5
subyektiv) həqiqət də mövcuddur. Bu məxsusi həqiqət əslində
universallığın tərkibi olsa da, burada aşkarlılıq dərəcəsi hamı
üçün eyni deyildir. Bu baxımdan da həqiqət obyektivdir,
olandır, müəyyənlikdir, aşkar olunmayan qeyri-müəyyən-
likdir. Bu da özlüyündə o mənanı verir ki, təbiətdə nə varsa,
həqiqətdir. Biz insanlar isə onun müəyyən dərəcələrinə,
kəmiyyətinə malik oluruq. İnsan həm universal-müəyyən
olan, bu baxımdan duyğu orqanları tərəfindən siqnalları
qəbul edilən həqiqəti dərk etmək iqtidarındadır, həm də
duyğu orqanlarının fərqli inkişaf xüsusiyyətləri baxımından
siqnalları fərqli əsaslarla qəbul etmək iqtidarındadır. Burada
siqnalları qəbul etmək dərəcələri də fərqlənir. Siqnalların
qəbulu əsasən subyektivdir.
Kainat sonsuz və həcmi (kütləsi) bəlli olmayan bir
müstəvi
olduğundan,
tərkibində
çoxlu
sayda
qeyri-
müəyyənliklər mövcuddur. Qeyri-müəyyənliklər isə aşkar
olunmayan həqiqətin özləridir. Bu baxımdan da həqiqətin ən
dərinliklərinin sirlərinə bələd olmaq Allaha məxsusdur. Biz
insanlar həqiqətin müəyyən olunması üçün sadəcə olaraq az
miqdarda, bizə verilən imkanlar daxilində, nisbətən məhdud
qabiliyyət çərçivəsində həqiqəti görə, duya və dərk edə bilirik.
İ
nsanlar məkan və zaman kriteriyası ilə fərqli həqiqətləri
bilmək iqtidarında olurlar. Həqiqəti tam aşkarlamaq üçün
qeyri-müəyyənliklərin sirlərinə yaxından, yəni yüksək
mərhələdə, ali dərəcədə, yüksək kəmiyyətdə bələd olmaq
lazımdır. Qeyri-müəyyənliklər isə hərəkətdə olan kainat
adlanan sonsuzlu bütövdə daimi olaraq dəyişir. Dəyişəndə
həqiqət də zaman və məkana müvafiq olaraq dəyişir. Qeyri-
müəyyən olanların bəziləri aşkar olunur, aşkar olanlardan,
üzdə olanlardan bəziləri isə yenidən qeyri-müəyyənliyə qərq
olur. Bu baxımdan da biz insanlar sadəcə olaraq
gördüyümüz, rastlaşdığımız, hiss etdiyimiz hadisələr, faktlar,
ş
eylər barədə fikirlər bildiririk, həqiqəti müəyyən qədər
subyektivcəsinə aşkarlayırıq. Aşkar etdiklərimiz, eləcə də
6
qurub-yaratdıqlarımız müəyyən müddətddən sonra obyektiv
həqiqətin əsasına çevrilir. Allah və onun təbiəti bizə bu
imkanları, yəni həqiqəti aşkar edə bilmək imkanlarını ona
görə bəxş edib ki, təbiətin nemətlərindən istifadə edərək
maddi
dünyada
yaşamağımızı
təmin
edə
bilək.
Mənəviyyatımızı maddi aləmlə fəlsəfi kriteriyalara müvafiq
olaraq sintez edə bilək. Bu aspektdə sistemlilik prinsipləri
çərçivəsində harmonik və disharmonik vəziyyətləri müəyyən
edə bilək. Mən də Yer üzünün milyardlardan ibarət olan
sakinlərinin sadəcə bir üzvü kimi öz imkanlarım çərçivəsində,
dərk etdiyim qədər subyektivcəsinə kainat və təbiətin tərkibini
təşkil edən müəyyən şeylər haqqında fikirlər bildirməyə
çalışıram. Təbiət də, kainat da Ulu Tanrının yaratdığıdır.
