniş dövriyyədə olmuş Joachimsthaler (Bohemiyada şəhər adından götürülüb) adlı sikkənin qısaltması olan “Taler” sözündən götürülmüşdür. 1775-ci ildən Birləşmiş Ştatlar və ayrı-ayrı ştatlar “Kontinental dollar”ı buraxmağa başladı. nflyasiyanın meydana gəlməsi səbəbindən kontinental dollar “gümüş dollar”la əvəz olunmuşdur (1 gümüş dollar = 1000 kontinental dollar). 1792-ci ildə Sikkə haqqında Qanunun qüvvəyə minməsi ilə dolların məzənnəsi gümüş dəyəri əsasında müəyyən olunsa da, 1934-cü ildən qızıl əsasında müəyyən olunmağa başlamışdır. 1862-ci ildən ə skinas dollar buraxılmışdır. 1878-ci ildən əskinas və sikkə arasındakı əlaqə bərpa olundu. Amerikan dolları 1785-ci ildə milli pul olaraq qəbul edilmişdir. 2 aprel 1792-ci ildə dolların dəyəri gümüş və qızılı ağırlıq miqdarı ilə bağlanılmışdır. 1890-cı ildə tək işğal sisteminə keçilmiş, yəni qızıl pul sisteminin əsası qoyulmuşdur. 1913-cü ildə Amerika Mərkəzi Bankı qurulmuşdur. 1917-ci ildə dolların qızıla dəyişməsinə son qoyulmuş, ancaq 1919-cu ildə bu sistem təkrar təsis edilmişdir. Qızıl sikkələr 1933, gümüş sikkələr isə 1969-cu ilədək buraxılmışdır. 1971-ci ildən etibarən ABŞ dollaın qızıl ilə təminatı ləğv edilib. Dollar əskinaslarının baza dizaynı 1928-ci ildə təsdiq olunub. 2002-ci ildə nağd valyuta olaraq avronun dövriyyəyə buraxılması ilə dollar dəyərini itirməyə başladı. 31 yanvar 1934-cü ildə dollar 40,94% dəyərindən devalvasiya edilmiş və təzədən dolların qızıl qarşılığı müəyyən edilmişdir. 18 dekabr 1971-ci ildə isə dolların qızıla çevrilməsinə son qoyulmuşdur. 1976-cı il yanvar ayında Yamayka sövdələşməsi ilə dolların qızıla olan bağlılığı tamamilə ləğv edilmişdir.
232 ABŞ-ın ticarət və büdcə kəsirləri davam etdikcə dolların dəyəri də buna müvafiq olaraq azalmaqda idi. Federal Ehtiyatlar Sisteminin faiz dərəcələri artırma siyasəti sayəsində 2004-cü ilin I rübündən dollar digər valyutalar qarşısında əlavə dayanıqlıq qazansa da, ilin ikinci yarısından yenidən dəyərini itirmişdir. 18 sentyabr 2007-ci il tarixində Federal Ehtiyatlar Sisteminin faiz dərəcəsini aşağı salması nəticəsində dollar öz dəyərini əhəmiyyətli dərəcədə itirmişdir. Lakin 2008-ci ildə qlobal maliyyə böhranı zamanı ABŞ dolları və Yaponiya yeninin dünyanın əksər valyutaları ilə müqayisədə dəyəri artmışdır. Bu günədək etibarlılığını qoruyan və nümizmatik dəyəri real dəyərindən artıq olan 500, 1000, 5000, 10 000 və 100 000 dollarlıq ə skinaslar yalnız Federal Ehtiyatlar Sisteminin və Xəzinədarlığın daxili hesablaşmalarında istifadə edilir. ABŞ dolları dünyada əsas ehtiyat valyuta kimi çıxış edir. Hal-hazırda dünyanın strateji valyuta ehtiyatlarının ümumi həcminin 64%-i dollarda saxlanılır. Rəsmi olaraq dollarlaşma kimi tanınan prosesinin nəticəsi olaraq ABŞ-dan