Microsoft Word c5s1 dergi cýktýya son doc
Yüklə 301,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A- Bilgi Kavramının Tanımı
|
Vecihi SÖNMEZ* ÖZET: Mahiyetleri farklı olsa da, iman ve bilginin ortak alan ve özellikleri vardır. Bu nedenle birbirlerinden etkilenmekte, çoğu kere ayrılmaz bir birlikteliğe sahip olmaktadırlar. Bu bakımdan birer insan eylemi olan iman ve bilgi, birbirini besleyen iki kaynak konumundadır. Zi- ra çoğu kere insan inanmak için bilgiye, bilgiye ulaşmak için de i- mana ihtiyaç duyar. Çünkü hakkında hiçbir bilgiye sahip olmadı- ğımız bir şeye inanmamız söz konusu olmadığı gibi, henüz bir ön kabul aşamasına gelmemiş bir problemi araştırıp bilgilenme ihtiyacı içinde olmak da söz konusu değildir. Öte yandan iman gerçeği ol- maktan çıkmış ve bilgisel gerçekler haline gelmiş bilgilerimizi genel imana dayalı bilgi üstü prensiplere bağlamamızda yine inanç pren- siplerinin önemli bir rol oynadığını görmekteyiz.
Belief and Knowledge are two different things in terms of essence but there are common scope and properties of them. With this reason, they affect each other and need each other. Belief is not opposed to knowledge. Instead if you want to know anything, it takes a certain amount of belief. Man is a rational animal- our power of thought is what differsus from the loweranimals. By definition, faith is belief without reason. It does not strike people as an admirable trait if one can allow oneself to believe without any solid reason; faith is a dead end in logical reasoning. If you are willing to believe something because you feel it is true in your heart, that is a reason, though a very personal one that is by its very definition subject to individual assessment, which of course varies widely. However, we always try to rationalize everything in life, and give explains to everything like our beliefs. We have to think about God and religions in every way. It is normal and necessary thing for us.
Vecihi SÖNMEZ
230 GİRİŞ İman’ın bilgi yönünden içeriği konusu veya bilgi-iman ilişkisi, genel anlamda tüm ideolojilerin tartıştığı bir konudur.Özellikle tek- nolojinin ilerlediği ve imanın körükörüne bağlanma ve şartlanma, aklı ve bilimi devre dışı bırakma olarak algılanmaya başlandığı gü- nümüzde bu problem daha büyük bir önem taşımaktadır. Nitekim modern batı düşüncesi Filozoflarından Kant; “İmana yer bulmak için, aklı aradan çıkarmak zorunda kaldım” derken bu probleme işaret etmiştir. Yine ilahiyatçı Schleirmacher’in imanla ilgili olarak, “iman şartsız bağımlılığın hissedilmesidir.”tarifiyle imanın bilgi kapsamı dışında bırakılması gerektiğine vurgu yapılmıştır. 1
İslam’ın dışındaki dinler açısından bakıldığında doğru görülebi- lecek bu yaklaşımların İslam düşünce sistemine göre doğru kabul edilmesi mümkün değildir. İslama göre imanla bilgi, aynı varlığın de- ğişik aşamalarda ki adlarıdır. Ontolojik anlamda ve alanları bakı- mından birbirinden farklı şeyler olmalarına rağmen, birinin benim- senmesi, ötekinin inkar edilmesini gerektiren şeyler değildir. Ancak bununla beraber imanın, sadece kalpte bulunan bir bilgi olmadığını, imanın bilgi yanında kalbi tasdike de ihtiyaç duyduğu şart koşul- muştur. Zira imanın karşıtı küfür olurken bilginin karşıtı cehalet o- larak değerlendirilir. 2
