Caucasus and Central Asia in the Globalization Process
376
government, but they are supportive and will
continue to support the government with their
expertise and resources if necessary. Despite this
evidence which suggests that BP administer
citizenship rights thus play the role of
governments providing social rights such as
rehabilitation of the roads and schools; the paper
does not conclude this way. Firstly, in that part of
the world, it is not possible to identify and draw
the line between the government, business and
NGOs as in more industrialized countries.
Readjustment of the traditional stakeholder circles
is necessary. The role of government is against
and not matching the administrative skills and
mentality of BP. Both CIP and RDI contain
elements of economic benefits and social benefits
for BP and the other stakeholders so the activities
cannot be compared to those of the governments
which focus solely on the social benefits for their
citizens.
“It is a line, everyone can draw a line”
6
This paper concludes that BP is doing more
than its traditional business. RSDP is neither
designed to solve all the problems of the
stakeholders of BTC pipeline nor to enhance the
public image of BP. BP found a way to integrate
their social and economic objectives. The program
has social impact on the stakeholders which helps
to improve the business environment that BP
operates and this translates into economic benefit
for BP. Recognition of the technical and
commercial success of the BTC pipeline critically
depends on the support and acceptance of local,
national and international stakeholders. However,
as expected in a large scale project like BTC
pipeline, different stakeholders represent different
interests; certain stakeholders will favour certain
aspects while the others will oppose it. As long as
BP keeps communication channels open, as they
have so far, and spreads the commitment to its
partners and other donors, and the stakeholders
respond with constructive criticism, RSDP can
play an extremely important role for the
sustainable future of the region.
6
From ield Note, BP, Baku, Azerbaijan
“Azerbaijani Children swimming at the Caspian Sea”
Word Count: 4,266
377
MƏRKƏZĐ ASĐYA ENERJĐ LAYĐHƏLƏRĐNDƏ ĐRAN VƏ ÇĐNĐN ROLU
Qalib Surac oğlu HÜSEYNOV
Sumqayıt Dövlət Universitetinin dosenti
Sumqayıt / AZƏRBAYCAN
qalib_huseynov@mail.ru
XÜLASƏ
Hazırda dünyada enerji resurslarına nəzarətin ələ keçirilməsi uğrunda mübarizə gedir. Bu mübarizənin başında nəhəng
iqtisadi və hərbi potensiala malik ABŞ durur. Yaxın Şərqdə bu istəyinə nail olan ABŞ, indi də hədəfə Đranı götürmüşdür. ABŞ
başda olmaqla beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən nüvə silahını əldə etməyə cəhd etmək ittihamları ilə qarşılaşan Đran, həm də
iqtisadi sanksiyalarla üz-üzədir. Đran öz növbəsində karbohidrogen ehtiyatlarını milli maraqlarına uyğun reallaşdırmaq üçün özünə
yaxın bazarlar axtarıır. Đrana qarşı iqtisadi sanksiyaların əleyhinə çıxış edən Çin dövləti son dövrlərdə onun karbohidrogen
ehtiyatlarının alıcısı kimi çıxış edir. Çinin Neft-kimya qrupu kimi tanınan Sinopek Đran dövləti ilə ilkin razılaşma imzalamışdır.
Həmin razılaşmaya əsasən Çin şirkəti Đranın Đraqla sərhədində yerləşən Kuzestan əyalətindəki Yadavaran neft yataqlarındakı 51 %
paya və əldə etdiyi neft və qaza görə 25 il ərzində ona 100 milyard dollar ödəyəcəkdir. Bundan başqa Çinin Milli Neft
Korporasiyası Đranın ofşor qaz yatağına 3,6 milyard dollar investisiya qoyacağını bəyan etmişdir. Çin Yaxın Şərq xam neftinin
Çinin qərbinə daşınması üçün trans-Himalay neft kəmərini çəkmək və Pakistanın dərin sulu limanı - cvadarla birləşdirmək
niyyətindədir, bu liman Đran sərhədinə yaxındır. Çinin uzaq qərb regionları həmin kəmərdən yararlanmaq imkanı qazanacaqlar.
