120
buraxacaq, oksigen sürətli hərəkət edəcək və hidrogenə
çevriləcək. Qaya üzərinə Günəş şüası altında su tökülən zaman
“Günəş-su-qaya” vəhdətindən elementlər bolluğu yarana bilər.
Bu baxımdan da heasb etmək olar ki, Günəş və qaya üzərindən
tökülən suyun vəhdətində (ətrafda) bol oksigen və hidrogen
mövcuddur. Qayalıq yerlərdə bol yağış enerjinin zənginliyinə
səbəb ola bilər.
Deyək ki, başqa planetlərdə su yoxdur. Bir maddə kimi
qəbul etmək olar ki, su yoxdur. Lakin demək olmaz ki, su
ümumiyyətlə yoxdur. Suyun tərkib maddələri var. Planetlərin
tərkibi elə suyu təşkil edən maddələrin özüdür. Yerdəki kimi
element birləşməsi və su maddəsi yoxdur. Lakin güman etmək
olar ki, planetlərin daxillərində su ehtiyatı toplanıb. Su həm də
səthdə ona görə olmaya bilər ki, Yer kürəsi ilə eyni orbitdə
dövr edən başqa bir planet yoxdur. Ayda suyun olması ehtimalı
daha çoxdur. Lakin suyu Ayın daxilində axtarmaq olar. Suyu
həm də Mars planetində axtarmaq olar. Çünki materiya
(planetin özü) bərkdir. (Bir də onu nəzərə almaq lazımdır ki,
hər bir planetin özünəxas təbii nizamı var. Buna Günəş
sistemindəki yeri, planetin kütləsi və fırlanma sürəti də təsir
edir. Hər bir planet özünəxasdır. Burada riyazi bərabərlik
axtarmaq da düzgün deyil. İnsanın məntiqi də düz olmaya
bilər. Bir planetdə elementlər çox qarışa bilər, digərində isə
zəif. Bu, bir qanunauyğunluqdur, təbii nizamdır. Təbii nizam
isə biz insanların şüurları ilə tənzim olunmur. Biz insanlar
yalnız təbii nizam haqqında bəzi məlumatları əldə etmək
imkanına malikik. Ətrafın təbii nizamı bizim nizamımızı
formalaşdırır. Məlumatlar da onu qəbul edənlər tərəfindən
dərəcələnə bilir. Kimisi az, kimisi isə nibətən bir qədər çox
məlumata malik ola bilir).
Su iki hidrogen və bir oksigen atomundan ibarət olan bir
maddədir. Lakin başqa planetlərdə bu birləşmə alına bilmir.
Çünki hər bir planetin kainatda özünəxas yeri var. Bu
baxımdan da eynilik yox, oxşarlıqlar ola bilər. Suyun
121
tərkibində elementləri nisbəti dəyişəndə forma və məzmunu da
dəyişir.
Günəşin daxili seli və planetlərin dövr etməsi
Belə güman etmək olar ki, Günəşin tərkibində enerji axını
(enerji seli) mövcuddur ki, bu enerji seli də planetləri öz
ə
trafında hərəkət etdirir. Bu enerji axını eləcə də Günəşdən
vaxtilə ayrılmış (elmi qənaətlər belədir) planetlərin öz oxları
ə
traflarında fırlanmalarına səbəb olur. Günəşin daxilində olan
elementlər axını maye və qaz halında olur və mənbəni əsasən
kosmik fəzanın özündən götürür. “Boşluğa” düşən axın
burulğanı əmlə gətirir və bu burulğan da öz sisteminin (Günəş
sisteminin) həm kosmik fəzasını, həm də obyektləri, məsələn,
planetləri hərəkət etdirir. Günəşin daxilində olan burulğan
cəzbetməni, yəni planetləri öz ətrafında saxlamanı, eləcə də
itələməni, yəni müəyyən məsafəni, planetlərin Günəşətrafı
orbitini meydana gətirir. Belə qəbul etmək olar ki, burulğan
məkanına (Günəş məkanına) doğru hərəkət edən kosmik fəza
və onun planetləri (Günəş planetləri) cəzb olunur, bu
cəzbolunma
kosmik
fəzanın
özünün
Günəşə
doğru
hərəkətindən-axından meydana gəlir. Günəşdən çıxan sel
(planetlərə və kosmik fəzaya yayılan enerji) isə planetləri
itələyir. Bu iki axının nisbəti təqribən eyni olduğundan Günəş
və planetlər arasında, həm də planetlərin özləri arasında
məsafəli, tarazlı sistem və mexanizm meydana gəlir.