Mən üzərində dayandığım, içərisində olduğum materiya
haqqında müəyyən qədər fikir yürütmək qabiliyyətindəyəm,
çünki digərlərindən biriyəm. Fikirlərimin bəzilərinin bir
qədər həqiqətə yaxın olması da mümkündür, eləcə də
səhvlərə də yol verə bilərəm. Hesab edirəm ki, insanların
daxillərində kainatın sirləri toplanıb. Hər bir şəxs ardıcıl
düşüncə prosesində həmin sirləri aşkarlaya bilər. Sirlərin
daha çox aşkarlanması zamana bağlıdır. Düşüncələr kütləsi
öz ardınca yeni düşüncələri meydana gətirir, daxili
aşkarlayır.
Hər bir şəxsdə yaşından, maraqlarının əhatə dairəsindən,
eləcə də fəaliyyətindən, həmçinin qəbul etdiyi siqnalların
kəmiyyətindən asılı olaraq (burada kəmiyyət dedikdə,
siqnalların üzərində həkk olunduğu şeylərin çoxluğu, yəni
siqnal verən müəyyən varlq olan kəmiyyətlərin artıqlığı,
məkanların genişliyi və proseslərin zənginliyi nəzərdə tutulur.
Siqnalların kəmiyyət artımına zaman da öz təsirlərini göstərir.
Siqnallar artımı zaman axarında daha da geniş, çoxhəcmli və
çoxtərkibli olduqda siqnallar da öz kəmiyyətini artırır)
müqayisələr
etmək
qabiliyyəti
vardır.
Məlumdur
ki,
7
müqayisələr aparmaq çoxtərkiblilikdə və dəyişən əlamətlər
fonunda mümkündür. Ətraf aləmin zənginliyi və fərqliliyi
siqnalların müxtəlifliyini meydana gətirir, tərkib və formalar
müəyyən olunur. Ətraf aləmin müxtəlifliyi təbii ki, kainatın
tərkib fərqliliyindən formalaşır. Bu tərkib fərqliliyi də
elementlər arasında olan əlaqələrdən üzə çıxan quruluş
formalarından meydana gəlir. Əslində elə fərqlilik də tərkib
zənginliyinin əsasını təşkil edir. Dəyişikliklər, fərqli forma və
məzmun siqnallarının qəbul olunması elə müqayisələrin
aparılmasını təmin edir. Dəyişikliklər həm siqnal verən
ə
lamətlərdə özünü göstərir, həm də siqnalları qəbul edən
beyində obrazlanır. Beyin hərdən qəbul olunan siqnallardan bir
qədər qabağa gedir. Müqayisələr siqnalların qəbul olunması,
onların yaddaşlarda həkk olunması prinsipləri ilə aparılır. Hər
bir siqnalın öz məkanı olur, siqnallar cəminin də (məsələn, bir
bötövün tərkib hissələrinin) öz məkanı olur, qəbul edilən
siqnallar yeni məkanlarda özlərinə yer tuturlar. Siqnallar
trayektoriyası mövcud olur və ardıcıl olaraq əlamətlər bir-birini
ə
vəz edir. Burada yaddaşlarda həkk olunma fantaziyaların
formalaşmasını təmin edir. (Siqnal qəbul etmək-siqnal verən
ş
eylərin əlamətlərini ardıcıl olaraq qəbul etmək prosesidir.
Siqnal əks olunmadır. Siqnal zərrəcik axınıdır. Bu baxımdan da
enerji axınıdır. Özündən çoxlu həcmdə siqnal buraxan
materiya (canlı və “cansız” materiya) tükənmək, formasını
dəyişmək təhlükəsi ilə üzbəüz qalır. Bu prinsip etibarilə güman
etmək olar ki, insanlar siqnallar qəbul etməklə qəbul etdikləri
şeylərdən enerji alırlar. Enerji buraxan şeylər isə demək olar
ki, tükənə bilir, o halda ki, onlar da başqa vasitələrdən siqnal
qəbul etməsin. Burada çox böyük ehtimal ki, insanlar göz
dikmələri sayəsində göz dikdikləri şeylərdən enerji qəbul
etdikcə özlərində enerjini çoxalda bilirlər və əks tərəflərdə
enerjini azaldırlar. Buradan da enerji mübadiləsi prinsipinin
düzgünlüyü haqqında subyektivcəsinə fikir yürütmək məsələsi
həqiqətə yaxın olur. İnsanlar yaşadıqları mənzillərdə, evlərdə
Dostları ilə paylaş: |