Microsoft Word Dissertasiya-Mirkamal 2 Alizade Mirkamal docx
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
91
NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏR Tədqiqatın yekunu olaraq aşağıdakı nəticələr əldə edilmişdir: - Dünya iqtisadiyyatında davam edən qeyri-münbit şərait qlobal investisiya axınlarına da mənfi təsir göstərir. Qlobal birbaşa xarici investisiyaların (BX ) axınları 2014-cü ildə 16% azalaraq 1.47 trilyon ABŞ dollarından 1.23 trilyon ABŞ dollarına düşmüşdür. Birbaşa xarici investisiyaların azalmasının əsas səbəbləri dünya iqtisadiyyatında axsamaların baş verməsi, investorlar üçün qeyri-münbit şəraitin formalaşması və artan geosiyasi risklər olmuşdur. Dünya üzrə ÜDM-in, ticarətin, əsas kapitalın ümumi yığımının (ƏKÜY) və məşğulluğun artmasına baxmayaraq, BX -nin miqdarında azalma müşahidə olunmuşdur; - Müasir dövrdə investisiyaların iqtisadi həyatdakı rolu əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır. Hazırda BX -nin cəlb olunması vasitəsi ilə ölkə iqtisadiyyatına tələb olunan maliyyə resursların təmin olunması ilə yanaşı, bilik və bacarıqların əldə olunması, yeni texnologiyaların ötürülməsi, yerli kadrların hazırlanması, gələcək iqtisadi potensialın artımı və ölkənin dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyası kimi vəzifələr yerinə yetirilir. Davamlı və balanslaşdırılmış inkişafı təmin etmək məqsədi ilə investisiyaların cəlb edilməsi bütün ölkələr üçün xarici iqtisadi siyasətin əsas prioritetinə çevrilir. nvestisiyaların cəlb olunması ilə iqtisadiyyatın artan tələbatının ödənilməsi bütövlükdə ölkənin iqtisadi potensialını yüksəldən amillərdən biridir; - Son illərdə dünyanın müxtəlif ölkələri tərəfindən xarici investisiyaların cəlb edilməsi istiqamətində intensiv investisiya siyasətinin həyata keçirilməsinə baxmayaraq, bu sahədə onların daha seçici olduqları aşkar görünür. Sosial rifahın inkişafına istiqamətlənmiş investisiyaların cəlb olunması və korporativ sosial məsuliyyətin mövcudluğu müasir investisiya siyasətinin formalaşmasının əsasıdır. Ölkələr xüsusilə yeni iş yerlərinin yaradılmasına, məhsuldarlığın və səmərəliliyin artırılmasına, innovasiyalar vasitəsilə iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətliliyini və çevikliyini artıran əqli mülkiyyət sahəsinə və ətraf mühit problemlərinin həllinə yönəlmiş investisiyalara üstünlük verirlər. Bu cür 92
investisiyaların cəlb edilməsinin kökündə davamlı və balanslaşdırılmış inkişafın təmin edilməsi durur; - Dünyada davam edən iqtisadi böhran fonunda ölkələr BX -nın cəlb edilməsi üçün liberallaşdırma siyasətini aparırlar. nvestisiyaların təşviqi qurumları, habelə təşviq və stimullaşdırma mexanizmləri qarşısında qoyulan yeni tələblər BX -nın cəlb olunması sistemi anlayışına baxışı da dəyişdirmişdir. nvestisiyaların cəlb olunması üzrə müasir sistem təkcə məlumat dəstəyi (xarici investorlara zəruri məlumatların təqdim edilməsi, qeydiyyat prosesinə dəstək) deyil, eyni zamanda maliyyə dəstəyi (güzəştləri və azadolmaları, investisiya ilə bağlı xərclərin bölüşdürülməsi və xüsusi imtiyazlar) və davamlı dəstək (investisiya layihələrinin müşayiət olunması, iş prosesində yaranan problemlərlə bağlı dəstəyin göstərilməsi) formalarını da nəzərdə tutur. Bir çox ölkələr ənənəvi dəstək mexanizmləri ilə yanaşı investisiyaların təşviqi və stimullaşdırılması üzrə yeni mexanizmlərin tətbiqinə başlamış, yeni güzəşt proqramları qəbul etmiş, layihələrin icrasına birbaşa maliyyə yardımı mexanizmini yaratmış, BX -nin qiymətli kağızlar bazarı vasitəsilə