Microsoft Word dusguncelerim II hiss?doc
xassəsinə malikdir, genişlənəndir. Genişlənmə zamanı
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
87 xassəsinə malikdir, genişlənəndir. Genişlənmə zamanı ə sasən ilkin başlanğıcdan (ilk elementlərdən) meydana gələn elementlər yeni obyektləri yaradır. Elm deyir ki, kainatın əsasını hidrogen elementi təşkil edir. Bu belə olsa da, bu element öz başlanğıcını çox güman ki, oksigendən götürür. Nəticədə ulduzlar meydana gəlir. Hidrogen (sürətli hərəkət elementi) öz başlanğıcını nisbətən zəif hərəkət edən elementdən götürür. Məsələn, ulduzlar kosmik fəzaya nisbətən daha çox sürətə malikdirlər. Bu sürətin əsası hidrogendədir. Hidrogenin mənşəyi isə ondan nisbətən az sürətə malik olan elementdədir. Deməli, kainat hidrogendən nisbətən çox çəkiyə malik olan elementdən daha çox ibarətdir. Həmin elementlərin hərəkətə keçməsindən hidrogen yaranır və təkrar olaraq qayıdaraq yaranışını (baza elementini) zənginləşdirir. Hidrogenin ilk elementə qayıdışı, çevrilişi baş verir. Təsəvvür edək ki, ulduzlar və Günəş yoxdur. Əvəzində kosmik məkan necədir? - Kosmik məkan ulduzlar sönəndə (bütün qalaktika ulduzlarından söhbət gedir) ilk növbədə ani bir anda sıxlaşmış qaza, onun dalınca suya, onun dalınca isə həddən artıq bərk qayaya çevrilə bilər. Onun da dalınca dərhal qaz əmələ gələ bilər. Yenə də dalınca kainat müstəvisi yaranar. Təsəvvür edək ki, kainat müstəvisi yaranmayana qədər bərk materiya meydana gələr, hər yan daşlaşar. Sonra da dağılar. Ümumiyyətlə, bərk materiyanı saxlayan ulduzlardır. Burada “Qara ləkə” nin tərkibinin bərk materiya olması qənaətinə gəlmək olur. Ola bilər elə vaxtilə bərk planet partlayıb. Qalaktikalarda olan qazlar (qaz topaları) formalaşmamış planetlərdir, asteroidlərdir. Belə güman etmək olar ki, ona görə onlar qaz halındadırlar ki, ya ulduzlara yaxındırlar, enerji onları qaz halına salır. Ya da ulduzlardan uzaqdadırlar və onların bərk materiya (məsələn, planetlər, peyklər) halına gətirmək üçün enerji çatışmır. Bu fikrimizə bir qədər aydınlıq gətirək. 88 Ə vvəlcə qeyd olundu ki, kosmik fəzadan bərk materiyaya qədər bir keçid və yaranış var. Eyni tərkibli formalar qüvvələr sayəsində məzmunlarını dəyişir, başqa tərkib alır. Bu baxımdan enerji mənbəyinə yaxın olan obyekt qaz halında (qaz halları da sıxlıqdan yüngül formaya qədər dəyişə bilər), məsələn, kosmik müstəvinin özü az sıxılmış qaz halıdır), ondan bir az uzaqda olan obyekt atmosfer halında (bu da qaz halının sıxlıq dərəcəsi baxımından bir formasıdır), ondan da bir az uzaqda olan obyekt qazın nisbətən çox sıxılmış forması olan maye halında (maye müəyyən məkanda çəkisi çox olan qazdır, yəni atmosferə nisbətən daha çox sıxılmış qaz halıdır), ondan da bir qədər uzaqda olan obyekt bərk materiya halında mövcud olur. Bərk materiya həddən çox sıxılmış qazdır, kosmik müstəvinin ə ksidir, çox bərkləşmiş formasıdır. Bu baxımdan planetlərin mənşələri kosmik fəza və Günəşlə (ulduzlarla