Microsoft Word Dissertasiya-Mirkamal 2 Alizade Mirkamal docx

7 

 

I FƏSIL  

MÜASIR DÜNYA  QT SAD YYATINDA  NVEST S YA AXINLARI VƏ 

NVEST S YA QOYULUŞLARININ ST MULAŞDIRILMASININ NƏZƏR -

METODOLOJ  ƏSASLARI 

 

1.1.  nvestisiyaların milli iqtisadiyyatın inkişafında yeri və rolu 

 

Ölkənin  iqtisadi  inkişafını,  onun  rəqabətqabiliyyətliliyini  və  dünya  ölkələrinə 

inteqrasiyasını  xarakterizə  edən  əsas  göstəricilərdən  biri  də  ölkə  iqtisadiyyatına  qoyulan 

xarici  investisiyanın  həcmidir.  nvestisiya  fəaliyyəti  ölkədə  ümumi  sosialiqtisadi  şəraitin 

yüksəlməsinə,  əlavə  iş  yerlərinin  açılmasına,  yeni  texnologiyaların  tətbiq  edilməsinə  və  öz 

töhfəsini  verir.  qtisadiyyat  elminin  və  iqtisadi  münasibətlərin  müasir  özünəməxsus  inkişaf 

mərhələsində  nvestisiya termini özünə geniş yer tutmuşdur.  nvestisiya latın sözü “investio” 

sözündən götürülüb, mənası “geyindirmək”, “örtmək” deməkdir.  ngiliscə isə bu terminin bir 

çox  mənaları  vardır  ki,  bunlardan  bir  mənası  da  “kapital  qoymaq”,  “nəyəsə  kapital  sərf 

etmək” anlamına gəlir. Alman dilində də bu söz “invest” eyni mənanı kəsb edir. Terminoloji 

şə

rh  bu  terminin  mənasını  qismən  də  olsa  açıqlayır.Lakin  investisiyaların  mənasını, 

iqtisadiyyatda  rolunu  tam  qavramaq  üçün  ilk  əvvəl  onun  mahiyyəti  və  strukturunu  dərk 

etmək lazımdır. 

nvestisiya - gəlir, mənfəət və ya sosial səmərə əldə etmək məqsədi ilə sahibkarlıq və digər 

fəaliyyət  növləri  obyektlərinə  qoyulan  maliyyə  vəsaitindən,  habelə  maddi  və  intellektual 

sərvətlərdən ibarətdir. Belə vəsait və sərvətlərə daxildir : 

−  Pul  vəsaiti,  məqsədli  bank  əmanətləri,  kreditlər,  paylar,  səhmlər  və  digər  qiymətli 

kağızlar; 

−  Daşınar və daşınmaz əmlak - binalar, qurğular, avadanlıq və başqa maddi sərvətlər; 

−  Müvafiq qaydada rəsmiləşdirilmiş elmi-təcrübi və digər intellektual sərvətlər; 

−  Bu və ya digər istehsal növünün təşkili üçün zəruri olan, patentləşdirilməmiş, texniki 

sənədləşdirmə,  vərdiş  və  istehsalat  təcrübəsi  kimi  tərtib  edilmiş  texniki,  texnoloji, 

kommersiya və digər biliklərin məcmusu – “nou-hau”; 

---

8 

 

−  Torpaqdan,  sudan  və  digər  ehtiyatlardan,  binalardan,  qurğulardan,  avadanlıqdan 

istifadə Başqa sərvətlər hüquqları, habelə müəlliflik hüququndan irəli gələn və başqa əmlak 

hüquqları; 

−  Başqa sərvətlər. 

 

Müasirdövrdə 

aparılantədqiqatlardanməlumolurki, 

investisiyaanlayışı 

geniş 

məzmunavə tərkibə malikdir.Məlumdurki, makroiqtisadiyyatdainvestisiyaqoyuluşları ümumi 

(məcmu) 

xərclərintərkibelementlərindənbiridir.Belə 

ki, 

fabrik, 

zavod, 

yaşayış 

binalarınıntikilməsi,  yenimaşınvə  avadanlıqlarınalınması,  həmçinincariildə  istehsaledilmiş, 

lakinistehlakolunmamış əmtəə-materialqiymətləriinvestisiyakimiqəbuledilir. 

 

Mikroiqtisadiyyatdaisə 

investisiyayenikapitalınistehsalınmaddi-

əş

yaelementlərininyaradılması,  həmçinin  şəxsiamilini  (insanın)  lazımibacarıqlaravə 

vərdişlərə yiyələnməsinə vəsaitsərfikimibaşadüşülür. 

 

Maliyyə  nəzəriyyəsinə  görə  investisiyaanlayışı  realvə  maliyyə  aktivlərinin  əldə 

edilməsikimibaşadüşülür. 