cəlb edilməsini gücləndirmiş, xüsusi iqtisadi zonalar yaratmış, xarici investisiyaları cəlb etmək və investorlara dəstək məqsədi ilə “vahid pəncərə” mexanizmlərinin tətbiqinə başlamış, vergi yükünü azaltmışlar. Sahibkarlıq fəaliyyəti ilə əlaqədar prosedur və tələblərin sadələşdirilməsi, bu fəaliyyətin asanlığını təmin etmək məqsədi ilə qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi, ümumilikdə biznes və investisiya mühitinin yaxşılaşdırılması üzrə islahatların aparılması dövlət siyasətinin bu sahədə mühüm istiqamətinə çevrilmişdir. Bununla yanaşı, nəzərə alaraq ki, xarici investisiyaların cəlb edilməsi əhəmiyyətli dərəcədə əqli mülkiyyət sisteminin mövcudluğu və əqli mülkiyyətin qorunmasının etibarlılığı ilə bağlıdır bu sahənin də inkişafına diqqət artmışdır. -Dünya bazarında neftin qiymətinin sürətlə ucuzlaşması, maliyyə böhranının dərinləşməsi şəraitində Azərbaycanın davamlı inkişafının təmin olunmasında iqtisadiyyatın ş axələndirilməsi, qeyri-neft sektorunun inkişafını daha da aktuallaşdırmışdır.Qeyri-neft sektoruna xarici investisiyaların cəlb edilməsi və ixracın genişləndirilməsi Azərbaycan 93
Respublikasının xarici iqtisadi siyasətin əsas prioritetləri sırasında olmaqla ölkənin iqtisadi potensialının gücləndirilməsi üçün mühüm amilləri təşkil edir. - Qeyri-neft sektorunun inkişafının müəyyən edilmiş prioritet istiqamətlərini nəzərə alaraq, həyata keçiriləcək investisiya qoyuluşunun stimullaşdırılması strategiyasının başlıca məqsədi ölkə iqtisadiyyatının qeyri-neft sektorunun inkişafının prioritetlərinə uyğun olaraq idxal əvəzləyici və ixracyönümlü xarici investisiyaların axınının stimullaşdırılması, qeyri-neft ixracının həcminin artırılması və yeni bazarlara çıxışın təmin olunmasıdır. Bu məqsədə çatmaq üçün aşağıdakı vəzifələrin həyata keçirilməsi vacibdir: Qeyri-neft sektorunda biznes və investisiya mühitinin davamlı olaraq inkişaf etdirilməsi; Qeyri-neft sektoruna xarici investisiyaların cəlb edilməsi üçün əsas istiqamətlərin müəyyənləşdirilməsi; Ölkə iqtisadiyyatının qeyri-neft sektoruna yüksək əlavə dəyəri olan xarici investisiyaların həcminin artırılması və strukturunun təkmilləşdirilməsi; nvestisiya mühitinin cəlbediciliyini yüksəldən kreativ (müəlliflik hüququna əsaslanan) iqtisadiyyatın inkişaf etdirilməsi; Qeyri-neft sektoruna xarici investisiyaların cəlb edilməsinin intensivləşdirilməsi məqsədi ilə stimullaşdırıcı mexanizmlərin tətbiq olunması, dövlət və özəl sektoru arasındakı investisiya ə məkdaşlığının inkişaf etdirilməsi; Maliyyə bazarı vasitəsi ilə investisiyaların cəlb edilməsinin intensivləşdirilməsi; Xarici investisiyaların iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi məqsədi ilə qeyri-neft sektorunun prioritetləşdirilmiş sahələrinə daha intensiv cəlb edilməsi və sahəvi klasterlərin yaradılmasına yönəldilməsi; Qeyri-neft ixracının təşviqi məqsədi ilə xarici ticarət prosedurlarının daha da sadələşdirilməsi və davamlı təkmilləşdirilməsi; xracatçılara dövlət dəstəyinin artırılması üçün yeni səmərəli mexanizmlərin yaradılması; Sahibkarlıq subyektlərinin ixrac qabiliyyətinin artırılması üçün informasiya və məsləhət xidmətlərinin əhatə dairəsinin daha da genişləndirilməsi; Xarici bazarlarda brendləşdirmə, mal və xidmətlərin təşviqi işlərinin təkmilləşdirilməsi; Xarici bazarlara qeyri-neft ixracının stimullaşdırılması vasitəsilə ixrac coğrafiyasının genişləndirilməsi və mal diversifikasiyasının təmin edilməsi; nvestisiyaların və ixracın təşviqi üzrə institutsional çərçivənin daha da təkmilləşdirilməsi.
