Microsoft Word Design Glo Kongre doc

Caucasus and Central Asia in the Globalization Process
 
 
298 
Azerbaycan  Ekonomisi  yüksek  oranda  petrol 
ve  doğal  gazdan  elde  edilen  gelirlere  bağlıdır. 
Toplam ihracatın %86, GSYĐH’nın %31’i ve mali 
gelirlerin  %36’ı  petrol  ve  gaz  ile  ilişkilidir. 
1
 
Doğal  gaz  ihracat  eden  konuma  yükseldikten 
sonra  bu  gelirlerde  daha  da  artış  beklenmektedir. 
Azerbaycan’da  enerji  sektöründen  elde  edilen 
gelirler GSYĐH içinde önemli bir yer tutmaktadır. 
Örneğin,  enerji  sektörünün  GSYĐH  içindeki  payı 
2000  yılında    %  27  iken,    2005  yılında    %41’e 
yükselmiştir ( EIA, 2006). 
Tablo 7: Azerbaycan’ da  Đhracat, Gelirler  
 
2002  2003  2004  2005  2006 
Ülkedeki toplam yabancı 
sermaye 
1048  2353  2351  1176  -157 
Petrol Sektöründeki Net D. 
Y.Y 
984  2315  2258  1173  -245 
Petrol yatırım / toplam 
yabancı sermaye 
%94  %98  %96  %93  - 
Petrol sektörü Đhracı 
milyon dolar 
2046  2250  3097  4989  7931 
Petrol Fonu (milyon dolar)  693  821  974  1320  2165 
EIA, 2006 
Devlete  ait  olan  petrol  şirketi  SOCAR    ve 
diğer yeni petrol ve gaz alanlarından gelir vergisi 
yoluyla  elde  edilen  gelirler  bütçe  kullanımına 
aktarılmaktadır.
2
 Bununla  birlikte  devlete  ait  olan 
petrol  fonu  SOFAZ,  yeni  petrol  ve  gazlarından 
elde  edilen  devlet  karlarının  gelecek  nesiller  göz 
önüne  alınarak  ileriye  yönelik  kullanılmasını 
amaçlamaktadır  (EC,  2005).  Azerbaycan  devlet  
petrol fonlarının kuruluşu Aliyev tarafından hükü-
met  kararnamesi  1999  yılında  imzalandı.  Bu  ant-
laşmanın  amacı  petrol  gelirlerinin  geri  kalmış 
yörelerdeki  halkların  ve  mültecilerin  sosyal  ve 
ekonomik  şartlarının  iyileştirmesi  için  kullanıl-
ması amaçlanmıştır. Gerçekleştirilen yeni düzenle-
melere  göre,  petrol  fonundan  gerçekleştirilen 
harcamalar, o yılda fona giren miktarı aşamaz.  
AB’ nin Bölgeye Yönelik Politikaları   
AB,  Hazar  kıyısında  yer  alan  Orta  Asya 
ülkelerine,  bağımsızlıklarını  kazanmalarından  iti-
baren önem vermektedir. Bu bağlamda 1996 yılın-
da  bölgeye  gerçekleştirilen  ve  ilk  ziyaretlerden 
biri  olan    Đngiltere  Prensi  Charles’ın,  Türkmenis-
tan,  Özbekistan  ve  Kazakistan’a  gerçekleştirdiği 
                                                 
1
   Ekonomideki  büyüme  tamamıyle  petrol  ve  gazdan  elde 
edilen  gelirlere  bağlı    olduğundan,  kısa  bir  süre  sonra  bu  
büyümenin yavaşlayacağı dikkate alınmalıdır. 
2
   SOCAR, bütün uluslararası projelerde ortak durumundadır.  
Azeri petrolünün ihracatının  yarısını gerçekleştirmektedir. 
SOCAR  halen  iki  tane  rafineriye  sahiptir.  Bu  rafineriler 
2003 yılında alınan karar uyarınca modernize edilmektedir.  
 
