Microsoft Word Dede-Qorqud-2015-3

Dədə Qorqud ● 2015/I I I                                                                                                                                                                                     7 
 
 
Qıyan adını abidələşdirən “Dədə Qorqud” abidəsi belə incə və uyarlı kinayələrlə zən-
gindir. 
“Gün orta” sözünün bədii dəyəri verilən mətndə bu sözün başqa anlamlarını da 
açıqlamağa  yardımçı olacaq. Bu dəyəri açıqlamaq üçün başqa bir türk bilgini, Mah-
mud Kaşqarlının açıqlaması da gərəkdir. Mahmud Kaşqarlının “Divani-lüğət-it-türk” 
əsərində  “Günortac”  sözünün  açıqlamasına  görə,  “Günortac”  astronomik  baxımdan 
günəşin göyün ortasında durduğu vəziyyəti, zaman baxımından isə bu vəziyyətə mü-
vafiq olaraq günortanı bildirir (4, 82). 
Biz bu açıqlama ilə birlikdə keçmiş mədəniyyətlərdə günəşə olan münasibətləri 
də nəzərə almalıyıq. Günəşin keçmiş mədəniyyətlərdə nə dərəcədə önəmli olması və 
insanları mitraizmə yönəldən düşüncə faktoru olması tarixi bir gerçəklikdir. Digər tə-
rəfdən, “Oğuznamə”də Gün  xanın tayfa  başçısı olması günəşin Oğuz xalqının epik-
mifik görüşlərində nə qədər əhəmiyyətli yer tutduğunu göstərir (8, 62). 
Nəticə. Basatın öz yerini “gün ortac” ünvanı ilə bildirməsi bədii istiarədir. “Də-
də  Qorqud  kitabı”nın  zəngin  poema  və  qatılaşdırılmış  quruluşuna  görə,  Oğuz  epik 
dünya modelində Basatın yeri göy üzündəki günün yeri kimidir. O üzdən, Oğuz xal-
qının göyündə günəş kimi əbədi parlayan qəhrəmandır.  
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1. 
Azərbaycan  şifahi  xalq  ədəbiyyatına  dair  tədqiqatlar.  XIV  kitab.  Bakı,  “Səda” 
nəşriyyatı, 2006 
2. 
Cahangirov  M.  “Kitabi-Dədə  Qorqud”  boylarındakı  cəmiyyətin  zamanı  və  məkanı 
haqqında / ADU-nun elmi əsərləri, “Dil və ədəbiyyat” seriyası, Bakı, 1976, N: 4, s. 72-77 
3. 
Dedem Korkudun Kitabı. Hazırlayan O.Ş.Gökyay. İstanbul, 2000 
4. 
Ergin M. Dedem Korkut Kitabı. I c., İstanbul, 1958; II c., İstanbul, 1963 
5. 
Kaşqarlı M. Divani-lüğət-it-türk. Çevirəni B. Atalay, I c., Ankara, 1985, II c., III c., 
Ankara, 1986 
6. 
Kitabi-Dədə Qorqud / Tərtib edəni H.Araslı. Bakı, Gənclik, 1978 
7. 
Kitabi-Dədə Qorqud Ensiklopediyası. I c., Bakı, Yeni Nəşrlər Evi, 2000 
8. 
Rəşid əd-Din F. Oğuznamə. Təbriz, “Eldar nəşriyyatı”, 2005  
9. 
Seyidov M. Azərbaycan xalqının soykökünü düşünərkən. Bakı, “Yazıçı”, 1989 
10.  "Structuralism"/Encyclopedia 
Britannica. 
Encyclopedia 
Britannica 
Ultimate 
Reference Suite. Chicago, 2011  
 
 
 
Çapa tövsiyə edən: fil.ü.e.d. Seyfəddin Rzasoy 
 

---

Dədə Qorqud ● 2015/I I I                                                                                                                                                                                     8 
 
 
Seyran ƏLİYEV 
Nigar BAĞIROVA 
Bakı Dövlət Universiteti 
e-mail: [e-mail] 
 
“DƏDƏ QORQUD KİTABI” NIN İNGİLİS DİLİNƏ P.MİRABİL 
TƏRCÜMƏSİNİN POETİK LEKSİKASI 
 
 
Xülasə 
Məqalədə “Dədə Qorqud kitabı”nın ingilis dilinə P.Mirabil tərcüməsinin poetik-leksikası araş-
dırılmışdı.  Mövcud  metaforaların  tərcüməsi  əsasında  P.Mirabilin  dastanın  poetik-leksikası  ilə  bağlı 
maraqlı və elmi mülahizələri müzakirəyə cəlb olunmuşdur. 
Açar sözlər: dastan, ozan, oğuz, metafora, poetik-leksika 
 
THE POETIC LEXICOLOGY OF “THE BOOK OF DEDE-KORKUT” IN 
P.MIRABILE S TRANSLATION 
  
Summary 
In this article the poetic-lexicology of“The Book of Dede-Korkut” translated by P.Mirabile was 
analysed.  On the  base  of  the  translation  of  metaphors  found  in the  book  P.Mirabil  s interesting  and 
scientific  thoughts  on  the  poetic-lexicology  of“The  Book  of  Dede-Korkut”  have  been  brought  into 
consideration. 
Key words: epos, ozan,oghuz,metaphor,poetic-lexicology. 
 
ПОЭТИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА «КИТАБИ ДЕДЕ КОРКУТ» В 
ПЕРЕВОДЕ П.МИРАБИЛА 
 
Резюме 
В  статье  были  анализированы  поэтические  свойства  «Китаби  Деде  Коркут»  в  переводе 
П.Мирабила. На основании перевода метафор «Китаби Деде Коркута» в данной статье привле-
каются  к  рассмотрению  интересные  и  научные  взгляды  П.Мирабила  связанные  с  поэтикой 
эпоса. 
 
Bu  kitabın  ölçüsü,  nizamı  ilahi  kitablarda  olduğu 
kimi dəqiq və təkrarsızdır. Ən tələbkar üslubçu burada bir 
sözün yerini dəyişdirə bilməz. Dəyişdirər, ancaq nizam po-
zular, dəqiqlik itər, sözlərin ölçülü-biçili əlaqəsindən yara-
nan  məntiqi,  emosional  vəhdətin  nizamı  sarsılar.  Burada 
məntiqi, estetik və qrammatik tələblərin münasibəti yüz öl-
çülüb, bir biçilib. 
T.Hacıyev 
 
Məsələnin  qoyuluşu.  Poetik  lek
s
ika  “Dədə  Qorqud  kitabı”nın  (DQK)  tarixi 
zənginliyinin  əsas  daşıyıcılarından  biridir.  P.Mirabilin  ingilis  dilinə  tərcüməsində 
DQK-dəki  metaforalarda öz əksini tapan poetik-leksik zənginlik araşdırılmış, uyğun 
təsnifat əsasında bu zənginliyin dil mahiyyəti ortaya qoyulmuşdur. 
 
Məlumdur  ki,  DQK  dastanlarının  dünyanın  müxtəlif  dillərinə  edilmiş  hər  bir 
yeni tərcüməsi əlamətdar bir hadisə kimi qarşılanmışdır. Tərcüməçilər xalqımızın bu 
mənəvi sərvətini başqa xalqlar arasında təbliğ etməklə yanaşı, həm də onun bəşəriy-

---