13
− Mənfəətə keçid – Və ən nəhayət investisiya layihəsinin əsas məqsədi – mənfəətə
keçid prosesi başlanır. Yəni, proqnozlaşdırılan mənfəətin reallaşdırılması baş verir.
Obyektin istismara hazırlıq dövründə avadanlığın, komplektlərin,tikinti-quraşdırma və
buraxılış işlərinin yerinə yetirilməsi üçün xammal və materialların gətirilməsini təmin edən
partnyorların cəlb edilməsini, sonra isə obyektin təminat xidmətini təmin etmək zəruridir.
stismar zamanı bir qayda olaraq, müqavilə öhdəlikləri üzrə iş partnyorlarının sayı genişlənir :
bir tərəfdən, hazır məhsul istehsalı üçün enerji resurslarının, komplektləşdirici dəstlərin,
xammal və materialların müntəzəm surətdə daxil olması (xidmət göstərməsi ), digər tərəfdən,
məhsulun (xidmətlərin) reallaşdırılması üçün zəruridir. Beləliklə, obyektin hazırlanması,
tikintisi və istismarı müxtəlif təşkilat və müəssisələrin çoxlu sayda işinin dəqiq qarşılıqlı
ə
laqəsini tələb edir və onların qarşılıqlı fəaliyyəti qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq olmadan qeyri-
mümkündür.
Layihənin investisiya cəlbediciliyinin qiymətləndirilməsi nəticəsində elə əsas sənəd
meydana çıxmalıdır ki, həmin sənəd layihənin reallaşması üçün bütün iştirakçıların və
partnyorların maraqlarını birləşdirsin, stimullaşdırsın.
nvestisiyalarda əsas rol kapitala məxsusdur. Kapital investisiyalar nöqteyi-nəzərindən
mənfəətin əldə edilməsi üçün vasitədir. Daha da dərin mənada isə : Kapital dedikdə - gəlir,
mənfəət və ya sosial səmərə əldə edilməsi məqsədi ilə investor tərəfindən sahibkarlıq
fəaliyyətinin müxtəlif sahələrinə qoyulan maddi, maliyyə və intellektual sərvətlər nəzərdə
tutulur. Kapital gəlir əldə edilməsi və onun idarə olunması məqsədi ilə müəssisənin
yaradılmasına, qiymətli kağızların alınmasına sərf oluna bilər və müəyyən faizlə kreditə
verilə bilər. Kommersiya təcrübəsində investisiyaların formaları müxtəlifdir və onları
aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar :
Fiziki / Maddi Aktivlər qrupu.
Bu qrupa çox vaxt real aktivlər qrupu da deyilir. Və
buraya əsasən avadanlıq, yarımfabrikatlar, binalar, qurğular, vəs. digər daşınan və daşınmaz
sərvətlət aid edilir.
14
Maliyyə Aktivlər qrupu.
Bu qrupa portfel aktivlər qrupu da deyilir. Qrupa maliyyə
vəsaitlərinin bütün növləri : pul vəsaitləri, məqsədli bank əmanətləri, kreditlər, paylar,
səhmlər, hissə sənədləri vəs. aid edilir.
ntellektual / Qeyri-Maddi Aktivlər qrupu.
Əsasən ixtiralar, nou-hau və patentlər,
marketinq və menecment təcrübəsi, müxtəlif növ istehsal təyinatlı texnologiyalar və digər
intellektual dəyərlər başa düşülür.
Şə
kil 1.1. nvestisiyaları tərkibinə görə qruplaşdırma .
Real investisiyaların başlıca məqsədi vəsait və resursların əsaslı tikintiyə, məhsul
istehsalı və ya xarici borcların verilməsi və səhmdarlara dividentlər verilməsi zamanı xidmət
göstərilməsi üçün nəzərdə tutulmuş obyektin rekonstruksiyası və ya modernləşdirilməsinə
qoyulmasıdır. Xarici borclar qaytarıldıqca, müvafiq olaraq səhm kapitalının da dəyəri artır.