ziyaretler dikkat çekicidir. Prens Charles’ın petrol 
veya  doğal  gaz  açısından  zengin  ülkelerde  çok 
uzun  kalması  ve  bu  ülkelerde  yoğun  bir  görüşme 
trafiğinin  gerçekleşmesi  bu  durumu  desteklemek-
tedir.  Prens  Charles  Orta  Asya  gezisi  sırasında 
Kırgızistan’a  da  uğramıştır.  Fakat,  Prensin  Kırgı-
zistan  gezisi  sadece  emekli  askerlerin  kaldığı  bir 
yeri ziyaretle sınırlı kalmıştır. Prens Charles’ın bu 
gezisi  sırasında  gündeme  gelen  tek  konu  enerji 
olmuştur (Reynolds, 2006).   
AB,  27  üyesi  ile  daha  da  büyümüş  ve  yeni 
sınır  komşularına  sahip  olmuştur.  Genişlemeyle 
birlikte AB  “Avrupa Komşuluk Politikası (AKP)” 
adı altında yeni açılımlara gitmiştir. Bu çerçevede 
Azerbaycan,  Gürcistan  ve  Ermenistan  ile  yeni 
ilişkiler geliştirmeyi planlamaktadır. Bu politikalar 
çerçevesinde  komşu  ülkelerle  stratejik  enerji 
ortaklığının geliştirilmesi AKP’nin en temel amaç-
larından biridir. Bunun en önemli nedeni ise enerji 
arz güvenliğini sağlamak olarak gösterilebilir. Bu 
politikalar arasında, bölge içindeki enerji sektörü-
nün  uluslararası  standartlara  çekilmesi  yönünde 
uygulanan  politikalar  önemlidir.  Bu  doğrultuda 
enerji sektöründe yasal ve teknik standartlara ulaş-
ma yönünde çabalar gösterilmektedir. Enerji arzını 
geliştirmeye  ve  enerji  talep  yönetimine  yönelik 
destekler  verilmektedir.  Enerji  arz  kaynaklarının 
güvenliğini  sağlamaya  yönelik  politikalar  gelişti-
rilmektedir.    Buna  ek  olarak  enerji  verimliliği  ve 
enerji tasarrufu gibi konuların yanı sıra, yenilene-
bilir  enerjinin  kullanılması  ve  enerji  teknolojile-
rinde  işbirliğinin  sağlanması  yer  almaktadır.  Bu 
kapsamda,  komşu  ülkelerin  ‘Akıllı  Enerji  Prog-
ramı’  gibi  uygulamalara  ve  AB’nin  diğer  düzen-
leyici uygulamalarına katılımı teşvik edilmektedir. 
Bu  hususta  Eylem  Planları  ve  Hazar  Havzası’nı 
kapsayan  INOGATE  programı  gibi  varolan  ikili 
ve  bölgesel  girişimleri  geliştirme  yönünde  bir 
politika izlemektedir (EC, 2005) 
AB Azerbaycan ve diğer Orta Asya ülkelerin-
deki  milli  şirketlerin  özelleştirilmesi  yönünde 
baskı  yaparken,  Azerbaycan  da  bunu  gerçekleş-
tirmeye yönelik herhangi bir somut faaliyet görül-
memektedir.  Bu  nedenle  AB  daha  çok  bu  firma-
ların  harcamalarının  şeffaflaştırılmasına  yönelik 
taleplerde  bulunmaktadır.  1992-2004  yılları  ara-
sında AB tarafından Azerbaycan’a verilen yardım-
ların tutarı 400 milyon Euro’dur. Yardımların 116 
milyon  Euro’luk  kısmı  TACIS  programı  kapsa-
mında  verilmiştir  (EC,  2005).  AB’nin  Azerbay-
can’dan ithal ettiği ürünlere bakıldığında, neredey-
se tamamıyla enerji ürünleri (petrol ve gaz) olduğu 
görülmektedir.  Bu  oran  2003  yılı  için  %95,3tir.  
Buna karşılık, AB Azerbaycan’a daha çok makine 
ve  teçhizat  ihracatı  gerçekleştirmektedir.  (EC, 
2005). Kasım 2004 yılında enerji fiyatlarının yeni-

---