281
2.
maliyyə sisteminin stabilliyinin təmin edilməsi;
3.
ölkə daxilində və beynəlxalq aləmdə maliyyə
sisteminin effektivliyinin və rəqabətədavamlılığının təmin
edilməsi və yüksəldilməsi.
ngiltərə Bankı aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir:
1.
kommersiya və digər mərkəzi banklar, həmçinin
hökumət üçün bank rolunu oynayır;
2.
pul siyasətini reallaşdırır;
3.
banknotların emitenti olur və başqaları.
Birinci funksiyanın yerinə yetirilməsi zamanı ngiltərə
Bankında hesabları var. Klirinq əməliyyatlarda klirinq bankların
ngiltərə Bankındakı hesablarından istifadə olunur. Banklar
hesabda müəyyən məbləğə malik olmalı və onu aşmamalıdırlar.
Fəaliyyətlərini Böyük Britaniyada həyata keçirən bütün banklar
özlərinin bütün depozitlərinin cəminin 0,35%-ni ngiltərə Bankının
hesabında (depozit) saxlayırlar. Ehtiyatların bu norması ngiltərə
bankının əsas gəlir mənbəyidir.
kinci qrup – digər ölkələrin mərkəzi banklarıdır. Xarici
ölkələrin mərkəzi bankları ngiltərə Bankında qızıl saxlayır və
hesablara malik olur, Londondakı işləri ngiltərə Bankı vasitəsilə
apara bilirlər.
Üçüncüsü – hökumətdir. Hökumətin ngiltərə Bankında
hesabları olur. Beləliklə, büdcəyə gedən ödənişlər, vergilər və
büdcədən sosial ehtiyaclara gələn ödənişlər ngiltərə Bankının
hesabları vasitəsilə keçir.
Böyük Britaniyanın pul siyasətinin əsas məqsədi qiymət
stabililyinin əldə edilməsidir. Qiymətlərin optimal səviyyəsinin
saxlanması indiki zamanda iki istiqamətə malikdir: nflyasiya
səviyyəsinin 2,5% və daha az olması, monetar siyasətin daha açıq
(sərbəst) rejimi. ngiltərənin pul siyasətinin mühüm aləti faiz
dərəcələrinin səviyyəsinin tənzimlənməsidir.
Monetar siyasətin alətlərindən biri ngiltərə Bankının açıq
bazardakı əməliyyatlarıdır. O ilk dəfə XX əsrdə 30-cu illərin
282
ə
vvəllərində tətbiq olunmağa başlamış və ngiltərə Bankının uçot
dərəcələrinin payını tədriclə azaltmışdır.
Böyük Britaniyanın kredit sisteminin ikinci hissəsi bank ida-
rələridir. Bank müəssisələri tarixən depozitlərin cəlb edilməsində
ixtisaslaşdığına görə, bir çox hallarda depozit müəssələr adlandırı-
lır. Kommersiya bankları depozit fəaliyyətlərini həyata keçirmək-
dən əlavə, qısamüddətli kreditlər verir, xarici ticarəti maliyyələşdi-
rir, həmçinin əmanətçilərin vəsaitlərini idarə edirlər. Depozit bank-
ların müştəriləri müxtəlif cür həm iri müəssiələr və təşkilatlar, həm
də şəxsi adamlar ola bilir. Ona görə də depozit bankları bəzən pə-
rakəndə banklar adlandırırlar.
Böyük Britaniyanın kommersiya banklarının digər hissəsi
ticarət banklarıdır. Onlar bank əməliyyatlarını tədriclə mənimsə-
miş ticarət müəsssələrində yaranmışlar. Uzun müddət ticarət bank-
larının fəaliyyətinin əsasını aksert əməliyyatlar təşkil etmişdir. Bu
da ticarət banklarını aksept evlər sırasına aid etməyə imkan verir.
Bəzi müasir ticarət bankları bank əməliyyatları ilə yanaşı sənaye
və ticarət funksiyalarını da yerinə yetirirlər. Belə ki, ticarət bankla-
rı əsl bank əməliyyatları ilə yanaşı, sahibkarlara xidmət göstərir və
qiymətli kağızlarla idarəetməni həyata keçirirlər. Bütövlükdə, bu
institutların fəaliyyəti çoxcəhətlidir. Onlar xarici ticarətin maliyyə-
ləşməsi, aksert biznesi ilə məşğul olur, korporativ borcalanları ak-
tiv şəkildə kreditləşdirir, investisiyaları idarə edir, investisiya mə-
sələləri üzrə məsləhətlər verir, maliyyə konsorsiumları təşkil edir,
təsisçilik fəaliyyətində, şirkətlərin birləşməsi və udulması
kampaniyalarında iştirak edir və ya vasitəçi kimi çıxış edir, valyuta
bazarında və qiymətli metallar bazarında əməliyyatlar keçirir,
maliyyə əməliyyatlarının aparılması məsələləri üzrə məsləhətlər
verirlər.
