Microsoft Word Dissertasiya doc



Yüklə 1 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/35
tarix17.09.2018
ölçüsü1 Mb.
#68737
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   35

50 
 
 
 
2)  stiqraz. Müasir dövrdə səhm ən kütləvi fond qiymətli kağızı olsa da, vəsait cəlb 
olunması yolu kimi kreditin də rolu danılmazdır. Kredit alətlərindən isə istiqrazın 
ə
həmiyyəti  çox  böyükdür.  stiqraz  onun  sahibi  ilə  onu  buraxan  şəxs  arasındakı 
borc münasibətlərini təsdiqləyən qiymətli kağızdır. 
Azərbaycan Respublikasının “Qiymətli kağızlar haqqında” qanununa əsasən 
“ stiqraz, öz sahibinin emitenindən istiqraz vərəqəsində nəzərdə tutulan müddətdə 
onun nominal dəyərini və bu dəyərdən müəyyən edilmiş faizi və ya başqa əmlak 
ekvivalentini  (əgər  qanunvericiliyə  zidd  deyilsə)  almaq  hüququnu  təsbit  edən 
emissiya qiymətli kağızıdır.” 
      
stiqraz  vəsait  cəlb  olunmasında  hökümət,  müxtəlif  dövlət  qurumları  və 
bələdiyyələrin əsas alətidir. Əlavə maliyyə vəsaitlərinə tələbat yarandıqda istiqraz 
borclarının təşkili və yerləşdirilməsinə səhmdar cəmiyyətləri də üz tutur. Səhmdar 
cəmiyyətləri öz fəaliyyətlərini təkcə səhm deyil, həm də istiqraz buraxmaq yolu ilə 
də maliyyələşdirə bilərlər. 
stiqrazların  fundamental  keyfiyyətləri  bunlardır: 
 
nvestorla  emitent  arasındakı  borc  münasibətlərini  əks  etdirir.  Belə  ki, 
istiqraz alan şəxs şirkətin həmsahibinə deyil, onun kreditoruna çevrilir. 
 
Son tədavül tarixinin mövcudluğu. Tədavül müddəti başa çatan kimi istiqraz 
ödənilir, yəni emitent tərəfindən nominal dəyəri üzrə geri alınır. 
 
Gəlirlərin  əldə  edilməsində  istiqrazlar  səhmlərlə  müqayisədə  üstünlüyə 
malikdir.  Belə  ki,  istiqraz  faizlərinin  ödənilməsi  səhm  dividentlərinin 
ödənilməsindən əvvəl baş verir.  
 
Müəsissə  ləğv  olunduqda  iddiaların  təmin  edilməsində  istiqraz  sahiblərinin 
səhmdarlardan fərqli birinciliyə malik olması. 
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, istiqrazlar emitent müəsissənin gəlirlərindən asılı 
olmayaraq qəti müəyyən olunmuş gəlir gətirmək qabiliyyətinə malikdir. 
     
stiqrazın nominal qiyməti və bazar qiyməti olur. Nominal qiymət istiqrazın 
üz  tərəfində  çap  edilir  və  borca  götürülən  məbləgi  əks  etdirir.  Nominal  qiymət 
istiqraz  gəlirlilyinin  hesablanmasında  əsas  kəmiyyət  hesab  olunur.  stiqraz  üzrə 


51 
 
 
 
faiz  nominala  görə  müəyyən  olunur.  Bir  qayda  olaraq  istiqraz  yüksək  nominalla 
buraxılır. Onlar varlı investorlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Səhmdən fərqli olaraq 
istiqraz  üçün  nominal  qiymət  ən  vacib  parametrlərdən  biridir.  stiqraz  emisiyya 
olunan  gündən  tam  ödənilənədək  bazarda  müəyyən  qiymətlə  alınıb-satılır.    Bu 
istiqrazın bazar qiyməti adlanır.  
      stiqrazın bazar qiymətinə bir sıra amillər təsir edir: 
 
istiqrazın ödənilmə müddətinin yaxınlığı. 
 
istiqrazın verdiyi gəlirə görə. 
 
istiqrazın  bazar  qiyməti  həmçinin  risk  səviyyəsindən,  emitent  şirkətin 
maliyyə vəziyyətindən, istiqrazın təminatlılığından və s. digər amillərdən asılıdır. 
stiqrazların  bazar  qiymətini  müqayisə  etmək  üçün  “istiqrazların  kursu” 
göstəricisindən  istifadə  olunur.  stiqrazın  kursu  onun  bazar  qiymətinin  nominal 
qiymətinə olan nisbətidir: 
K
i
 = (K

