Microsoft Word bvkm-xopks docx
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
253 ziddiyyət təşkil etmir, çünki çoxillik xərclər illik büdcədə nəzərə alınır. Tarazlıq prinsipi tələb edir ki, maliyyə ilində proqnozlaşdırılan gəlirlər həmin ilin ödənişləri üzrə təxsisatlara uyğun gəlsinlər. Büdcənin kəsiri nəzərdə tutulmamışdır. Avropa komissiyasına öz xərclərinin ödənilməsi üçün borcları həyata keçirmək qadağan edilmişdir. Kəsirin yaranma halında (Avropa təcrübəsində bu, istisna haldır) onun ölçüsü növbəti ilin büdcəsinin məxaric hissəsinə keçirilir. Bir qayda olaraq, büdcə profisitlə yekunlaşır və onun aktiv saldosu gələn ilin büdcəsinin gəlirinə daxil edilir. Xərclərin spesifiklik prinsipi o deməkdir ki, təxsisatların hər bir məbləği konkret təyinata və əsaslandırılmaya malik olmalıdır. Avropa Birliyinin büdcəsi AB-nin inkişaf siyasətinin və strategiyasının reallaşdırılmasına yardım etməyə yönəlmişdir və aşağıdakıları nəzərdə tutur: • valyuta stabilliyinin yaradılması; • müasir və dinamik Avropa sənayesinin inkişafı; • yeni texnologiyaların inkişafının stimullaşdırılması; • müxtəlif regionların sosial və mədəni inkişaf səviyyələri- nin bərabərləşdirilməsi. AB-nin büdcə gəlirlərinin formalaşdırılmasının əsas prinsip- ləri aşağıdakılardır: birgə maliyyə məsuliyyəti prinsipi, AB-yə üzv dövlətlərin maliyyə həmrəyliyi prinsipi. Birgə maliyyə məsuliyyəti prinsipinə görə, AB-ə üzv olan bütün dövlətlər AB-nin büdcə gə- lirlərinin formalaşdırılmasında iştirak etməyə borcludurlar. AB-yə üzv dövlətlərin maliyyə həmrəyliyi prinsipi o deməkdir ki, AB-yə üzv dövlətlərin üzvlük haqları onların maliyyə imkanlarına mütə- nasib olmalıdır. AB-də büdcə xərclərinin qurulma prinsipləri aşağıdakılardır: AB-yə üzv dövlətlərin iqtisadi və sosial həmrəyliyinin möhkəm- ləndirilməsi (büdcə maliyyələşməsi AB-yə üzv dövlətlərin iqtisadi vəziyyətlərinin bərabərləşdirilməsinə, sosial ziddiyyətlərin həllinə kömək etməlidir); həmrəylik prinsipi; hərçənd yoxsul ölkələr ma- liyyə resurslarının böyük həcmlərinə ehtiyac duysalar da, AB-yə
254 üzv digər dövlətlər də büdcənin maliyyələşdirilməsi hüququna ma- likdirlər; büdcə intizamı prinsipi (vəsaitlərin xərclənməsinin iq- tisadi effektivlik prinsipi). Əgər AB-yə üzv dövlətə maliyyə yardı- mının həcmi onun ÜMM-i ilə müqayisədə nəzərəçarpacaq dərəcə- də çoxdursa, belə resurslardan effektiv şəkildə istifadə etmək çə- tinləşir və bu da iqtisadiyyatdakı dəyişikliklərə gətirib çıxara bilər. Avropa Birliyində büdcə prosesi və ya büdcə proseduru bir neçə mərhələdən ibarətdir. Maastrixt müqaviləsinə uyğun olaraq (maddə 203), AB büdcə layihəsinin hazırlanma işi bilavasitə üç institutun vəzifəsidir. Bunlar Avropa komissiyası, AB Nazirlər Şurası və Avropa parlamentidir. AB institutlarının rolları aşağıdakı kimi bölüşdürülmüşdür. Avropa komissiyası, adətən, oktyabrın 5-də yeni qanunverici aktın qəbulunu təklif edir. Avropa parlamenti layihə barədə öz fikirlərini bildirir və ona düzəlişlər təklif edir. AB Ş urası isə qəti qərar çıxarır. Ona görə də Avropa Komissiyası büdcənin ilkin layihəsini hazırlayır. Avropa Komissiyasının qərarları səs çoxluğu ilə qəbul