Microsoft Word Dizayn?n ?saslar? cavab az doc
Yüklə 221,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 1
Oktyabr inqilabi ilə Rusiyada baş verən dəyişikliklər incəsənətdəndə yan keçmədi. Keçmiş kanonların inkar edilməsi, inqilab ideallarına cavab verən adekvat əvəzetmələrin sürətli axtarışını tələb edirdi. ncəsənətdə aparılan axtarışlar və təcrübələr avanqard cərəyanların poeziyada və ədəbiyyatda futurizm, kubizm, təsviri sənətdə-sprimatizm, memarlıqda konstruktizmin inkişafına gətirib çıxardılar. Ə gər Qərbi Avropada XX əsrin əvvəlində dizaynın formalaşması öncə sənaye firmalarının mallarının bazardakı rəqabət artırma qabiliyyətini yüksəltmək idi isə, nə inqilabdan öncəki Rusiyada, nədə ki, gənc Sovet Respublikasında sənaye tərəfindən belə sifarişlər yaradılmamışdı. Sovet dizaynı öz başlanğıcını rəssamların və nəzəriyyəçilərin (sosioloqların və sənətşünasların) sol cərəyanlarından götürür. Müxtəlif təsviri avanqard cərəyanları ilə yanaşı, inqilabdan sonrakı Rusiyada, kökləri XX əsrin əvvəllərinin futurizminə uzanan “Sənaye incəsənəti” hərəkatı yaranmağa başlayır. Onun tərəfdarları yeni incəsənəti “praktiki fəaliyyətin yeni forması” kimi elan edərək, köhnə dəzgah sənətini inkar edirdilər. Bu hərəkat sənaye sferasından kənarda yaranmışdı, bir tərəfdən o, sol cərəyanların rəssamlarına, digər tərəfdən isə nəzəriyyəçilərə (sosioloqlar və sənətşünaslara) əsaslanırdı. Buna görə də istehsal incəsənəti parlaq ifadə edilmiş sosial-təsviri xarakter daşıyırdı. Istehsalçılar (rəssamlar və nəzəriyyəçilər) sanki yeni cəmiyyətin tapşırığına əsasən sənayenin sosial sifarişini ifadə edirdilər. 2. stehsal ncəsənəti Müxtəlif təsviri avanqard cərəyanları ilə yanaşı, inqilabdan sonrakı Rusiyada, kökləri XX əsrin əvvəllərinin futurizminə uzanan “Sənaye incəsənəti” hərəkatı yaranmağa başlayır. Onun tərəfdarları yeni incəsənəti “praktiki fəaliyyətin yeni forması” kimi elan edərək, köhnə dəzgah sənətini inkar edirdilər. Bu hərəkat sənaye sferasından kənarda yaranmışdı, bir tərəfdən o, sol cərəyanların rəssamlarına, digər tərəfdən isə nəzəriyyəçilərə (sosioloqlar və sənətşünaslara) əsaslanırdı. Buna görə də istehsal incəsənəti parlaq ifadə edilmiş sosial-təsviri xarakter daşıyırdı. Istehsalçılar (rəssamlar və nəzəriyyəçilər) sanki yeni cəmiyyətin tapşırığına əsasən sənayenin sosial sifarişini ifadə edirdilər. stehsal
2
incəsənətinin nəzəriyyəçilərindən biri B.Arnatov, incəsənəti: “sənətkarlığın ali ixtisaslaşdırılması” adlandırırdı. Sosial-texniki (universal) məqsədəuyğunluq-bədii fəaliyyətin yeganə qanunu və yeganə meyarıdır. Adətən o, sonuncunu formayaradıcı fəaliyyətlə eyniləşdirirdi. Buradan formayaratmaya əsasən, əşya ixtisaslaşdırıldıqca, bədiiləşir. Sənaye incəsənətinin digər nəzəriyyəçisi B.Kuşner mühəndis fəaliyyətini təhlil etdikcə bu nəticəyə gəlib çıxır ki, rəssam: “rəssam-mühəndisə” çevrilərək, mühəndisi əvəz edib istehsalata daxil olmalıdır. Əslində bu, tamamilə yeni layihə mədəniyyətinin ilk nəzəri əsaslarıdır. Buna əsasən incəsənətlə mühəndislik sənəti nəhəng təsviri, sosial tərbiyəvi potensiala malik olan ən yeni elm və texnika nailiyyətləri üzərində qurulmuş müəmmalı sintezdə qovuşurlar. Bütün bu xüsusiyyətlər, daha sonralar “dizayn” adlandırılan, yeni hadisənin daha yüksək inteqral mədəniyyətin qurulması üçün güclü vasitələrdir. A.Rodçenko, El-Lisitski, V.Tatlin kimi avanqardçı-rəssamların adı istehsal incəsənəti ilə bağlıdır.
Sovet hakimiyyətinin ilk illərində yaradılan dizaynın kütləvi tətbiqinin əsas sferaları: bayram tərtibatları, şüar, reklam, kitab hasilatı, sərgilərin tərtibatı, etatr və s. idi. Real sosial sifarişin aydın ifadə olunan ideoloji təşviqat xarakterli olduğuna baxmayaraq, rəssamlar, artıq bu mərhələdə də yeni təsviri tərtibat üsullarından istifadə edərək təsviri- konstruktiv problemlərə diqqət yetirirdilər. bunun üçün (tribuna, təşviqat qurğuları, köşklər, teatr qurğuları və s.) onlar bütün imkanlardan istifadə edirdilər. Eskizlərin və həyata keçmiş işlərin təhlili göstərir ki, şəhər mühitinin təsviri tərtibatının artıq ilk təcrübələrində, sperqrafikanın üsullarına yaxın olan xüsusiyyətlər üzə çıxırdılar. Rəssamlar mövcud olan memarlıq siması ilə şəhər mühitinin müqayisə edilə biləcək yeni simasını yaratmağa çalışırdılar. Bu yeni inqilabi tərtibatı, şəhərin köhnə “burjuaziya” tikililərindən ayırmaq üçün, şüurlu yaradıcılıq yolu idi. Memarlığa olan münasibətlər sanki tərsinə çevrilmişdilər: rəssamdan memarlıq kompozisiyasına üzvi sürətdə daxil olmaq əvəzinə, onun maksimal dərəcədə qeyd edərək memarlıq quruluşunun üzərinə yeni təsviri tərtibat quruluşunu qoymaq tələb olunurdu. Ölçülərinə görə şəhərin böyük ərazilərini əhatə edən iştirakçı kütlələri, tərtibat vasitələri və mütəxəssislər (memarlardan başlayaraq, rəssamlar, musiqiçilər, şairlər,
Yüklə 221,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|