294
Ölkədəki pulların miqdarı ÜDM-dən daha sürətlə artır. Lakin
pullar əmanətlərdə yatıb qalır.
Yaponiya bankının növbəti funksiyası pul-kredit siyasətinin
reallaşdırılmasıdır. Bu siyasətin üç əsas aləti aşağıdakılardır:
məcburi bank ehtiyatları normasının dəyişdirilməsi, maliyyə
bazarlarındakı əməliyyatlar, faizin uçot dərəcəsi.
Məcburi ehtiyat saxlama sistemi. Yaponiyada 1957-ci ildən
başlayaraq fəaliyyət göstərir. Kredit müəssisələri ehtiyat depozitlə-
rin müəyyən məbləğini Yaponiya Bankında yerləşdirməyə borclu-
durlar. Yaponiya Bankı kommersiya banklarının öz hesablarındakı
ehtiyatlarını aşağı sala bilərdi ki, onlar kredit ekspansiyasına
başlasınlar. Kommersiya bankları kredit ekspansiyasını həyata
keçirmək iqtidarında deyillər, çünki onların kredit portfellərində
həddən çox qaytarılmayan borclar var. Onlar sərbəst pulları riskli,
lakin mənfəət gətirən aktivlərə – fond bazarı alətlərinə yatırırlar.
Mərkəzi bank maliyyə bazarlarındakı əməliyyatlardan (bank-
ların borc aldıqları və verdikləri banklararası bazarda, şirkətlərin
istiqrazlar və səhmlər aldığı və satdığı açıq bazarlarda) istifadə edir
ki, maliyyə bazarlarındakı vəziyyətə təsir göstərsin, onları iflasa
uğramaqdan və möhtəkirçi xarakteri ifrat tələbdər («sabın köpü-
yü») qorusun.
Faizin uçot dərəcəsinin tənzimlənməsi. qtisadi inkişafın
yüksək sürəti üçün zəruri şərt müəssisənin ucuz maliyyə vəsaitlə-
rindən istifadə edə bilməsidir. Bunun üçün, birinci növbədə, Yapo-
niya Bankının ucuz faiz dərəcələri siyasətindən istifadə olunurdu.
Bank konyunkturadan asılı olaraq, yenidən maliyyələşmə dərəcəsi
ilə manipulyasiya etsə də, o, Maliyyə nazirliyi ilə qeyri rəsmi məs-
ləhətlər keçirərək faiz dərəcəsini daima aşağı səviyyədə saxlayırdı.
kincisi, əmanətlə üzrə faizlərin yuxarı həddi müəyyənləşdirilmiş-
dir. Maliyyə naziri «Faiz dərəcələrinin tənzimlənməsi barədə mü-
vəqqyəti qanun» əsasında Yaponiya Bankının yenidən maliyyələş-
mə dərəcəsinin səviyyəsinə uyğun olaraq depozitlər üzrə dərəcələ-
rin yuxarı həddini müəyyənləşdirirdi. Beləliklə, banklar aşağı
cəlbetmək qiymətli ehtiyatları özlərində toplayır və real sektoru
295
aşağı faizlə maliyyələşdirirdilər. Kredit korporasiyaları və digər
xırda, orta kredit müəssisələri kiçik və orta biznesə aşağı faiz
dərəcəli borclar verir, onun inkişafına kömək edirdilər. Kiçik
kredit müəssisələrinin əmantəçiləri əmin idilər ki, bu kredit
müəssisələri müflisləşməyəcək. Ona görə də onlar aşağı faizli
vəsaitləri cəlb edə bilirdilər.
Kommersiya banklarının qarşılıqlı hesablaşmalarının hə-
yata keçirilməsi. Bankların apardığı transaksiyalar (o cümlədən
pul köçürmələri) müxbir hesablar vasitəsilə yerinə yetirilir. Qey-
diyyatdan keçmiş və Yaponiyada fəaliyyət göstərmək icazəsi olan
bankların Mərkəzi bankda müxbir hesabları olur. Kommersiya
banklarının müxbir hesablarından hər gün 300 trilyondan çox ien
keçir. Mərkəzi bank əməliyyatların bu həcmini yerinə yetirmək
üçün elektron qarşılıqlı hesablaşma sistemi ilə işləyir.