olunur. Avropa Komissiyasının üzvləri şəxsən səs verirlər və onun qərarları üçün kollektiv məsuliyyət daşıyırlar. Bu da kollegiallıq prinsipini vurğulayır. Daha sonra AB büdcə layihəsi müzakirə və təsdiq edilmək üçün AB Nazirlər Şurasına təqdim edilir. AB Şurası, bir qayda olaraq, ildə iki dəfə yığışır. Onun tərkibinə AB-ə üzv dövlətin hökumətindən olan iqtisadiyyat naziri və ya maliyyə naziri, Avropa Komissiyasının uyğun üzvü daxildir. AB Şurası Avropa Komissiyasının təqdim etdiyi büdcə layihəsini nəzərdən keçirir (məcburi xərclər hissəsində) və təsdiq ediləndən sonra onu Avropa Parlamentinə göndərir. Avropa Parlamenti layihəni 45 gün ərzində nəzərdən keçirir. Qərarların qəbul edilməsi üzrə səlahiyyətlər Avropa Şurası ilə Avropa Parlamenti arasında bölüşdürülür, çünki bütün xərclər AB büdcəsinin məcburi və qeyri-məcburi xərclərinə ayrılır (şəkil). Əgər bu dövr ərzində Avropa Parlamenti büdcə layihəsinə «hə» deyirsə və ya düzəlişlər daxil etmirsə, yaxud heç bir modifikasiya təklif etmirsə, büdcə qəti şəkildə qəbul edilmiş 255 hesab olunur. Əgər bu müddət ərzində Avropa Parlamenti düzəlişlər daxil etsə və yaxud modifikasiyalar təklif etsə, dəyişdirilmiş büdcə layihəsi AB Şurasına göndərilir və bununla da razılaşdırmaların növbəti, daha mürəkkəb mərhələsi başlayır.
Büdcə layihəsi Avropa Parlamentində müzakirələrin iki mərhələsindən keçir (iki oxunuş). Birinci mərhələdə hər bir deputat büdcə layihəsinə dəyişikliklərin və əlavələrin daxil edilməsi təklifi ilə çıxış edə bilər. Layihə təkcə büdcə üzrə ixtisaslaşdırılmış komitədə deyil, həm də digər komitələrdə müzakirə olunur. Büdcə layihəsində dəyişikliklər barədə düzəlişlərin qəbul edilməsi üçün Avropa Parlamentində səs çoxluğunu almaq zəruridir. Planlaşdırılmış xərclərin artırılması ilə bağlı dəyişikliklər barədə düzəlişləri Avropa Parlamenti peşəkar ə ksəriyyətlə həll edir (səslərin beşdə üç hissəsi). AB qanunvericiliyi ilə birbaşa qeyd edilməmiş qeyri- məcburi xərclərin nəzərdən keçirilməsi zamanı son söz Avropa Parlamentinə məxsusdur. Avropa Parlamenti maliyyə resurslarını yenidən bölüşdürməklə yanaşı, onların həcmini də müəyyən hüdudda artıra bilir. Artımın maksimal norması Avropa Komissiyası tərəfindən müxtəlif makroiqtisadi göstəricilər ə sasında hesablanır və yalnız AB Nazirlər Şurası bu təkliflə razılaşdığı halda yüksəldilə bilir. Məcburi xərclər büdcənin əsas hissəsini təşkil edir. bunlar ə sas etibarilə ümumi aqrar siyasətin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı xərclərdir və onların böyük hissəsi qiymətlərin saxlanmasına yönəldilir. Avropa Parlamenti xərclərin ümumi məbləği artırılmadan, xərclərin bu kateqoriyasının dəyişməsini təklif edə bilər. Əgər təkliflər AB Şurası tərəfindən peşəkar əksəriyyətlə rədd edilmirsə, onlar qəbul olunur. Büdcənin müzakirəsinin ikinci mərhələsində Avropa Parlamentində aşağıdakılar baş verir. Əgər AB Şurası 15 gün ə rzində hər hansı bir təklifi dəyişdirirsə, bu halda büdcə layihəsi yenidən uyğun ixtisaslaşdırılmış komitəyə göndərilir. Eyni zamanda hər bir deputat və hər bir komitə AB şurasının təqdim Yüklə 2,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|