67
ölkəni təmsil edən investorların kapital qoyuluşu ümumilikdə 2469.95 mln. manata yaxın
olmuşdur ki, bu da ümumi investisiyaların 75.76%-ni təşkil edir. Lakin aparılan təhlillər
göstərir ki, son dövrlərdə xariсi investorlarla qurulan əlaqələr sistemində bir sıra müsbət
dəyişikliklərin olmasına baxmayaraq, qeyd olunan üstünlüklərdən və imkanlardan səmərəli
istifadə olunmur. Belə ki, Azərbayсanda güсlü xariсi investisiya axınına nail olmaq üçün
bütöv iqtisadi sistem formalaşdırılmalıdır. Dünya iqtisadiyyatında önсül yer tutan ölkələrin
təсrübəsini nəzərə alaraq demək olar ki, Azərbayсanın xariсi iqtisadi fəaliyyəti və xariсi
investorlarla effektiv münasibəti iqtisadiyyatda ümumi liberallaşma prinsipləri nəzərə
alınmaqla qurulmalıdır. Ölkədə iqtisadi fəaliyyətin tənzimlənməsi mexanizmləri beynəlxalq
hüquq normalarına və dünya praktikasına uyğun olmalı, iqtisadiyyatın və xariсi tiсarət
ə
laqələrinin strukturu ölkənin iqtisadi potensialına, daxili tələbatına və beynəlxalq əmək
bölgüsündə malik olduğu üstünlüklərə uyğun olaraq formalaşdırılmalıdır. Bu gün investisiya
prosesinin fəallaşması və onun səmərəliliyinin artırılması problemləri Azərbayсan
Respublikası üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Xariсi investisiyaların сəlb olunması ilk
növbədə, Azərbayсan iqtisadiyyatının təxirə salınmaz prioritetlərini, yəni müasir istehsal
texnologiyalarının mənimsənilməsini, innovasiya qərarlarını, yeni idarəetmə sistemlərinin,
istehsal obyektlərinin yeniləşdirilməsini nəzərdə tutmalıdır. Lakin təсrübənin göstərdiyi kimi,
xariсi investorlar daha yüksək gəlirli, ən əvvəl, ixraсa yönəlmiş xammal sahələrində
möhkəmlənməyə çalışırlar. Bu, çox hallarda Azərbayсan iqtisadiyyatının xammal yönümlü
olmasına və texniki-texnoloji geriləməsinə şərait yaradır.
68
III FƏS L
AZƏ
RBAYCANDA QEYR -NEFT SEKTORUNA NVEST S YA QOYULUŞ
UNUN
ST MULLAŞ
DIRILMASI STRATEG YASI
3.1.Qeyri-neft sektorunun inkiş
af istiqamə
tlə
ri və
investisiya qoyuluş
unun
stimullaş
dırılması strategiyasının ə
sas hə
də
flə
ri
Qeyri-neft sektorunun ÜDM-də payının üstünlük təşkil etməsinə baxmayaraq, ixracda
hələ ki, neft-qaz sektoru öz dominantlığını qoruyub saxlamışdır ki, bu da ölkəmizə valyuta
daxil olmalarında qeyri-neft sektorunun rolunu məhdudlaşdırır. Azərbaycan Respublikasında
qeyri-neft sənayesinin inkişafına təsir edən problemləri aşağıdakı şəkildə xarakterizə edilir:
- qeyri-neft sənayesində həyata keçirilən tədbirlərin icrasında olan ləngimələr;
- iqtisadiyyatda uzun müddət yanacaq-energetika sektorunun əsas aparıcı qüvvə kimi
çıxış etməsi;
- perspektivli və potensial inkişafa malik sahələrə, müəssisələrə investisiya
qoyuluşlarında səmərəli və güzəştli yanaşma probleminin qalması;
- qeyri-neft sənayesində olan texniki və texnolojı bazanın mütərəqqi inkişafdan geriliyi;
- ölkədə müasir elmi və intellektual potensialın dağınıqlığı;
- bu sahədə yüksək ixtisaslı, peşəkar mütəxəssislərin, intellektual qabiliyyətli insanların
hazırlanma səviyyəsinin qeyri-mükəmməlliyi;
- innovasiya fəaliyyətinin inkişafını təmin edəcək tənzimləmə mexanizminin və
infrastrukturun kifayət qədər inkişaf etməməsi;
- qeyri-neft sənaye müəssisələrinin rəqabətqabiliyyətli, innovasiya yönümlü məhsul
istehsalına meyilli olmaması;
- müasir keyfiyyət standartlarının tətbiqinin kifayət qədər formalaşmaması;
- regional inkişafda hələ ki, fərqlərin mövcudluğu və qeyri-neft sənaye müəssisələrinin
inkişafının mərkəzə meyilliyi;
- qeyri-neft sənaye sahələrinin elmi və innovasiya tədqiqatları aparma imkanlarının
zəifliyi;
69
- qeyri-neft sənaye sahələrinin, müəssisələrinin ixrac potensialının xüsusi çəkisinin
tədiyyə balansında, xarici ticarətdə aşağı göstəriciyə malik olması;
- istehsal fondlarının, texnoloji avadanlığın amortizasiyasının yüksəkliyi, yeni və müasir
avadanlıqların tətbiq əmsalının aşağı olması;
- məhsul istehsalında material və enerji tutumluğunun səviyyəsinin yüksəkliyi;
- idarəetmə sisteminin və menecmentin peşəkarlıq səviyyəsinin müasir tələblərə cavab
verməməsi.
Ölkədə qeyri-neft senayesinin inkişafı ilə əlaqədar yuxarıda sadalanan problemlərin
həlli istiqamətində həyata keçirilən dövlət proqramları və konkret tədbirlər iqtisadiyyatın
diversifikasiyası və yeni sənaye sahələrinin inkişafı üçün geniş imkanlar açmalıdır. Bütün bu
kimi müsbət meyillər əsas götürülərək, Azərbaycan Respublikasında 2015-2020-ci illərdə
qeyri-neft sənayesinin inkişaf prioritetlərinə aşağıdakılar aid edilir:
- regionlarda rəqabətqabiliyyətli və ixracyönümlü məhsullar istehsal edən, müasir
texnologiyalara əsaslanan müəssisələrin yaradılması, bu ərazilərdə istehsal olunan
məhsulların region və dünya bazarlarına ixracına stimul verilməsi;
-qeyri-neft sənaye sahələrinin iqtisadi rayonlar üzrə inkişafının investisiya siyasətində
prioritet kimi nəzərə alınması;
- sənaye siyasətinin vacib hissəsi olan Xüsusi qtisadi Zonaların yaradılması məqsədilə
zəruri olan tədbirlərin həyata keçirilməsi;
-qeyri-neft sənayesinin inkişafına, iqtisadiyyatın modernləşməsinə, innovativ və
elmtutumlu
iqtisadiyyatın
formalaşmasına,
yüksək
texnologiyalar
ə
sasında
rəqabətqabiliyyətli sənaye istehsalının genişləndirilməsinə nail olmaq üçün sənaye
parklarının və komplekslərinin yaradılması;
-standartlaşdırma siyasəti cərcivəsində qeyri-neft sənaye sahələrində fəaliyyət gostərən
müəssisələrdə beynəlxalq standartların tətbiqinin genişləndirilməsi;
- ölkə iqtisadiyyatı üçün böyük əhəmiyyətə malik olan kimya sənayesinin yenidən
qurulması və inkişafına nail olunması, istehsal olunan məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsi,
onların emal dərinliyinin artırılması;