Bilgi nedir? Sorusu düşünce tarihinin ilk dönemlerinden bu ya- na tartışılmaktadır. En genel anlamıyla bilgi, “test edilmiş, haklı kılınmış doğru i- nanç” bilgiyi bir inanç tarzı şeklinde sunmak hem bilginin hem de inancın aynı objelere sahip olduğunu gösterir. Burada sadece doğru olana dair bilgi sahibi olabileceğimizin açıkça belli olmasıdır. Önemli olan bilgiye dair tanımlama haklı kılınmış, doğrulanmış inanç, mu- hakeme ve test edilmiş anlamında (Justipied) kullanılan bilgiden ev- reni anlama ve açıklamaya yönelik bir gözlem 3
Konuya başlarken, İslam düşünce sisteminde bilgi tariflerinden bir kısmına işaret etmekte fayda vardır. Büyük Mu’tezili düşünürlerden Ebu’1-Kasım el-Belhi el-Ka’bi
* Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kelâm Ana Bilim Dalı sonmezvecihi@yahoo.com 1 Bkz., Hüseyin Atay, Ankara Üniversitesi Haftası, 1973, s.99; Yaşar Nuri Öztürk, Kur’an’ı Anlamaya Doğru, Yeni Boyut, İst., 1995, s.81. 2 Bkz.,Maturidi, Ebu Mansur, Muhammed b. Muhammed, Kitabu’t-Tevhid, Beyrut, 1970, s.380; Hüseyin Aydın, Günümüz Toplumunda İman Problemi, Ankara , karakoç, yay., thz.,s.15. 3 Anthony Quinten knowldege, mad.,the Encyclopedia of Philosophy, London, 1967, IV, 345. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi V (2005), Sayı: 1
231 (ö.319/931), bilgiyi “objeye olduğu gibi inanmak/ir.” 4 şeklinde tanım- lamaktadır. Ebu’l-Muin en-Nesefi, Ka’bi’den başka Mu’tezile ekolün- den bu tanımı benimseyen kimsenin çıkmadığını belirtilir. Ebû Haşim (ö.321/933), bilgiyi: “Kalben mutmain olarak objeye
6 böylece bilgiyi, “zorunlu veya istidlali bir bilgiye dayanarak objeye olduğu gibi inanmaktır.” şeklinde tanımlamıştır. Nazzam (231/845)ise, bilgiyi şöyle tarif etmektedir: “Kalbin, iç
Ebu Bekr Muhammed b Tayyib e1-Bakıllânî (ö.403/1013) bilgiyi şöyle tanımlar: “Bilineni (objeyi) olduğu gibi tanımaktır.” Ebu Bekr İbn Fûrek(406/1015)de, bilgiyi: “Muktedir olan kimse- ye sağlam ve doğru iş yapma imkanı sağlayan bir niteliktir.” 8 diye tarif eder. Ebu İshak el-İsferayini (418/l027)’nin bilgiyi şöyle tanımladığı söylenir: “Bilinen (obje,)‘nin olduğu gibi açıklığa kavuşmasıdır.” 9
İmam Ebu’l-Hasan el-Eş’âri(324/936)’nin de, bilgiyi şöyle tarif ettiği rivayet edilir: “Bilgi (ilim), âlim (bilen,) olmayı sağlayan nitelik- tir” 10 Bazı Eş’ari’ler bu tanımı şöyle yorumlamaktadır: “Bilgi, kendi- sinde bulunduğu kimsenin alim olmasını sağlayan bir niteliktir.” 11 Ba- zıları da Eş’âri’nin tanımını şu şekilde açıklamaya çalışmaktadır: “Bilgi, kendisinde bulunan kimseyi alim yapan bir sıfattır” 12
Eş’âri’lerin Çoğu İmam Ebü’l-Hasan el Eş’âri’nin yukarıda verilen tanımını bu şekilde yorumlamışlardır. İnsan değişik bilgilere sahiptir. Bir kısım bilgileri yüzeysel ama gerçek iken bir kısmı da tafsilidir. Mesela bir objenin gerçek mahiye- tini, o objenin diğer objelerden ayrılan veya ortak olan bütün özellik-
4 Nesefı, Tebsiratu’l-Edille, Tah.: Hüseyin Atay, DİB Yay., Ankara, 1993, 1/9; Taftâzânî, Şerhu’l-Mekâsıd, Tah.: Abdurrahman ‘Umeyra, Beyrut, 1993, 1/193; Cuveyni, el-İrşâd, Tah.: Es’ad Temim, Beyrut, 1992, s.34; Îcî, e1-Mevâkıf, Beyrut, Ts., s., 34. 5 Nesefi, Tebsira, 1/9;Taftazani, Şerhu’l-Mekâsıd 1/193;İci, el-Mevâkıf, s.10;Cüveyni, el-İrşâd, s.34; George Hourani, Islamic Rationalism, Oxford, 1971, s. 17-20. 6 Nesefi, Tebsira, 1/10; Cüveyni,el-İrşâd, s.34;İci, el-Mevâkıf, s.10. 7 Nesefi, a.g.e., 1/12. 8 Taftazani, Şerhu’l-Mekâsıd, 1/193; Gazali, İhyâ, Beyrut, Ts., 1/33. 9 Nesefi, Tebsira, 1/15. 10 Nesefi, Tebsira, 1/15; Cüveyni, el-irşâd, s.33;İci, el-Mevâkıf, s.10; Taftazani, Şerhu’l- Mekâsıd, 1/193; Beyadi, İşârâtu’l-Merâm, Tah.: Zahid el-Kevseri, İstanbul, 1949, s.39.
11 Nesefi, Tebsira, 1/15. 12 Nesefi, Ay. Yüklə 301,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|