37
kağızı,ipoteka şəhadətnaməsini aid etmək olar.Borc bazarı isə bu qiymətli
kağızların alınıb-satılmasını nəzərdə tutan bazardan ibarətdir.
Müəssisənin aktivlərinə mülkiyyət hüququ verən qiymətli kağızlar pay
qiymətli kağızları hesab olunur və onun ən tipik nümayəndəsi səhmdir.Borc
bazarının və səhm bazarının emitentlərini müqaisə etdikdə müəyyən olunur ki,
borc qiymətli kağızlarının bəzi üstünlükləri vardır. Bu hər şeydən əvvəl onunla
izah olunur ki, borc qiymətli kağızları daha az risklidir,müəssisə digər qiymətli
kağızlara nisbətən borc qiymətli kağızlarını ödəyir.Müəssisənin maliyyə təsərrufat
fəaliyyətindən asılı olaraq borc qiymətli kağızları üzrə ödənişlər ilk növbədə
ödənilməlidir.Borc bazarından fərqli olaraq səhm bazarının emitenti olan səhmlər
üzrə gəlirlər borc alətinə nisbətən yüksəkdirlər,lakin səhmlər üzrə gəlirlər
müəssisənin maliyyə təsərrufat fəaliyyətindən asılıdır və riski böyükdür.
Ümumiyətlə qiymətli kağızları risklilik dərəcəsi üzrə müqaisə etsək görərik ki,
daha yüksək gəlirliliyə malik olan qiymətli kağızlar daha çox risklidir.
Qiymətli kağızların müddətinə görə
Pul bazarı
Kapital bazarı
1 ilə qədər müddətə buraxılan
qiymətli kağızlar
Xəzinə vekselləri
Dövlət xəzinə öhdəlikələri
Depozit sertifikatları
Dövlət qısamüddətli istiqrazlar
Risk azdır.Qiymətlər azdır.Likvidlik
yüksəkdir.Qiymətlər azdəyişir
1 ildən yuxarı müddətə alınıb satılan
qiymətli kağızlar
Səhm və istiqrazlar
Girov kağızları
Hökümətin 1 ildən çox müddətə
buraxdığı qiymətli kağızlar
38
Maliyyə bazarı müddətinə görə pul bazarına və kapital bazarına bölünür.Pul
bazarında adətən 1 ilə qədər fəaliyyət göstərən qiymətli kağızların alqı-satqısı
nəzərdə tutulur.Pul bazarının əsas alətləri dövlət tərəfindən buraxılan xəzinə
vekselləri ,qısamüddətli istiqrazlar və bir il müddətinə buraxılan digər qiymətli
kağızlar daxildir.Kapital bazarı 1 ildən yuxarı müddətə alınıb-satılan qiymətli
kağızlar bazarından ibarətdir.Bu bazarın alətlərinə bir ildən çox müddətə buraxılan
bütün qiymətli kağızlar o cümlədən,səhm,istiqrazlar,veksellər, özəlləşdirmə çekləri
və digər qiymətli kağızlar daxildir.Kapital bazarı əsasən uzunmüddətli investisiya
məqsədlərinə xidmət edir.
Ödəmə vaxtına görə
Spot bazarı
Törəmə bazar
Spot-ingiliscə yer deməkdir.
Ə
məliyyat aparılır və yerində ödəmə
həyata keçirilir.
Ə
vvəlcədən razılaşdırılmış qiymətlə
gələcəkdə alınıb satılması nəzərdə
tutulan bazardır
Opsion , fyuçers bazarları
39
Təşkili səviyyəsinə görə
Təşkil olunan bazar
Təşkil olunmayan bazar
kinci bazarı əhatə edir
Qiymətli kağızların əvvəlcədən təşkil
olunmuş rəsmi yerdə ticarəti deməkdir
Konkret rəsmi yerdə deyil , yəni
birjada de deyil ondan kənarda qiymətli
kağızların alqı- alqı-satqısıdır,bunları
broker və dilerlər
edirlər.
Dövlətin qiymətli kağızlarının satışını əhatə edən maliyyə bazarı (şərti) əsasən borc
bazarıdır,çünki dövlət yalnız borc qiymətli kağızlarını buraxır.
Dövlətin qiymətli kağızlarının satışını əhatə edən maliyyə bazarı (şərti) əsasən borc
bazarıdır,çünki dövlət yalnız borc qiymətli kağızlarını buraxır.
Borc alan subyektlərə görə
Hökümət maliyyə bazarı
Korporasiya
maliyyə
bazarı
Dövlətin qiymətli kağızlarının satışını
ə
hatə edən maliyyə bazarı (şərti) əsasən
borc bazarıdır,çünki dövlət yalnız borc
qiymətli kağızlarını buraxır.
Dövlətin qiymətli kağızlarının satışını
ə
hatə edən maliyyə bazarı (şərti) əsasən
borc bazarıdır,çünki dövlət yalnız borc
qiymətli kağızlarını buraxır.
40
Əhatə dairəsinə görə
Daxili bazar
Beynəlxalq bazar
Milli maliyyə bazarı bir dövlətin
qiymətli kağızlarının öz bazarında
satışıdır
Bir ölkənin qiymətli kağızlarının digər
ölkənin maliyyə bazarında satışıdır
Satiş xarakterinə görə
lkin bazar
kinci bazar
Emitent və investorun görüşdüyü
bazar
Səhmdar
cəmiyyətin
yaranması
zamanı (bağlı qapılar arxasında)
aparılan əqdlər
nvestisiya bankirlərinin vasitəsilə
aparılan əqdlər
Qiymətli kağızların ilk sahiblərindən
investorlara və vasitəçilərə satış
Valyuta bazarı
Fyuçers və opsion bazarı
Fond bazarı
Qiymətli kağızlar bazarın satışa görə maliyyə bazarı ilkin və ikinci bazarlara
bölünür. lkin bazar yeni buraxılmış qiymətli kağızların satışı üçün nəzərdə
tutulur.Bu bazar adətən səhmdar cəmiyyəti yaradılan zaman buraxılan səhmlərin
ilk sahiblərinə satılması üçün nəzərdə tutulur. lkin bazarın iştirakçıları qiymətli
kağızların emitentləri və investorlardır. lkin bazarda müvəqqəti ,sərbəst vəsaitlərin
toplanması və investisiyaya yönəlməsi baş verir.
Dostları ilə paylaş: |