Microsoft Word eko luget doc
Yüklə 3,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ──────────────────────────────────────────
- ALTERNATİV ENERGETİKA
- AMENSALİZM (lat. mensa – süfrə, masa)
- AMFİBİYALAR
- AMFLİKASİYA
- AMPLİTUDA (yun. amplituda - ölçü)
- ANABOLİZM
- ANAEROBLAR, ANAEROB ORQANİZMLƏR
- ANALİTİK EKOLOGİYA
- ANEMOFİLİYA (yun. anemos - külək)
- ANEMOXORLAR, ANEMOXOR BİTKİLƏR
- ANTARKTİK ZONA
- ANTİBİOTİKLƏR (yun. anti - əks)
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 23
qoruyucu rol oynayır. Alp çəmənliklərindən yay otlaqları kimi istifadə edilir.
oduncaq, dəri və s.) parçalanmaya (çürüməyə) yönələn fiziki, kimyəvi, bioloji və b. təbii proseslər. A. nəticəsində elementar kimyəvi birləşmələr (üzvi maddələri təşkil edən) yenidən bioloji dövrana başlayır.
qaz) olmayan günəş, külək, qabarma-çəkilmə geotermal və s. mənbələrdən alınması.
ibarət meşəsiz sahə. AMENSALİZM (lat. mensa – süfrə, masa) – A.-də iki növ birlikdə yaşadıqda birinin təsirindən digəri zərər çəkir, növün biri isə nə ziyan, nə də xeyir görür. Belə qarşılıqlı əlaqə forması ən çox bitkilərdə müşahidə edilir. Məsələn: fıstıq meşəsi altında bitən işıqsevər ot bitkiləri ağacların güclü kölgəsi altında sıxıntı keçirərək məhv olmağa doğru gedir, lakin bu «qonşuluğun» fıstıq ağacı üçün fərqi yoxdur. AMFİBİONTLAR – həm quruda, həm də suda yaşamağa uyğunlaşan orqanizmlər. Bitkilər arasında (bəzi yosunlar, oxyarpaq, su qaymaqçiçəyi), heyvanlar arasında (amfibin) A.var.
yaşayanlar. AMFİFİTLƏR (yun. amphi - ətrafında) – su hövzəsinin dibinə yapışan, yarpaq və çiçəklərinin çoxu suyun üzərində yerləşən su bitkiləri.
neytrallaşdırmaq qabiliyyəti. AMİLOFİL BİTKİLƏR – fotosintez nəticəsində əmələ gələn şəkəri nişastaya çevirən bitkilər. Bu nişasta bitkinin yarpaq və başqa hissələrində toplanır. Yaşıl bitkilərin çoxu A. b.-dir.
nuklein turşuları, sidik cövhəri və s.) mikroorqanizmlər tərəfindən parçalanıb sərbəst ammoniumun (amonyakın) əmələ gəlməsi prosesi; A. təbiətdə azotun dövranının mühüm mərhələsi olub torpağı azotun Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 24
mənimsənilən forması ilə zənginləşdirir. Orqanizmlərin fəaliyyəti və məhv olması nəticəsində torpağa və su hövzələrinə çoxlu miqdarda tərkibində azot olan üzvi maddələr daxil olur. A. prosesi nəticəsində onlar minerallaşır və yenidən bitki və müxtəlif mikroorqanizmlər tə- rəfindən mənimsənilə bilir. Yaxşı aerasiyalı neytral, kifayət qədər rütubətli torpaqlarda A. prosesi müvəffəqiyyətlə keçir.
və s. becərilən sallaq və ya sürünən gövdəli, gözəl yarpaqlı bəzək bitkiləri. A.b. ilə otaqları, eyvanları, ictimai binaları, sütun, tağ və postamentləri bəzəyirlər. AMPLİTUDA (yun. amplituda - ölçü) – hava temperaturunun və atmosfer təzyiqinin gündəlik, aylıq və ya çoxillik ən alçaq və ən yüksək göstəriciləri arasındakı fərqi ifadə edən kəmiyyət. Məs., Bakıda yanvarda havanın orta temperaturu 3 °, iyulda isə 25°-dir. Deməli A. - 22-dir.