94
- Xarici investisiyaların cəlb edilməsi üçün Azərbaycana xas olana üstünlüklərdən aşağıdakıları göstərmək olar: Azərbaycanın əlverişli coğrafi-nəqliyyat mövqeyinə malik olması ilə yanaşı, burada inkişaf etmiş beynəlxalq əhəmiyyətli nəqliyyat şəbəkəsi (hava, su, dəmiryolu və avtomobil yolları, neftvə qaz kəmərləri) vardır. Bu, xariclə intensiv əlaqələr yaratmaq imkanını asanlaşdırır; zəngin təbii-iqtisadi potensiala (zəngin mineral-xammal ehtiyatları, məhsuldar torpaqlar, əlverişli təbii-iqlim şəraiti, bol və ucuz işçi qüvvəsi və s.) malikdir; bir sıra müasir texniki-iqtisadi bazaya malik sənaye müəssisələri, istehsal sahələri və infrastruktur obyektləri mövcuddur; güclü elmi-texniki potensial və ixtisaslı kadr ehtiyatı vardır; xarici investisiyaların cəlb olunması və onun müdafiəsi,xarici iqtisadi əlaqələrin liberallaşdırılması və inkişafı haqqında bir sıra vacib qanunların və hüquqi-normativ aktların qəbulolunması və onların həyata keçirilməsi üçün təşkilati-idarəetmə mexanizminin yaradılması; dünyanın bir sıra nüfuzlu xarici şirkətləri ilə birgə təsərrüfatçılıq fəaliyyəti ilə məşğul olan müəssisələrin yaradılması; Dünyanın aparıcı ölkələri ilə dövlətlərarası iqtisadi müqavilələrin bağlanması, beynəlxalq müqavilə və sazişlərə qoşulma,beynəlxalq və regional iqtisadi birliklərə və təşkilatlara daxil olma və s. - nvestisiya mühitinin daha da yaxşılaşdırılması istiqamətində aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədəuyğundur:Dövlət orqanları və bələdiyyələr tərəfindən sahibkarlıq subyektlərinə, o cümlədən xarici investorlara göstərilən xidmətlərin keyfiyyətinin artırılması, onların əhatə dairəsinin genişləndirilməsi və bu sahədə şəffaflığın artırılması məqsədi ilə elektron xidmət növlərinin genişləndirilməsi; Sahibkarlıq subyektlərinin, o cümlədən xarici investisiyalı hüquqi şəxslərin qeydiyyatı, tikintiyə icazələrin verilməsi, kommunal şəbəkələrə qoşulma, daşınmaz əmlak hüquqlarının dövlət qeydiyyatı, işçi qüvvəsinin cəlb olunması, xarici ticarət və sahibkarlıq fəaliyyətinin dövlət tənzimlənməsinin digər sahələrində prosedur, müddət və xərclərin azaldılması, eyni zamanda xarici investisiyaların cəlb olunması, qorunması və təşviqinə yönəlmiş qanunvericilik aktlarının təkmilləşdirilməsi, o cümlədən xarici ölkələrlə investisiyaların qarşılıqlı qorunması və təşviqi sahəsində ikitərəfli müqavilə- hüquq bazasının genişləndirilməsi; Müvafiq dövlət orqanları tərəfindən sahibkarlıq subyektlərinə, o cümlədən xarici investorlara “vahid pəncərə” prinsipi əsasında göstərilən
95
xidmət növlərinin genişləndirilməsi; Xarici investorlara və ixracatçılara xidmət göstərən investisiyaların və ixracın təşviqi üzrə institutsional mexanizmlərinin gücləndirilməsi və ən qabaqcıl beynəlxalq təcrübəyə uyğun olaraq təkmilləşdirilməsi; Ölkə iqtisadiyyatına, xüsusilə iqtisadi subyektlərin layihələrinə birbaşa xarici investisiyaların qiymətli kağızlar bazarı vasitəsi ilə cəlb edilməsinin stimullaşdırılması, bunun üçün qiymətli kağızlar bazarının institutsional inkişafı, maliyyə vasitəçiliyi və kollektiv investisiya sxemlərinin fəaliyyətinin təşkili və təşviqi, qiymətli kağızlar bazarında tələb və təklifin dəstəklənməsi, maliyyə şə ffaflığı prinsinplərinin və korporativ idarəetmənin tətbiqinin