Microsoft Word Design Glo Kongre doc

Caucasus and Central Asia in the Globalization Process
 
 
342 
3.  HAZAR DOĞALGAZI LEHĐNE 
ORTAYA ÇIKAN YENĐ GELĐŞMELER 
Rusya’nın  yeniden  genişleyen  etki  alanını 
daraltmak  isteyen  ABD  ve  enerji  alternatifleri 
yaratmak  isteyen  AB  devletleri  için  Hazar’daki 
kaynaklarını  doğrudan  batıya  taşıyacak  yolların 
inşası  önemli.  Hızla  büyüyen  ve  enerji  gerek-
sinimleri  katlanarak  artan  Çin,  Hindistan  ve 
Pakistan  gibi  ülkeler  de  Hazar’daki  kaynaklara 
talipler. Diğer taraftan dünyanın en zengin ikinci 
doğalgaz  kaynağına  sahip  Đran  da  kendi  gazını 
pazarlayacak yeni yollar arayışında. 
Birbirinden farklı politik, ekonomik ve stra-
tejik  amaçları  doğrultusunda  farklı  çıkarlara  sa-
hip  devletlerin  katılımıyla  ortak  projelerin  üre-
tilmesi  ve  uygulanması  da,  doğal  olarak,  kolay 
değildir.  Rusya’nın  bölge  üzerinde  artan  kont-
rolü  ve  engellemeleri  de  hesaba  katılınca  alter-
natif  yollar  yaratılması  iyice  zorlaşmaktadır. 
Diğer taraftan, bölge gazının miktarına ve kalite-
sine ilişkin olarak ileri sürülen farklı rakamlar ve 
iddialar, yüksek maliyetli projelerin uygulanması 
konusunda  finansal  ve  politik  desteğin  azal-
masına neden olmaktadır.  
Şimdi  bu  karmaşık  tabloyu  biraz  daha  aça-
lım:  Rusya,  11  Eylül  sonrası  ABD  ile  uluslar-
arası  terörizmle  ortak  mücadeleyi  öngören  ve 
hatta  Orta  Asya’da  artan  ABD  etkisine  göz  yu-
man  politikalarını  rafa  kaldırmış  görünüyor; 
ABD’nin  Orta  ve  Doğu  Avrupa’da  açacağı  as-
keri  üslere  açık  tepki  göstermesi  de  işbirliğinin 
daimi olmadığını göstermektedir. Rusya ve ABD 
arasında  yeniden  alevlenen  çekişme,  enerji  ala-
nında ortaya çıkacak projelere doğal olarak yan-
sıyacaktır.  
Yine  ABD,  Đran’ın  dâhil  olacağı  projelere 
sıcak  bakmayacaktır.  ABD’nin  Irak  operasyo-
nunda  da  karşı  blok  oluşturan  BM  Güvenlik 
Konseyi  üyesi  Çin  ve  Rusya’nın,  ABD’nin  Đran 
politikasında da karşı safta yer almaları, bize bu 
ülkelerin ABD’ye karşı Đran’ın da yer aldığı bir 
bloğa itebileceğini ve bunun enerji projelerine de 
yansıyacağını  düşündürmektedir.  Bununla  bera-
ber,  ABD’nin  Đran’a  düzenlemesi  muhtemel  bir 
askeri  operasyonun  bölgedeki  enerji  yollarının 
güvenliğini  tehdit  ettiğinin  de  hatırlatılması  ge-
rekmektedir. Dolayısıyla, ABD-Đran arası gergin 
ve sorunlu ilişkiler, var olan hatların güvenliğini 
tehdit  ettiği  gibi  gündeme  gelen  hatların  inşası 
konusunda çekincelere yol açmaktadır. 
Batıya  ulaşacak  yollar  üzerinde  yer  alan  ve 
Asya  ve  Avrupa  arasında  enerji  köprüsü  olmak 
niyetindeki  Türkiye  açısından  da  alternatif  pro-
jelerin  hayata  geçirilmesi  önem  taşımaktadır. 
Fosil  enerji  kaynakları  bakımından  hat  safhada 
bağımlı  olan  Türkiye’nin  90’lı  yıllarda  izlediği 
orta ve uzun vadeli sonuçları iyi hesaplanmamış 
enerji  politikaları  ülkeyi  doğalgaz  bakımından 
Rusya’ya bağımlı kılmıştır. Yeniden ihraç hakkı 
olmadan  ihtiyacından  fazla  doğalgaz  ithalatı 
yapılmakta ve ithalatın %60’ından fazlası Rusya’-
dan karşılanmaktadır. Ancak, AB ve ABD desteği 
ile  Hazar  petrolünden  sonra  bölge  doğalgazının 
da  Türkiye  üzerinden  ulaştırılması  Türkiye  açı-
sından  önemli  politik  ve  ekonomik  kazanımlar 
getirecektir.  Türkiye  güneydoğusundaki  prob-
lemlere  rağmen  bölge  enerji  kaynaklarının 
Türkiye  saf  dışı  bırakılarak  gerçekleştirilmesi 
mümkün değildir.  
Nitekim BTC projesinde Ermenistan ve Đran 
proje  dışında  bırakılabilmiştir;  ancak  Asya  ve 
Avrupa  arasında  doğal  köprü  özelliği  taşıyan 
Anadolu toprakları alınan politik destekle enerji 
köprüsü  olma  yolundadır.  Trans-Hazar  Boru 
Hattı, Nabucco Projesi, Güney Kafkasya Doğal-
gaz Boru Hattı (SCP), Yunanistan-Đtalya, Türki-
ye-Avusturya, Trans Balkan Boru Hattı gibi pro-
jelerin  gerçekleştirilmesi  yolunda  atılan  somut 
adımlar  hem  Türkiye’nin  çok  yönlü  hedefleri 
hem  de  Hazar  devletleri  açısından  anlamlıdır. 
Örneğin, Azerbaycan gazını Gürcistan, Türkiye, 
Bulgaristan,  Macaristan  ve  Romanya  üzerinden 
Avusturya’ya taşıyacak 4000 km. uzunluğundaki 
hattın  inşaatını  gerçekleştirecek  Nabucco’nun
37
 
hayata  geçirilmesini  sağlayacak  politik  ve 
finansal  destek  bulunmuştur.  Ayrıca  2008  Mart 
sonuna  dek  Gaz  de  France’ın  da  projeye  dâhil 
olacağı  açıklanmıştır.  Yine  Alman  RWE  ve 
Fransız  Total  SA  şirketlerinin  de  proje  ile 
ilgilendikleri  açıklanmıştır.  Dünya  Bankası  ve 
Avrupa  Gelişme  ve  Yeniden  Đnşa  Bankası  ana-
listlerinin  verdiği  referanslar  yaklaşık  5  milyar 
avro  tutarındaki  projenin  önündeki  finansal 
engellerin kalktığına işarettir. Hat, Kazakistan ve 
Türkmenistan  gazına  pazar  arayan  projeler  için 
de yol açıcı bir etki yapmıştır. Amerikan desteği 
ile  Kazak  gazının  da  bu  hattan  geçişinin  sağ-
lanması ve Türkmen gazını bu hatta bağlayacak 
Trans-Hazar  hattının  da  inşası  için  girişimler 
artmıştır.  Đran  da  hatla  ilgilenmektedir.  Đran’ın 
projeye  dâhil  olup  olmayacağı  da  ABD  ve  AB 
arasında  çekişmelere  yol  açacaktır.  Đran’ı  ener-
jinin  barışa  hizmet  eden  bir  araç  haline  gelmesi 
yönünde  yaptığı  açıklamalar  AB  tarafından 
desteklenirken, ABD’nin Đran’a uyguladığı poli-
tik ve ekonomik ambargo devam etmektedir.  
                                                 
37
  Avusturya’nın  OMV,  Macaristan’ın  MOL,  Türkiye’nin 
BOTAŞ, Bulgaristan’ın Bulgargaz, Romanya’nın Trans-
gaz  şirketlerinin  oluşturduğu  konsorsiyum  Nabucco 
adını almıştır ve hat da bu isimle anılmaktadır. 

---