ANA SÜXUR – bioloji və biokimyəvi proseslər, həmçinin insan fəaliyyəti nəticəsində torpağın əmələgəlmə prosesində iştirak edən süxurların üst qatı. Bərk və aşınmış narın süxurlardan ibarət olur. Kimyəvi xassəsi, həmçinin mineroloji və mexaniki tərkibi onun üzərində əmələ gələn torpağın xassəsinə və münbitliyinə təcir göstərir.
gəlməsinə yönələn maddələr mübadiləsi reaksiyasının məcmusu. ANADROM MİQRASİYA – su heyvanlarının çoxalmaq üçün dənizdən çaya miqrasiyası (məs., bəzi qızıl balıqlar). ANAEROBİOZ – sərbəst azotun olmadığı şəraitdə həyat; orqanizmlər həyat fəaliyyəti üçün lazım olan enerjini A. şəraitində üzvi və qeyri üzvi birləşmələrin birləşmiş oksidləşmə-reduksiya reaksiyası hesabına alır. Anaeroblar üçün enerji mənbəyi olan üç anaerob prosesi tipi ayrılır: qıcqırma, anaerob tənəffüsü və bakterial fotosintez.
oksigensiz mühitdə yaşayıb inkişaf edən orqanizmlər. İki cür A. ayırırlar: 1. tamamilə oksigensiz şəraitdə yaxşı inkişaf edən, oksigen olduqda isə məhv olanlar obliqat A. adlanır, (əsasən bakteriyalar). 2. Həm oksigenli, həm də oksigensiz mühitdə yaşamağa qadir olanlar fakultətiv A. adlanır (bakteriyalar, maya, göbələkləri, ibtidailər, irin Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 25
törədən köklər, azqıllı qurdlar və s.). Bəzi A. patogen xarakterli olub heyvan və insanlarda infeksiya xəstəlikləri törədir. (məs. botulizm, tetanum, qanqrena). ANALİTİK EKOLOGİYA – ekologiyanın orqanizm və onun polpulyasalarının təbii mühitlə əlaqəsinin qanunauyğunluqlarını öyrənən bölməsi.
miyyətcə analiz metodlarını öyrənən istiqaməti. ANEMOFİLİYA (yun. anemos - külək) – çiçək tozunun külək vasitəsilə aparılması yolu ilə bitkinin tozlanma qabiliyyəti. ANALİTİK YANAŞMA – yeni biliklər əldə etmək üçün tədqiqatın məqsədindən asılı olaraq tama, özünün ayrı-ayrı hissələrinin cəmi kimi baxmaqla, mürəkkəb olanı sadələşdirməklə, vacib cəhətlərini vacib olmayanlarından ayırmaqla tədqiq edilən obyekti fikrən hissələrə ayırma üsulu.
və sporları külək vasitəsilə yayılan bitkilər. Buna meyvə və toxumların xırda, yüngül, tüklü olması və s. kömək edir. Allaxorlar qrupuna daxildir. ANODROM MİQRASİYA – kürüləmək üçün balıqların dənizdən çaya keçməsi (məs. qızıl balıq, nərə balığı). ANOMALİYA (yun. anomalia) – müəyyən bir məntəqədə me- teoroloji elementlərin orta gündəlik, aylıq və ya illik kəmiyyətlərinin həmin məntəqənin çoxillik orta kəmiyyətlərindən meyl etməsi. Bu meyl mənfi və ya müsbət ola bilər. Məs., Bakının çoxillik yanvar orta temperaturu 2 + 3 °-dir. 1963-cü ilin orta yanvar temperaturu – 1° olmuşdur. Deməli, həmin il üçün temperatur (və ya termik) A.-sı 4-dür.
və tozlanması məsələlərini, bu prosesə təsir göstərən faktorlar kompleksinin təsirini nəzərə alaraq öyrənir.
etdiyi bioloji mənşəli maddələr. Bakteriyaların və s. mikrobların, habelə virus və hüceyrələrin inkişafını dayandırır. A-in çoxu mikrobları məhv edə bilir. Hər antibiotik yalnız müəyyən mikrob növlərinə təsir edir. Yüklə 3,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|