Bundan əlavə, torpaq sahələri, bina və qurğulara – bir sözlə, daşınmaz əmlak hesab olunan
obyektlərə investisiyalar qoyularkən daşınmaz əmlakın dəyərinin artımının dünya meyllərini
nəzərdə tutmaq lazımdır.
Ümumilikdə bazar iqtisadiyyatı inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, dünyada o
dövlətlər dinamik və sabit inkişaf edir ki, onların gələcəyə istiqamətlənmiş və düşünülmüş
investisiya strategiyası olsun. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində ölkə iqtisadiyyatının mikro və
makro səviyyədə sosial-iqtisadi inkişafına nail olmaq üçün bir sıra xüsusi vəzifələr yerinə
nvestisiyanın Tə rkibi
Quruluş u
Fiziki/Maddi
Aktivlə r
Maliyyə
Aktivlə r
ntellektual
Qeyri-Maddi
Aktivlə r
15
yetirmək lazımdır. Bu vəzifələrdən, cəmiyyətin artmaqda olan sosial-iqtisadi tələbatının
ödənilməsi, mövcud istehsal potensialından tam və səmərəli istifadə edilməsi, ETT-nin
nəaliyyətlərinin istehsala tətbiqi və digərləri səmərəli investisiya qoyuluşlarından asılıdır. Bu
baxımdan, cəmiyyətin həyatında investisiya qoyuluşlarının əhəmiyyəti və rolu son dərəcə
artmış olur.
1.2. Qlobal investisiya axınlarının müasir meyillə ri
Son illərdə qlobal investisiya meylləri dünyada azalan iqtisadi dinamika, xüsusilə 2008-
ci ildə başlayan və davam edən qlobal iqtisadi böhranla şərtlənmişdir. Belə ki, dünyada
birbaşa xarici investisiyaların (BX ) axını 2008-ci ildən etibarən kəskin azalmış və yalnız
2013-cü ildə 1,4 trilyon ABŞ dollarını ötərək böhrandan öncəki (2005-2007) orta səviyyəyə
çatmışdır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) Ticarət və nkişaf üzrə Konfransının
(UNCTAD) proqnozlarına görə, orta müddətli perspektivdə makroiqtisadi şəraitin
yaxşılaşması və investorların etibarının bərpa olunacağı təqdirdə, transmilli korporasiyalar
nağd vəsaitlərini yeni investisiyalara istiqamətləndirə bilər. Bundan sonra isə BX axınları
2014-cü ildə 1,6 trilyon ABŞ dolları, 2015-ci ildə isə 1,8 trilyon ABŞ dolları səviyyəsinə çata
bilər. Lakin, bu artımın qarşısını ala biləcək əhəmiyyətli risklər hələ də qalmaqdadır. Dünya
maliyyə sistemində struktur çatışmamazlıqları, investorlar üçün həlledici olan makroiqtisadi
mühitin mümkün pisləşməsi, ciddi siyasi qeyri-müəyyənlik və bu kimi digər amillər BX
axınlarının sonrakı azalmasına gətirib çıxara bilər.2013-cü ildə BX axınlarının artım tempi
dünya üzrə 11%ə çataraq, bütün şərti iqtisadi qruplarda da (inkişaf etmiş, inkişaf etməkdə
olan və keçid iqtisadiyyatlı ölkələr) müşahidə olunmuşdur. nkişaf etmiş iqtisadiyyatlara BX
axınlarının həcmi 2013-cü ildə 12% artsa da, qlobal BX axınlarının yalnız 39%-ni təşkil
etmişdir.
Eyni zamanda, bu şərti iqtisadi qrupa 2013-cü ildə yatırılmış BX -nin ümumi həcmi
böhran öncəki 2007-ci ilin səviyyəsinin 44%-ni təşkil etmişdir. 2012-ci ildə artım tempi
nümayiş etdirən inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ümumi BX axınları 2013-cü ildə də artaraq
Dostları ilə paylaş: |