başqa bir sıra başqa ölkələr də ABŞ dollarını öz rəsmi valyutaları olaraq istifadə edirlər. Bəzi dövlətlər isə öz dollarla münasibətdə sabit məzənnə siyasəti tətbiq edirlər. ABŞ-ın Mərkəzi Bankı - Federal Ehtiyat Sistemi. Federal Ehtiyat Sistemi ABŞ-ın mərkəzi bank sistemidir. Bankın ilkin yaranma məqsədi bank sektoru üzrə mümkün təşvişlərin aradan qaldırılması olmuşdur. Federal Ehtiyat Sistemi ABŞ tarixində sayca üçüncü mərkəzi bank sistemidir. Daha əvvəl Birləşmiş Ştatların Birinci Bankı (1791-1811) və Birləşmiş Ştatların kinci Bankı (1816-1836) valyutanın dövriyyəyə buraxılması, kommersiya kreditlərinin verilməsi, depozitlərin qəbul edilməsi və qiymətli kağızların buraxılması kimi fəaliyyət xidmətləri göstərməklə yanaşı çox sayda filiallara malik olmuş və ABŞ Xəzinədarlığının maliyyə agenti olaraq fəaliyyət göstərmişdir.
233 1907-ci ildə Konqres bank işi və valyuta islahatlarının öyrənilməsi üçün respublikaçıların Senatdakı lideri Nelson Aldriçin rəhbərlik edəcəyi Milli Monetar Komissiya yaratmışdır. Amerikanın mövcud monetar sistemi və Avropanın mərkəzi bank sistemi öyrənilmiş və nəticədə “Aldriç Planı” hazırlanmışdır. 23 dekabr 1913-cü il tarixində Aldriç Planı “Federal Ehtiyat Planı” olaraq təsdiqlənmişdir. Federal Ehtiyat Sistemi 16 noyabr 1914-cü ildə fəaliyyətə başlamışdır. I Dünya Müharibəsi zamanı müharibə istiqrazlarınin verilməsi ilə məşğul olan Federal Ehtiyat Sistemi, 1933-cü ildə Franklin Ruzveltin hakimiyyətə gəlməsi ilə subordinasiyalı craçı Filial statusu almış və yalnız 1951-ci ildə öz müstəqilliyini əldə et- mişdir. Həmin tarixdən bu günədək müxtəlif siyasi yanaşmalar qə- bul etməsinə baxmayaraq, Federal Ehtiyat Sisteminin səlahiyyətlə- rində əhəmiyyətli dəyişiklik olmamışdır. Federal Ehtiyat Sisteminin cari funksiyaları aşağıdakılardır:
1. Bank təşvişləri ilə bağlı problemlərin həlli; 2. Bankların özəl maraqları ilə mərkəzləşdirilmiş dövlət öhdəlikləri arasında tarazlığın qorunması; 3. Monetar siyasət tədbirləri nəticəsində ölkənin pul təchizatının təmin olunması; 4. Maliyyə sisteminin sabitliyinin dəstəklənməsi; 5. Depozit qəbul edən təsisatlar, ABŞ hökuməti və xarici rəsmi müəssisələr üçün maliyyə xidmətinin təmin olunması; 6. ABŞ-ın dünya iqtisadiyyatındakı mövqeyinin gücləndirilməsi. Federal Ehtiyat Sisteminin təşkilati strukturu aşağıdakılardan ibarətdir: ♦
hökumət təşkilatıdir. 7 üzvdən ibarət Direktorlar Şurasının hər biri üzvü Prezident tərəfindən təyin olunaraq Senat tərəfindən təsdiqlənsə də, əsas etibarilə müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərir. Fəaliyyət müddəti 14 il olan hər bir üzv, o müddət ərzində prezident tərəfindən vəzifəsindən kənarlaşdırıla bilər. Şura
Yüklə 2,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|