Qeyd: hesab etmək olar ki, kəmiyyət enerji kütləsidir.
Günəşin tərkib kütləsi onun enerjisidir. Günəş enerjini itirəndə
tərkib kütləsini də itirir. Onda, belə bir sual meydana gəlir. Bəs,
Günəşin tərkibi haradan bərpa olunur. Bu suala belə cavab
vermək olar:-Günəşin tərkibi kosmik fəza elementlərindən
bərpa olunur. Günəş “sorur”, burulğan yaradır, sel axını cəmi
(Günəş) planetləri öz ətrafında fırladır. Belə qəbul etmək olar
ki, Günəş özü burulğanlardan ibarətdir. Günəşin ətrafı, yəni
122
baza yanan hissədən kənar olan hissələr, bütün sistem boyu-
burulğanlar sferasından, həm də kütlələrinə görə dərəcələnən
burulğanlar sferalarından ibarətdir. Günəşin özündən kənar
birinici, ikinci, üçüncü, dördüncü....doqquzuncu burulğan
sahəsi mövcuddur. (Əlavə üçün beş saylı qrafikə baxmaq
olar). Planetlər məhz bu burulğan sahələrində qərarlaşıblar. Bu
burulğan sahələri mərkəzi Günəş burulğanının təsirindədir. Bu
da o deməkdir ki, Günəş əslində tək yanan hissədən ibarət
deyil. Günəş bütün sistemi boyu-təsir sahəsi boyu –müxtəlif
enerji dərəcəsinə və aktivlik kəmiyyətinə görə burulğan əmələ
gətirir. Günəşə yaxın hissələrdə-burulğan sahəsində enerji çox,
uzaqlaşdıqca isə enerji azdır. Bu da o nəticəni verə bilər ki,
kosmik məkan elementlər küləsi baxımından eyni ola bilməz.
Günəş və planetlər arasında kosmik fəza da fərqlidir. Bu
fərqlərdən əmələ gəlir: sürət, kəmiyyət, qüvvə fərqi. Bütün
burulğan sahələrində qüvvə eyni ola bilməz. Günəşə yaxın
burulğan sahəsinin qüvvəsi çoxdur. Lakin sahəsi (Günəş
boyunca) azdır. Qüvvə çox olduğundan hərəkət də sürətlidir.
Deməli, Günəşə yaxınlaşdıqca hərəkət də sürətlənir. Seyrəklik
isə az ola bilər. Aktivlik çoxdur. İkinci şərti burulğanda isə bir
qədər zəif ola bilər. Çünki uzaqlıq var. Aktivlik nisbətən azdır.
Burulğanın sahəsi (burada Günəş boyunca radiusu) isə çoxdur.
Uzaq sferalarda sahə çox olur, sıxlıq artır. Enerji artıq burada
nisbətən az aktiv mənbə rolunu oynayır. Bu məntiqlə hesab
etmək olar ki, ən uzaq planetlərə getmək üçün sıxlıq –kosmik
fəza sıxlığı - çox olduğundan zaman da uzundur. Sürət fərqi
vardır. Məsələn, kosmik aparatda enerjini artırmaq lazımdır ki,
sıxlığı çox olan planetətrafı fəzaya daxil ola bilsin. Uzaq
planetlərdə qaz ehtimal etmək olar ki, soyuq haldadır. Bu
baxımdan da kütlə bir qədər soyuq qaz halıdır.
Günəşin daxilində olan enerji axınlarının böyük kütləsi
mövcuddur ki, bu böyük kütlə də ətraf cisimləri öz təsiri ilə
fırlada bilir. (Məlumdur ki, hər bir planetin Günəş ətrafında öz
fırlanma sürəti vardır. Bu sürət planetlərin Günəşlə olan
Dostları ilə paylaş: |