genişləndirilməsi, qiymətli kağızlar bazarına dair normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi və qiymətli kağızlar bazarına dair məlumatlılığın və peşəkar hazırlığın yüksəldilməsi; Azərbaycanın ÜTT-yə üzvlüyünün sürətləndirilməsi;Regional inteqrasiya bloklarında fəal iştirak etmək, həmçinin region ölkələri ilə ikitərəfli müqavilə imzalayaraq xarici ticarətlə bağlı qarşılıqlı güzəştlər əldə etmək; - nvestisiya mühitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərlə yanaşı, ölkənin investisiya imicinin təşviqi də mühüm tədbirlər sırasında olmalıdır. Bu məqsədlə bir sıra mühüm tədbirlər həyata keçirilə bilər: Ölkənin investisiya potensialının təşviqi və prioritet sahələrə birbaşa xarici investisiyaların cəlb edilməsi məqsədi ilə müntəzəm ölkədə və xaricdə biznes forumların və digər işgüzar tədbirlərin təşkili; nvestisiya yönümlü mötəbər beynəlxalq tədbirlərdə iştirakın genişləndirilməsi; Ölkənin iqtisadi potensialını, təbii resurslarını, investisiya mühitini, imkanlarını və layihələrini, o cümlədən ölkədəki prioritet sahələri təşviq edən təşviqat materiallarının və elektron resursların hazırlanması və yayılması; xtisaslaşmış mötəbər beynəlxalq kütləvi informasiya vasitələrində (K V) ölkənin təşviqatının aparılması. - Bütün bunlarla yanaşı, qeyri-neft sektoruna investisiya qoyuluşunun stimullaşdırılması üçün aşağıdakı istiqamətlər üzrə tədbirlərinin həyata keçirilməsinə və təkmilləşdirilməsinə ehtiyac vardır: Qeyri-neft sektorunun davamlı inkişafına və əhalinin istehsal sahəsində məşğulluğunun artırılmasına yönəlmiş innovativ və yüksək texnologiyalar əsasında rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsalının inkişafı, habelə sahəvi klasterlərin yaradılması üçün 96
münbit şəraitin yaradılması, eləcə də istehsalın təşkili və inkişafına xarici investisiyaların yatırılmasının stimullaşdırılması məqsədi ilə prioritet sektorlar üzrə ixtisaslaşmış sənaye parklarının, texnoparkların, biznes inkubatorların, turizm və rekreasiya zonalarının və digər strukturların yaradılması və inkişaf etdirilməsinin dəstəklənməsi; Birbaşa xarici investisiyaların cəlb edilməsi sahəsində qabaqcıl beynəlxalq təcrübəni nəzərə alaraq investisiya layihələri üzrə güzəştlər sisteminin genişləndirilməsi; Ölkənin regionlarında, xüsusilə infrastrukturla lazımi səviyyədə təmin olunmamış ərazilərdə rəqabətqabiliyyətli məhsulların istehsalının inkişafı, bu prosesə xarici investisiyaların yatırılmasının stimullaşdırılması məqsədilə investisiya layihələrinin zəruri infrastrukturla təminat sisteminin daha da təkmilləşdirilməsi; Qarşılıqlı əlverişli şərtlər əsasında ictimai əhəmiyyətli layihələrin həyata keçirilməsində, xüsusilə infrastruktur təminatı sahəsində dövlət və özəl biznes arasında orta və uzun müddətli əməkdaşlığı təmin etmək, bu layihələrə xarici investorları cəlb etmək məqsədi ilə dövlət-özəl sektorlar arasında tərəfdaşlıq mexanizminin yaradılması; Xarici investorlar tərəfindən ölkədə istehsal olunan məhsullarda və göstərilən xidmətlərdə yerli komponentin (yerli xammal, komplektləşdirici hissələr və detallar, xidmətlər) artırılması üçün xarici investorlar və yerli istehsalçılar arasında kommersiya əlaqələrinin yaradılması məqsədilə təchizatın inkişaf proqramlarının təşkili.