/ N) x 100 
Burada: 
K

– istiqrazın kursu 
K

– istiqrazın bazar qiyməti 
N  – isitqrazın nominal qiyməti 
 
      
stiqraz səhmdar cəmiyyətin borc öhdəliyi olduğundan səhmə nisbətən daha 
üstün qiymətli kağız sayılır. Buna görə etibarlı qiymətli kağızlara maraq göstərən 
investorlar  səhmlərlə  müqayisədə  məhz  istiqrazlara  üstünlük  verirlər.  Emitentlər 
isə borc kapitalının bank krediti vasitəsilə cəlb olunmasına deyil, istiqraz buraxılışı 
variantına  ona  görə  çox vaxt üstünlük  verirlər  ki,  bu  zaman  cəlb  edilmə  müddəti 
daha  böyük  olur.  nkişaf  etmiş  ölkələrdə  istiqrazlar  əsasən  10-15  il  müddətinə 
buraxılır. 
        stiqrazların  emitentləri  rolunda  müəsissələr,  banklar,  hökümət,  federal 
idarəetmə orqanları, bələdiyyə və dövlət idarələri iştirak edə bilərlər. 
        stiqrazları növlərinə görə aşağıdakı növlərə ayırırlar: 


52 
 
 
 
 
Geri    çağrılan    istiqrazlar    emitentə  imkan  verir  ki,  onları  bağlama 
müddətindən  əvvəl,  istiqrazların  sahiblərindən  nominal  qiymətindən  bir  qədər 
yüksək qiymətə geri ala bilsin. 
 
Kumulyativ    istiqrazlar    üzrə  gəlir  onların  bağlanması  ilə  eyni  vaxtda 
ödənilir. 
 
Uzadıla bilən istiqrazlar  qısa müddət üçün buraxılır. Bu istiqrazlar sahibinə 
geri  alınma  zamanı  onların  daha  uzunmüddətli  öhdəliklərə  dəyişmə  imkanı  verir. 
Emitent üçün çox əlverişlidir, bağlanma zamanı bir neçə ilə uzadıla bilər. 
 
Bağlanıla bilən istiqrazlar  uzun müddət üçün buraxılır. Lakin müddət başa 
çatmazdan əvvəl də bağlanıla bilər. Bu cür istiqrazlar investorlar üçün əlverişlidir. 
 
Konvertə olunan istiqrazlar  sahibinə onların bağlanma müddətinə qədər bu 
istiqrazları adi və ya imtiyazlı səhmlərə dəyişdirmək imkanı verir. 
3)  Bank  sertifikatları.  Sertifikat  bütövlükdə  qısamüddətli  qiymətli  kağızdır.  Bu 
kağız  bankın  yazılı  şəhadətnaməsi  olmaqla  bankda  pul  vəsaitinin  depozitə 
qoyulmasını  əks  etdirir.  Sertifikat  əmanətçinin  müəyyən  olunmuş  müddət  başa 
çatdıqdan  sonra  əmanət  qoyduğu  pul  vəsaitini  və  bu  vəsaitə  görə  faizini  geri 
alınmasına hüquq verən sənəddir. Bank sertifikatları investorlar üçün cəlbedicidir.     
     
Belə  ki, inkişaf  etmiş ölkələrdə etibarlılığına görə bank  sertifikatları dövlət 
qiymətli kağızlarından sonra ikinci yerdə durur. Səhm və istiqrazlarla müqayisədə 
bank  sertifikatları  üzrə  vəsaitlərin  qaytarılmasına  daha  çox  zəmanət  verilir.  Əgər 
emitent  bank  öz  ölkəsi  üzrə  “Əmanətlərin  sığortalanması  fondu”nun 
qeydiyyatından  keçmişdirsə  bank  ləğv  olunduqda  əmanətləri  qaytarmağa  imkan 
olmasa belə,  bu fond  əmanətçilərə  həmin əmanətləri qaytarır. Ümumiyyətlə  bank 
sertifikatlar belə təsnifləşdirilir: 
 
depozit və əmanət sertifikatları  
 
adlı və təqdimatlı sertifikatlar 
 
müddətli və tələb olunanadək sertifikatlar 


Yüklə 1 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   35




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə