19
müvafiq xammal ehtiyatının azalması ilə nəticələnir.Neft resursları bol olan ölkələri
ehtiyatların miqdarına görə 4 qrupda toplamaq olar:
Birinci qrupa Küveyt, BƏƏ və Səudiyyə Ərəbistanı daxildir ki, bu ölkələr üzrə
ümumi neft ehtiyatı 61,7 mlrd. ton. təbii qaz ehtiyatı isə 12,8 trln. m
3
-dur.
kinci qrupa raq, Rusiya, Azərbaycan, Türkmənistan, Norveç daxildir ki, bu
ölkələr üzrə neft ehtiyatı təxminən 30 mlrd. ton. təbii qaz ehtiyatı isə 60 trln. m
3
dur.
Üçüncü qrupa Meksika, Özbəkistan, Nigeriya, Kanada ABŞ, Böyük Britaniya,
(ümumi neft ehtiyatı təxminən 16 mlrd. ton. təbii qaz ehtiyatı isə 16 trln. m
3
).
Dördüncü qrupa isə ndoneziya, Braziliya, Çin, Perunu daxil etmək olar.
(ümumi neft ehtiyatı təxminən 5 mlrd. ton. təbii qaz ehtiyatı isə 4 trln. m
3
).
Aşağıdakı cədvəldə dünya regionları üzrə neft ehtiyatlarının yerləşməsi verilmişdir:
Cə
dvə
l 2.
Cədvəldən göründüyü kimi, Yaxın Şərq regionu yüksək neft ehtiyatına sahibdir
və burada da ən çox payı olan ölkə Səudiyyə Ərəbistanıdır (12.9 faiz). Bu ehtiyatların
ölkələr təsnifatında sonrakı yerləri müvafıq olaraq Rusiya (12,7 faiz), ABŞ (8,6 faiz),
20
ran (5,4 faiz), Çin Xalq Respublikası (5,1 faiz), BƏƏ (3,7 faiz), Venesuela (3,7 faiz),
Meksika (3,6 faiz), Nigeriya (3,5 faiz) tutur.
Hazırda dünyanın coğrafi baxımdan 6 regionunun 60-a yaxın ölkəsində neft
çıxardır. Regionlar arasında təsdiqlənmiş neft ehtiyatının dəyişimində olduğu kimi,
neft hasilatının dəyişməsində də Yaxın Şərq regionu yüksək xüsusi çəkiyə
malikdir.Aşağıda makroregionlar üzrə neft istehsalı və istehlakını əks etdirən cədvəl
verilmişdir:
Cə
dvə
l.3.
2010-2014-cu illərdə makroregionlar üzrə neft istehsalı vəistehlakı (faiz)
Makroregionlar
2010
2014
stehsal
stehlak
stehsal
stehlak
Ş
imali Amerika
16,5
26,4
16,6
25,8
Cə
nubi və
Mə
rkə
zi Amerika
8,9
6,6
8,9
7,0
Avropa və
Avroasiya
22,3
23,5
21,8
22,9
Yaxın Şə
rq
30,3
8,7 30,3
8,9
Afrika
12,0
3,7 12,2
3,9
Asiya və
Sakit okean hövzə
si
10,0 31,1
10,2
31,5
Mə
nbə
: http://www.bp.comBP-Azə
rbaycan.
Karbohidrogen ehtiyatların qeyri-bərabər paylanması, istehsal və istehlak
miqdarlarının ölkələrə görə kəskin dəyişməsi öz növbəsində ixrac-idxal
ə
məliyyatlarının əhəmiyyətini artırır. Dünyada neft ixracının təxminən 17 faizini
Səudiyyə Ərəbistanı, 10 faizini Rusiya, 7 faizini Norveç, qalan hissəsini isə hər birinə
5-7 faiz olmaqla ran, raq, Venesuela, Nigeriya, BƏƏ və Meksika gerçəkləşdirir. Ən
böyük neft yatağı isə "Qafar" Səudiyyə Ərəbistanının ərazisində yerləşir və bu yataqda
hasilatın təxminən yüz il davam edəcəyi proqnozlaşdırılır.
Neft ehtiyatları hasilatında və ixracında 1960-cı ildə təşkil olunmuş neft
ixracatçısı ölkələri təşkilatı OPEK mühüm yer tutur. Belə ki, hər il dünya bazarında
təqribən 1,5 mlrd. ton neft satışa çıxarılır ki, onun da 60 faizə yaxını OPEK-in
nəzarətindədir. Hazırkı üzvləri Səudiyyə Ərəbistanı (1960), Küveyt (1960), raq
(1960),
ran (1960), Venesuela
(1962),
BƏƏ (1962), Ə
(1975).
Digər tərəfdən bu qurum neft ixracının m
iqtisadiyyatına ciddi təsir göst
Ehtiyatlar" dinamik anlayı
bağlıdır. Belə ki, bu proses n
yeni kəşfiyyat və mənims
qalır. Bununla belə, bir çox
tədqiq edilmiş sahələr d
ehtimal edilir. Elə bu s
faydalı qazıntıların 80 faizd
Dünyada yanacaq
mühüm yer tutur. Bu ondan ir
ekoloji dəyərlidir. Onun ehtiyat parametrl
Venesuela (1960), Qətər (1960), Liviya
Ə
lcəzair (1969), Nigeriya (1971), Ekvador
n bu qurum neft ixracının məhdudlaşdırmaqla bir çox ölk
sir göstərmək imkanına sahibdir.
Ehtiyatlar" dinamik anlayışdır və onun parametrlə
ki, bu proses nəticəsində əvvəllər texniki çətinlikl
nimsəmə işlərinin aparılması nəticəsind
, bir çox nkişaf Etməkdə Olan Ölkələ
r də mövcuddur ki, burada da miqyaslı
bu səbəblərə görə də, 1950-ci illərdən bəri dünyada a
80 faizdən çoxu həmin ölkələrin payına düş
Dünyada yanacaq-energetika kompleksinin inkişafında t
mühüm yer tutur. Bu ondan irəli gəlir ki, təbii qaz resursları daha texniki imkanlı v
rlidir. Onun ehtiyat parametrləri də qlobal miqyaslı v
21
Liviya (1962), ndoneziya
Ekvador
(1973), Qabondur
ş
dırmaqla bir çox ölkənin
ə
ri ETT-nin inkişafı ilə
tinliklər olmuş yataqlarda
sində dəyişikliklərə məruz
ə
rdə müəyyən dərəcə az
mövcuddur ki, burada da miqyaslı əlavə ehtiyatların olması
ri dünyada aşkar edilmiş
rin payına düşmüşdür.
Cədvəl 4.
afında təbii qazdan istifadə də
bii qaz resursları daha texniki imkanlı və
qlobal miqyaslı və nəhəngdir. Sübut