 

nvestisiya, mahiyyətcə, gələcək naminə indikini qurban verməkdir. Lakin indiki dəqiq 

məlumdur, gələcək isə həmişə qeyri-müəyyəndir. Buna görə də, investisiya gələcəkdə qeyri-

müəyyən  faydaların  əldə  edilməsi  naminə  cari  dövrdə  müəyyən  xərclərin  çəkilməsidir. 

Zaman amili investisiyanı müəyyən edən əsas amillərdən biridir. Bütövlükdə, insan fəaliyyəti 

zamanla  ayrılmaz  şəkildə  əlaqəlidir.  Belə  ki,  tətbiq  edilən vasitələr həmişə  indiki  zamanda 

həyata  keçirilir,  bunların  vasitəsilə  əldə  edilməsi  nəzərdə  tutulan  məqsədlər  isə  gələcəkdə 

reallaşır.  Bu  baxımdan,  bazar  iştirakçılarının  istənilən  seçimi  zamana  görə  üstünlük  vermə 

elementinə  malik  olur.  Buna  görə  də,  geniş  mənada  “investisiya”  anlayışı  gələcəkdə  əlavə 

gəlir  götürmək  məqsədilə  pul  vəsaitləri  üzərində  müəyyən  vaxt  ərzində  və  müəyyən  risk 

ə

sasında sərəncam hüququnun itirilməsi ilə bağlıdır. Belə ki, pulu indi və müəyyən məbləğdə 

vermək lazım gəlir, əgər gəlir əldə edilirsə, sonralar əldə edilir və onun kəmiyyəti də məlum 

olmur. Bununla əlaqədar olaraq bəzi hallarda əsas amil zaman (məsələn, dövlət istiqrazları 

üçün), bəzi hallarda əsas amil risk olur (məsələn, adi səhmlərin alışına olan opsionlar üçün). 

---

9 

 

Bəzi  hallarda  isə  hər  iki  amil:  həm  risk,  həm  də  zaman  əhəmiyyətli  olur  (məsələn,  adi 

səhmlər).  

nvestisiyalar  istehsal  resurslarının  artırılmasını  və  nəticə  etibarilə  iqtisadi  artımın 

tempini  təmin  edir.  nvestisiyalar  elə  kapitaldır  ki,  onun  köməyi  ilə  milli  sərvət  artırılır. 

nvestisiya sabaha qoyulan vəsaitdir və mahiyyət etibarilə insan kapitalına yönəldilir.  

  nvestisiya  iqtisadiyyatın  istehsal  və  qeyri-istehsal  sferalarının  uzunmüddətli  kapital 

qoyuluşları  proseslərini  əks  etdirir.  Müəyyən  qeyd-şərtlərlə  investisiyaları  aşağıdakı  kimi 

qruplaşdırmaq olar: 

−  stehsalın genişlənməsi və modernləşdirilməsinə investisiyalar; 

−  stehsal infrastrukturunun yaradılmasına investisiyalar; 

−  Mal-material ehtiyatlarının yaradılmasına investisiyalar; 

−  Sosial infrastrukturun yaradılmasına investisiyalar; 

−  şçi heyətin hazırlanması və yenidən hazırlanmasına  investisiyalar; 

−  Elm və elmi xidmət. 

 

nkişaf  etmiş  ölkələrin  iri  şirkətləri  kadrların  hazırlanmasına,  onların  ixtisasının 

artırılmasına  yönəldilən  investisiyalara  mühüm  əhəmiyyət  verir  və  bunu  dünya  bazarında 

mövqelərinin  möhkəmləndirilməsinin  mühüm  istiqaməti  hesab  edirlər.  Get-gedə  daha 

dərindən anlaşılır ki, iqtisadi inkişafın əsas  amili olan intellektual məhsul – ona yönəldilən 

investisiyalardan asılıdır.  

 

qtisadi  ədəbiyyatda  investisiya  fəaliyyəti  ilə  bağlı  bir  sıra  terminlər  –  investisiya, 

investisiya  qoyuluşu,  investisiya  prosesi,  investisiya  fəaliyyəti  vəs.  terminlər  son  zamanlar 

daha  çox  işlənməkdədir.  Belə  ki,  inzibati  amirlik,  totalitar  iqtisadi  münasibətlər  sistemində 

investisiya  terminindən  o  qədər  də  istifadə  olunmurdu.  Bunun  əvəzinə  kapital  qoyuluşu 

termini daha çox tətbiq edilirdi. 

 

nvestisiya  fəaliyyəti  ilə  bağlı  məsələlərin  təsnifatına  nəzər  yetirsək  görərik  ki, 

investisiya fəaliyyəti – sahibkarların, iş adamlarının, investorların xalq təsərrüfatının bu və ya 

digər sahələrinə investisiya qoymaları və onun həyata keçirilməsi ilə əlaqədar görülən bütün 

tədbirlərin məcmusudur.  nvestisiya fəaliyyəti həm dövlət sektorunda və həm də qeyri-dövlət 

---