THE ROLE OF IRAN AND CHINA IN ENERGY PROJECTS OF CENTRAL ASIA
SUMMARY
At present is carried a struggle for process of control to energy resources in the world. The USA is in the head of this
struggle, which has economic and military potential. The USA reached this at Near East and want to reach this in Iran. Iran, which
meet with difficulties of taking away of atomic arm on international organizations with head of the USA, meets with economic
sanctions. At the same time Iran is looking for market for realisation of carbon - hydrogen in national interests. Being in
opposition to taking economic sanctions against Iran China is like buyer of carbon-hydrogen. Known as oil-chemical group of
China, Sinopek is the first group which conclude contract with Iran. Under this contract China company will pay 100 milliard
dollars in 25 years for 51 % of Yadavaran oil-bed in Kuzestan region on Irans boundary with Iraq and for extracting of gas.
Besides that China National Oil Corporation informed about investitions about 3,6 milliard dollars in Irans offshore gas beds. For
transportation of Near Easts oil to the west of China wants to lay on Trans-Himalay oilpipe and to connect it with Cvadar seaport
( Pakistan ), this seaport is near the Irans boundary. West regions of China will assum a possibility of using of this pipe.
Neft və təbii qaz dünyanın bütün ölkələrinin
energetika-yanacaq balansında mühüm yer tutur.
Dünya ölkələri arasında neft və təbii qazdan ən
çox istifadə edən ölkə ABŞ-dır. Qeyd etmək la-
zımdır ki, ABŞ-da hər adambaşına düşən neft və
qazın miqdarı dünyanın orta qiymət səviyyəsindən
7 dəfəyədək çoxdur. Đstehsal olunan neft və qazın
illik miqdarı yerli tələbatı ödəmədiyi üçün, ABŞ
neft və qaz hasil edən ölkələrdən neft və neft
məhsulları alır. ABŞ-da hər il 430 mln. tona qədər
neft istehsal olunmasına baxmayaraq Venesuella,
Küveyt, Kanada və b. ölkələrdən bir o qədər də
neft məhsulları və xam neft alır.. Alimlərin hesab-
lamalarına görə dünyada neft ehtiyatları 200-250
mlrd. ton, qaz ehtiyatları isə 142 trilyon kub metr-
dir. 2050-ci ilə qədər dünya neft və təbii qaz ehti-
yatlarının tükənəcəyindən ehtiyat edən mütəxəs-
sislər yeni yataqların kəşfi üçün ən mütərəqqi
texnologiyalar hazırlayır və quyulardan hasilatın
süni yolla artırılması üçün elmi-tədqiqat işlərini
genişləndirirlər. Digər tərəfdən dünyada enerji
resurslarına nəzarət edilməsi uğrunda mübarizə
yeni sürət götürür. Yuxarıda göstərilən səbəblər
üzündən bu mübarizədə ABŞ-ın fəallığı daha çox
nəzərə çarpır. Dünyada neft və təbii qaz ehtiyat-
larının təqribən 72 %-i, hasilatın isə 42 %-i Orta
Şərq və keçmiş Sovet respublikalarının payına
düşür. Buna görə də ABŞ bu ehtiyatlara sahib
çıxmaq üçün Đraqın ilhaqından sonra Đran dövlətini
hədəfə almışdır. Bunun üçün ABŞ Đraqın nüvə
silahı əldə etmək istiqamətindəki fəaliyyətini əsas
götürərək ona iqtisadi sanksiyalar tətbiq edir. Bu
sanksiyalar 1996-cı ildə ABŞ prezidenti tərəfindən
imzalanmış Đran-Liviya sanksiyası sənədində öz
əksini tapmışdır. Həmin sənəddə Đranın enerji sek-
toruna 20 milyon dollardan artıq investisiya qoyan
ABŞ şirkətlərinə sanksiyalar tətbiq etmək hüququ
təsbit edilmişdir. Đran-Liviya sanksiyası sənədində
6 mümkün cəza tədbirinin siyahısı verilmişdir.
Burada nəzərdə tutulmayan fondların yaradılması,
kreditlə təminat və bank ssudalarına görə ABŞ-ın
ixrac lisenziyasının ləğvi təsdiq olunmuşdur.
Bildiyimiz kimi Çin və Rusiya BMT (Bir-
ləşmiş Millətlər Təşkilatı) tərəfindən nüvə proqra-
mının həyata keçirilməsinə görə Đrana qarşı sank-
siyaların qoyulmasını nəzərdə tutan qətnamə layi-
həsinin əleyhinə çıxırlar. Eyni zamanda Đranın kar-
bohidrogen ehtiyatlarının alıcısı kimi çıxış edən
Dostları ilə paylaş: |