Konsorsial banklar – heç biri səhmlərin nəzarət paketinə
malik olmayan ən azı iki ölkə bankının iştirakları ilə olan maliyyə-
kredit institutlarıdır. Bunlar əsasən çoxmilli borcalanların xüsusi
banklarıdır və onlara, hər şeydən əvvəl, transmilli və multimilli
sənaye konsernləri aiddir. Bu növ iri banklara britaniyalı, kanadalı
283
və avstraliyalı tərəfdaşlarla işləyən «Midlend and interneyşnl bakn
Ltd» (Midland and international bank Ltd), britaniyalı, amerikalı
və yapon tərəfdaşlarla işləyən «Vestern Ameriken BenkYurop
Ltd» (Western American bank Europe Ltd), yaponiyalı, britaniyalı
( ndustrial Commercial Barle) aiddir. Məsələ bundadır ki, bu
banklar aparıcı ölkələrin banklarının pay iştirakı əsasında
yaradılmışdır, ona görə də onlar avrobazarda çox böyük vəsaitləri
ə
n davamlı müddət üçün səfərbər etmək iqtidarındadırlar.
Bankların heç bir başqa növü buna qadir deyil.
284
FƏ S L VII. SVEÇRƏ M LL BANKI VƏ
SVEÇRƏ N N PUL VAH D FRANK
1850-ci ilə qədər sveçrədə 75 müxtəlif təşkilat (o cümlədən
25 kanton, 16 şəhər) sikkələrin buraxılışı ilə məşqul olurdu.
Dövriyədə müxtəlif dəyərli və nominallı 860 cür sikkə var idi.
Bununla yanaşı bir sıra xüsusi banklar ilk əskinasların buraxılışına
başladı və ümumilikdə dövriyyədə olan sikkə və əskinasların sayı
8000-ə yaxın idi. Bundan əlavə, dövriyyədə olan nəğd pulun cəmi
15 %-ni milli valyutalar təşkil edirdi, qalan hissəsi tacirlər
tərəfindən istifadə olunan xarici valyutanın payına düşürdü. Bütün
bunlar valyuta sisteminin funksionallığını mürəkkəbləşdirirdi. Bu
problemi aradan qaldırmaq üçün 1848-ci ildə qəbul olunmuş
sveçrə Federal Konstitusiyasında pul buraxmaq hüququna malik
olan yeganə təşkilat olaraq Federal Hökumət göstərilirdi. 7 may
1850-ci il tarixində Pul Sistemi haqqında federal qanun qəbul
edildi. Bu qanuna əsasən frank sveçrənin pul vahidi kimi
tanınırdı. Beləliklə, 1850-ci ildə tədavülə buraxılan sveçrə frankı
kantonlarının müxtəlif valyutalarını əvəz etdi. Dəyərinə görə
sveçrə frankı Fransa frankına bərabər idi. 1866-cı ildə Fransa,
Belçika, taliya və sveçrənin birlikdə təsis etdikləri Latın Valyuta
Birliyinin fəaliyyəti 1927-ci ilədək davam etdi. 1945-ci ildə
Bretton-Vuds Sisteminə qoşulmaqla frankın məzənnəsini ABŞ
dolları əsasında müəyyən edən sveçrə Sistemin dağılmasından
sonra üzən məzənnə siyasətinə keçdi.
1850-ci ilə qədər sveçrədə 75 müxtəlif təşkilat (o cümlədən
25 kanton, 16 şəhər) sikkələrin buraxılışı ilə məşqul olurdu.
Dövriyədə müxtəlif dəyərli və nominallı 860 cür sikkə var idi.
Bununla yanaşı bir sıra xüsusi banklar ilk əskinasların buraxılışına
başladı və ümumilikdə dövriyyədə olan sikkə və əskinasların sayı
8000-ə yaxın idi. Bundan əlavə, dövriyyədə olan nəğd pulun cəmi
15 %-ni milli valyutalar təşkil edirdi, qalan hissəsi tacirlər
tərəfindən istifadə olunan xarici valyutanın payına düşürdü. Bütün
Dostları ilə paylaş: |