Microsoft Word edebiyashar-30. 11. 16. doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
B U L U D X A N X Ə L İ L O V 18 təmin edildiyini, qanunları doğru-dürüst gözləmək üçün heç bir mükafat verilmədiyini danışdıqda, liliputlar bu- nu bizim idarə üsulumuz üçün ən böyük bir nöqsan saydıqlarını söylədilər. Buna görə də buradakı məhkəmə müəssisələrində ədalət altı gözlü bir qadın surətində təs- vir olunur. Bu qadının – ikisi qabaqda, ikisi arxada və hər böyründə bir gözü vardır ki, bu da sayıqlıq timsa- lıdır. Onun sağ əlində qızıl ilə dolu ağzı açıq bir kisə, sol əlində isə qın içində bir qılınc var; bunun mənası be- lədir: o, cəzalandırmaqdan artıq mükafatlandırmağa hazırdır. Hər bir vəzifəyə namizəd seçdikdə, adamın zehni istedadından artıq əxlaqi sifətlərinə fikir verilir. Liliput- lar belə bir fikirdədirlər ki, orta dərəcədə zehni inkişafa malik olan hər bir adam, bu və ya digər vəzifəyə qabildir. Axı tale ictimai işləri idarə etməyi hələ heç bir zaman elə dərin və mürəkkəb bir sirrə çevirməyi nəzər- də tutmamışdır ki, bu sirri yalnız bir əsrdə üç nəfərdən artıq doğulmayan böyük dahilər həll edə bilsinlər. Əksinə, liliputlar bu fikirdədirlər ki, doğruluq, yumşaq- lıq və başqa bu kimi sadə xoş sifətlər, təcrübə və xeyir- xahlıqla birlikdə hər bir insanı öz vətəninə xidmətkar bir adam edir. Belə bir adam xüsusi bilik tələb edən vəzifələrdən başqa, hər bir vəzifəni tuta bilər. Onların rəyincə, ən yüksək zehni istedad əxlaqi ləyaqəti əvəz edə bilməz. Onlar deyirlər ki: “Mühüm vəzifələri belə istedadlı adamlara tapşırmaqdan təhlükəli bir şey yox- dur. Xeyirxah məqsədlər güdən bir adamın cəhalətindən əmələ gələn səhvi, həmişə asanlıqla düzəltmək olar. Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 19 Amma öz nöqsanlarını gizlətməyi və heç bir cəza gör- mədən bunlara uymağı bacarmaq qabiliyyətinə malik olan bədniyyət bir adamın fəaliyyəti ictimai mənafe üçün çox böyük bir təhlükədir”. Mən öz təsvirimdə ölkənin köhnə, ən qədim adət və qanunlarını nəzərdə tuturam. Onlardan bir çoxu indi, demək olar ki, unudulmuşdur. Bir çox başqa ölkələrdə olduğu kimi, indi Liliputustanda da əxlaq kökündən pozulmuşdur. Bu da xalqın əslini itirməkdə olmasına bir əlamətdir. Məsələn, yüksək dövlət vəzifələrinə mahir kəndirbazları təyin etmək və ya ağacın üstündən çox zi- rəkliklə hoppanan, ya da onun altından sürünüb keçən adamlara xüsusi nişanlar vermək kimi eybəcər adət ilk dəfə indi hökmranlıq edən imperatorun babası tərəfin- dən tətbiq edilmişdir”. (Conatan Svift. Qulliverin səya- həti. Bakı, “Öndər nəşriyyat”, 2004, s.74-77) Conatan Sviftin liliputlar ölkəsində gördüyü qanun-qayda, fırıl- daq və oğrular barədə olan qanun və qaydalar Liliputustan ölkəsinin özəlliyi kimi tədqim olunur. Bəlkə də qanun-qayda, fırıldaq və oğrular barədə digər yerlərdə daha maraqlı özəlliklər var. Ancaq bu özəllikləri təsvir edə bilən başqa bir Conatan Svift yox- dur. Eyni zamanda istedadlı adamlarla əxlaqlı adamları bir-birindən fərqləndirən Conatan Svift kimi yazıçı yoxdur. 