97
1. Шамседдин Гаджиев - Азербайджан на пути к мировому сообществу: стратегия внешнеэкономического развития. Киев, 2000 2. brahimov F.M. – “Azərbaycan iqtisadiyyatına yönəldilən xarici investisiyalar və onun milli iqtisadiyyatın dirçəlməsində rolu” - Bakı 2007 3. Yəhyayeva A.Y. – “Sənayə sektoruna xarici investisiyaların cəlb edilməsi strategiyası və onun səmərəliyinin artırılması istiqamətləri” - Bakı 2009 4. Əliyev A. L. – “Azərbaycan sənayesində xarici və daxili investisiyalardan səmərəli istifadə problemləri” - Bakı 2004 5. Məmmədov .S. – “Azərbaycan sənayesində investisiya fəaliyyəti və onun təkmilləşdirilməsi” - Bakı 2005 6. Kərimova T. . – “ qtisadiyyatın investisiya potensialı : Formalaşması və istifadə mexanizmləri” – Bakı 2008 7. Osman Nuri Aras, Elçin Süleymanov – “Azərbaycan qtisadiyyatı” – Bakı 2010 8. Mahmudova X.C. – “Bazar iqtisadiyyatına keçid dövründə Azərbaycan sənayesinə investisiya qoyuluşlarının əsas istiqamətləri” - Bakı 2000 9. Paşayev T.N. – “ nvestisiya və müasir dövrdə Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafında onun rolu” - Lənkəran 2001 10.
Zeynalov F.D. – “ nvestisiyalar və Azərbaycanda onların mövcud durumu”-Bakı 2001
11. Зубченко Л.А. – “Иностранные инвестиции” Москва-2006 12. Комаров В.В, Литвина Н.И – “Мировая экономика. Прямые иностранные инвестиции ” – Москва 2012 13. Joseph E.Stiglitz – Globalization and its Discontents (Cozef Stiqlitz - Qloballaşma və onun doğurduğu narazılıqlar). W.W. Norton & Company, 2002 14.
Natiq Sabiroğlu – Qloballaşma və Xarici nvestisiyalar. Bakı, 2006. 15.
World Investment Report 2014. New York and Geneva, 2015. 16.
World Investment Report 2015. New York and Geneva, 2016. 17.
2009 Investment Climate Statement Azerbaijan (2009 – Azərbaycada investisiya mühiti haqqında). BUREAU OF ECONOMIC, ENERGY AND BUSINESS AFFAIRS OF U.S. DEPARTMENT OF STATE. 2009 18.
Dövlət Statistika Komitəsinin internet saytı - http://www.azstat.org/ 19.
qtisadiyyat Nazirliyinininternet saytı - http://www.economy.gov.az/ 20.
Azərbaycanın sənayə portalı- http://www.senaye.gov.az/ 21.
Dünya Bankının internet saytı - http://www.worldbank.org/ 22.
Beynəlxalq Valyuta Fondunun internet saytı - http://www.imf.org 23.
UNCTAD-ın internet saytı- http:// www.unctad.org/fdistatistics 24.
http://www.invest.gov.tr/en-US/investmentguide/investorsguide/Pages/Incentives.aspx 98
РЕЗЮМЕ Диссертационная работа посвящена стимулированию инвестиционных вложений в ненефтяной сектор Азербайджана. С этой целью, в диссертационной работе в первой главе были изучены место и роль инвестиций в развитии национальной экономики, современные направления глобальных потоков инвестиций, методы и мировая практика стимулирования вложения инвестиций. Во второй главе были комплексно изучены основные развитые отрасли и современные характеристики, а также динамика и структура инвестирования в ненефтяной сектор Азербайджана. В третьей главе были исследованы основные направления развития и цели стратегии инвестирования в ненефтяной сектор, благоприятные условия инвестиционного климата и возможность их повышения и усовершенствования механизмов стимулирования вложений инвестиций. RESUME
The dissertational work is devoted to the stimulating the ways of investments in non- oil sector of Azerbaijan. For this purpose, in the dissertation work in the first chapter been studied the place and the role of investment in the development of the national economy, modern trends of global investment flows, methods and international practice of stimulating the investments. In the second chapter were comprehensively studied developed major industries and modern characteristics, as well as the dynamics and structure of investment in non-oil sector of Azerbaijan. In the third chapter were investigated the main directions of development and the objectives of the strategy of investing in non-oil sector, favorable conditions of investment climate and the possibility of enhancing and improving mechanisms for stimulating the investment.
Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|