əlaqəlidir). Ehtimal əsasında yaranışın ardıcıl prosesliyi barədə belə qənaətə gəlmək olar: 1-ci kosmik fəza, 2-ci Günəş, 3-cü planetlər. Bu üçünün qarşılqlı təsirləri və vəhdəti kainatın ə saslarını meydana gətirir. Kosmik məkandan Günəşə-Günəşdən bərk materiyaya- oradan da yenə qaza doğru bir trayektoriya uzanır. Məsələn, məcazi mənada qeyd edək ki, Yer kürəsinin öz orbitindən çıxarıb Günəşdən uzaqlaşdırsaq, materiya ə vvəlcə çox bərkləşəcək, sonra isə qüvvə çatışmazlığı (qüvvə azlığı) sayəsində qazlaşacaq, yəni cazibə qüvvəsinin zəifliyi sayəsində qaz halına (qazın müxtəlif dərəcələrinə) çevriləcək. Sonra isə daha uzaqda dağılıb toz halına çevriləcək, daha uzaqda isə kosmik fəzaya –öz başlanğıcına dönəcək. Günəşə yaxınlaşdırdıqca da əvvəlcə bərk materiya maye halına, sonra isə qaz halına çevriləcək, sonrada isə Günəşə qarışıb məhv olacaq. Məsələn, elm qeyd edir ki, Günəş sistemində daxili planetlər var (Merkuri, Venera, Yer və Mars), nəhəng planetlər var (Yupiter və Saturn), xarici planetlər (Uran, Neptun, Pluton) mövcuddur. Xarici 89 planetlər (Uran və Neptun) qazlardan ibarətdir. Pluton və onun peyki olan Xaron bərk kütlələrdən ibarətdir. Günəş sistemindən uzaqlaşdıqca qaz halında olan kütləni bərk kütlə, yenə uzaqlaşdıqca bərk kütləni qaz kütləsi, sonra isə yenə də bərk kütlə əvəz edəcəkdir. Ümumiyyətlə, qaz kütlələri çox enerji olan və az enerji olan hissələrdədir. (Qeyd: burada biz Günəşdən planetlərin qopmaları ehtimalına da yaxın gəlmiş oluruq). Çünki burada bərk materiya həm çox enerjidən (enerjiyə yaxınlaşdıqca) öz quruluşunu itirir- qaza çevrilir, həm də az enerjidən öz quruluşunu itirir-qaza çevrilir. Günəşə yaxınn planetlər – maye-qaz halında (qaz çoxluq təşkil edir), Günəşin ortasında olan planetlər –bərk kütlə halında, Günəşdən uzaq olan planetlər –qaz halında olurlar. Belə bir fikirdən çıxış edək-əgər Yer kürəsini öz orbitindən “çıxarıb” uzaq planetlərin orbitinə “salsaq”, onda Yer kürəsi qaz halına çevriləcəkdir. Uzaqdakı isə Yer kürəsinin məkanında bərkləşəcəkdir. Burada belə bir sual ortaya çıxa bilər. -Nə üçün Günəşdən uzaqda olan Pluton və Xaron bərk kütlədən ibarətdir. Lakin ondan qabaqda olanlar –Uran və Neptun qaz halındadır. Burada ola bilər ki, qanunauyğunluğa müvafiq qaydada, Uran və Neptun Günəşdən az enerji alırlar. Ona görə quruluşlarını bərkidə bilmirlər. Pluton və Xaron isə bərk kütlədirlər, lakin, Günəşdən çox uzaqdadırlar. Bu necə ola bilər? Bu ola bilər ki, Günəş sisteminin sərhəd planetidir və öz enerjisinin çoxunu Günəşdən yox, digər ulduzdan götürür. Ona görə də Uran və Neptuna nisbətən bərk kütlə halındadırlar. Günəşdən uzaq planetlərin bərk halı qanunauyğunluqdur, o halda ki, həmin planetlər başqa ulduzlardan da enerji alırlar. Günəş haqqında fikir bildirməklə yanaşı, qalaktikalar haqqında qısaca fikir yürütmək məqsədəuyğun olar. Çünki Günəş sistemi-Günəş və onun planetləri, eləcə də Günəş Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|