10.08.2015 B U L U D X A N X Ə L İ L O V 20 Conatan Sviftin “Qulliverin səyahəti” əsərindən bəzi məqamlar – II yazı Conatan Svift ailə, uşaq, ata-ana, təhsil məsələ- lərinə də liliputlar ölkəsinin simasında maraqla yanaşır və bunlar barədə yazır: “Onların ailəyə, uşaqlara, ata-ana arasındakı münasi- bətlərə baxışları da bizim- kindən xeyli fərqlidir. Lili- putlar belə hesab edirlər ki, uşaqların tərbiyəsini cəmiyyət və hökumət öz üzərinə götürməlidir. Odur ki, hər bir şəhərdə xüsusi tərbiyə müəssisələri təşkil edilmişdir ki, hamı iyirmi aylığa çat- mış uşaqlarını ora verməyə məcburdur. Bu məktəblərdə şagirdlərin təlim və tərbiyəsi, onların tərkibindən asılı olaraq müxtəlifdir. Oğlan və qızlar üçün adlı-sanlı adamların və varlıların, peşəkarla- rın və yoxsulların uşaqları üçün ayrı-ayrı məktəblər vardır. Məktəbləri təhsil görmüş təcrübəli müəllimlər idarə edirlər. Bunlar uşaqları ata-analarının ictimai və- ziyyətinə və onların öz qabiliyyət və meyillərinə uyğun olan işlərə hazırlayırlar. Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 21 Mən əvvəlcə oğlan uşaqları üçün, sonra da qızlar üçün olan tərbiyə müəssisələri haqqında bir neçə söz deyəcəyəm. Nəcabətli və əyan uşaqlarına məxsus tərbiyə müəssisələri nüfuzlu və təhsil görmüş müəllimlərin ida- rəsi altındadır. Uşaqların geyimləri və yeməkləri sadə, adidir. Onlar namuslu, ədalətli və cürətli olmaq ruhunda tərbiyə edilməklə, onlarda təvazökarlıq, mehribanlıq, dini hisslər, vətənə məhəbbət də inkişaf etdirilir. Onlar həmişə məşğuldurlar. Yeməyə və yatmağa çox az vaxt verilir. İstirahət və bədən tərbiyəsinə gündə iki saat ayrı- lır. Qalan vaxt isə təlim və tədrisə sərf olunur. Uşaqları dörd yaşına qədər xidmətçilər geyindirib-soyundururlar. Ancaq dörd yaşından başlayaraq, bunu onlar özləri edirlər. Uşaqlara heç bir vaxt xidmətçilərlə danışmağa icazə verilmir. İstirahət zamanı onlar həmişə mürəbbi- nin və ya köməkçisinin nəzarəti altında olurlar. Beləlik- lə, onlar hər cür dedi-qodu, axmaq cəfəngiyat və pis təsirlərdən qorunmuş olurlar. Ata-analara ildə yalnız iki dəfə uşaqları ilə görüşməyə icazə verilir. Hər görüş bir saatdan artıq davam etmir. Onlar uşaqlarını bir görüşən- də, bir də ayrılanda öpə bilərlər. Görüş zamanı mürəbbi həmişə onların yanında olur. O, nəzarət edir ki, ata-ana- lar uşaqlarla pıçıldaşmasınlar, onlara cürbəcür nəvazişli sözlər söyləməsinlər, oyuncaq, şirniyyat və sairə bu kimi şeylər gətirib verməsinlər. Orta mülkədarların, tacirlərin və peşəkarların uşaqları üçün olan tərbiyə müəssisələri də belə qurul- muşdur. Bütün fərq bundan ibarətdir ki, peşəkar olacaq Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|