Maliyyə müəssisələri menecmentinin maliyyə vəziyyəti-
nin və mövqeyinin monitorinqi və yoxlanması. Yaponiya Bankı
öz müştərilərinin hesablarında və depozitlərində vəsaitlərin
hərəkətini izləyir və zəruri hallarda öz müfəttişlərini yerlərdə
müfəssəl yoxlamalara göndərir. Belə yoxlamalar Mərkəzi banka
imkan verir ki, maliyyə sistemindəki neqativ iqtisadi dəyişikliklərə
ilkin mərhələdə reaksiya göstərsin və müştərilərə onların cari
problemlərinin həllində kömək etsin. Ölkənin Mərkəzi bankı
Maliyyə nazirliyi ilə yanaşı istənilən vaxtda bütün şəxsi bankların
fondlarının təftişini aparmaq hüququna malikdir. Yoxlamaların
nəticələri müntəzəm şəkildə Maliyyə nazirliyinə təqdim olunur və
Maliyyə nazirliyi dövlət qanunvericiliyin pozulmasına görə
sanksiyalar (lisenziyasından məhrum etməyə qədər) tətbiq edə
bilir.
Son mərhələnin kreditoru olan Yaponiya Bankı bankların
iflasının qarşısını alır və kredit sisteminin stabilliyinə təhlükə olan
banklara böhrandan çıxmaqda kömək edir.
Yaponiya Bankı dövlət qiymətli kağızları ilə əməliyyatlar
aparır, həmçinin xəzinə fondlarını qəbul edir, qoruyub saxlayır və
296
ödəyir (vergilər, təqaüdlər, ictimai işlərlə bağlı vəsaitlər və
başqaları).
Yaponiya Bankı beynəlxalq fəaliyyəti həyata keçirir.
* xarici ölkələrin dövlət institutlarına və mərkəzi banklarına
ien hesabları təqdim edir;
* BVF-na, Qiymətli kağızların Beynəlxalq bankına və digər
beynəlxalq təşkilatlara kreditlər açır və vaxtını uzadır;
* ien kursunun arzuedilməz dəyişmələri zamanı beynəlxalq
valyuta bazarlarında Yaponiyanın Maliyyə nazirliyinin agenti
qismində valyuta intervensiyalarını həyata keçirir;
* digər ölkələrin mərkəzi bankları və beynəlxalq maliyyə
təşkilatları üçün xarici dövlətlərin valyutasını alı rvə satır,
beynəlxalq maliyyə təşkilatlarına kömək və kooperasiya məqsədi
daşıyır;
* bu və ya digər ölkələrin iqtisadiyyatlarının cari vəziyyəti
ilə bağlı məsələlər üzrə məsləhətləşmələr aparır, vəziyyətin
proqnozlaşdırılmasını həyata keçirir, birgə nəzəri araşdırmalar və
statistik tədqiqatlar təşkil edir.
Yaponiya Bankı ölkə bazarlarının maliyyə vəziyyətinin və
iqtisadi mövqeyinin proqnozlaşdırılması və başa düşülməsi üçün
zəruri olan nəzəri tədqiqatları və iqtisadi təhlili həyata keçirir
(uzunmüddətli dövrün iqtisadiyyatı və başqaları).
Kommersiya bankları bir neçə kateqoriyaya bölünürlər.
Şə
hər bankları və ya Citu banks Meydzi dövründən
başlayaraq qısamüddətli və uzunmüddətli kreditlərin ölkənin bütün
ə
razisi boyunca iri müəssisələrlə, hər şeydən əvvəl, onların aid
olduqları qrupların müəssisələrinə verilməsi ilə məşğul olur. Şəhər
bankları ölkənin kredit sisteminin özəyini təşkil edir. Yaponiyada
olan bütün şəxsi banklardakı depozitlərin 20%-dən çoxu, həmçinin
bank sisteminin kapitalının ümumi həcminin 36%-ə qədəri onların
payına düşür. Şəhər banklarının sayı 11-dir. Daha dəqiq desək,
onların ikisi bank, doqquzu bank korporasiyasıdır. «Daiiti-Kanqe»
(Daiti-Kange),
«Mitsubisi»
(Mitsubishi),
«Sumitomo»
(Sumitomo), «Fudzi» (Fuji), «Sanva» (Sana) və Yaponiya
Dostları ilə paylaş: |