4. Təәklifləәr Toplusu:
MÖVCUD PROBLEMLƏӘR:
TƏӘKLİF EDİLƏӘN TƏӘDBİRLƏӘR
HÜQUQİ BAZA ÜZRƏӘ:
ƏӘsas meyar:
Cəәmiyyəәtin inkişafı üçün
mükəәmməәl qanunvericilik
əәsasları formalaşdırılmalıdır
Erkəәn yaşlarda əәlilliyin düzgün müəәyyəәn olunmasında
dövləәtin rolu, əәlillik statusu almayan, lakin sağlamlığı
məәhdud olan uşaqların nəәzarəәtəә götürülməәsinəә dövləәt
müdaxiləәsi, vaxtında aparılması təәləәb olunan, qabaqlayıcı
təәdbirləәrin miqyası vəә səәməәrəәsi aşağıdır. Bu əәlilləәrin sayının
artmasına səәbəәb olan amilləәrdəәndir.
Uşaqlarda erkəәn yaşlarda əәlilliyin müəәyyəәn
olunmasına vəә nəәzarəәtəә götürlməәsinəә dair
qanunda müvafiq bəәndləәr təәkmilləәşdirilsin
Azəәrbaycan cəәmiyəәtindəә inklusiv təәhsil üzrəә xarici
təәcrübəәnin təәtbiqinəә böyük ehtiyac var. Hazırda cəәmi 268
uşaq bu sisteməә cəәlb olunub.
İnklusiv təәhsil üzrəә hüquqi baza yaradılsın vəә
mövcud Dövləәt Proqramının təәtbiqi
genişləәndirilsin
Yalnız xüsusi siyahı iləә müəәyyəәn olunan dövləәt
müəәssisəәləәri qarşısında, işçiləәrinin sayı 25 vəә daha çox
olan müəәssisəәləәrəә əәlilləәri işləә təәmin emtəәkləә bağlı təәləәb
nəәzəәrdəә tutulub. İri vəә gəәlirli özəәl müəәssisəәləәrin daha
üstün imkanları olmasına baxmayaraq bu sahəәdəә
qanunda müvafiq təәləәb nəәzəәrdəә tutulmayıb.
“Sosial müdafiəәyəә xüsusi ehtiyacı olan vəә
işəә düzəәlməәkdəә çəәtinlik çəәkəәn vəәtəәndaşlar
üçün kvota təәtbiq edilməәsi Qaydası” 50
nəәfəәrdəәn çox işçisi olan özəәl müəәssisəәləәrəә
dəә şamil edilsin
İş qabiliyyəәti olmamasını vəә ya məәhdud olmasını əәsas
gəәtirəәrəәk, əәlil insanların yaşayış minimumundan aşağı
səәviyyəәdəә pensiya vəә müavinəәtləәrləә təәmin edilməәsi -
başqalarının himayəәsindəәn məәhrum olan əәlilləәr
insanlaın yarı-ac yaşaması deməәkdir vəә bu ciddi sosial
əәdaləәtsizlikdir. Nəәzəәrəә alınmalıdır ki, Azəәrbaycanda 569
min 149 nəәfəәr əәlilldir vəә onlardan 12 min nəәfəәrəәdəәk
vəәtəәndaşımız öz sağlamlıqlarını əәrazi bötövlüyümüz
uğrunda döyüşləәrdəә itiribləәr.
ƏӘlilləәrin pensiya vəә müavinəәtləәri yaşayış
minumumu səәviyyəәsinəә uyğun
indeksləәşdirilsin
Real imkanları olan, böyük müəәssisəәləәr qanunla təәləәb
olunan “işçiləәrin həәyat vəә bəәdbəәxt hadisəәləәrdəәn sığortası”
təәləәbləәrinəә əәməәl etməәkdəәn yayınırlar.
İşçiləәrinin sayı 100 nəәfəәrdəәn çox olan
müəәssisəәləәrdəә əәlilləәrin həәyat vəә bəәdbəәxt
hadisəәləәrdəәn sığortasının təәmin
edilməәməәsinəә görəә xüsusi cəәriməәləәr
müəәyyəәn edilsin vəә təәtbiq olunsun.
ƏӘlil insanlarımız öz hüquqlarının təәmin edilməәsi üçün
hökuməәt orqanlarının qəәbul otaqlarında vəә məәhkəәməәləәrdəә
ciddi problemləәr yaşayırlar. Cəәmiyyəәtdəә əәlil hüquqlarının
pozulmasına görəә cinayəәt məәsuliyyəәtinin dəәrk olunması vəә
ictimai məәsuliyyəәt olduqca aşağı səәviyyəәdəәdir. ƏӘlil
insanlara cəәmiyyəәtin bəәrabəәr hüquqlu üzvü kimi etik rəәftar
vəә hörməәt göstəәrilməәsi məәdəәniyyəәti (xüsusiləә dəә dövləәt
orqanlarında) çox aşağıdır.
ƏӘlilləәrin hüquqlarının pozulmasına görəә
cinayəәt məәsuliyyəәti gücləәndirilsin
Dövləәt-tibb müəәssisəәləәrindəә xidməәt keyfiyəәtinin
həәddindəәn artıq aşağı olması vəә pulsuz tibbi ximməәtdəәn
yararlanmağın reallıqda mümkün olmaması səәbəәbindəәn
əәlilləәr dəә pulsuz ximəәt ala bilmirləәr. Özəәl müəәssisləәrdəә
keyfiyəәtli xidməәt göstəәrilməәsi imkanlarının olmasınına
baxmayaraq, əәlilləәrin bu imkandan yararlanmağının
təәmin olunması üçün hüquqi əәsas yoxdur.
Özəәl tibb müəәssisəәləәrindəә əәlilləәrin pulsuz
müayinəәsi vəә müalicəәsi təәmin edilsin. Bu
istiqaməәtdəә xəәrcləәrin müəәyyəәn hissəәsinin
dövləәt təәrəәfindəәn kompensasiya edilməәsinəә
dair qaydalar hazırlansın vəә təәsdiq edilsin.
Müəәssisəәləәrəә əәlilləәrin məәşğulluğunun təәmin edilməәsi vəә
əәlillləәrəә yardım üzrəә nəәzəәrdəә tutulmuş güzəәştləәr iş
adamları təәrəәfindəәn sui-istifadəә ediləәrəәk, korrupsiyaya
yol açır vəә reallıqda əәlilləәrin işləә təәmin olunmasına yox,
büdcəәyəә daxil olacaq vəәsaitləәrin məәnimsəәnilməәsinəә
Müəәssisəәləәrəә əәlilləәrin işəә götürülməәsinəә vəә
əәlilləәrəә yardım edilməәsinəә görəә vergi
güzəәştləәri ləәğv edilsin. ƏӘvəәzindəә, əәlilləәrin
məәşğulluğunun təәmin edilməәsinəә dair
məәcburi Kvotaların icrası təәmin edilsin.
şəәrait yaradır.
ƏӘlilləәrin ehtiyacı olan dəәrman preparatlarının çeşid
genişliyini nəәzəәrəә aldıqda, yalnız əәlilləәr üçün nəәzəәrdəә
tutulmuş məәnbəәləәrdəәn dəәrmanların pulsuz alınması
imkanlarının məәhdudluğu, eləәcəә dəә, saxtakarlıq halların
baş verməәsi həәqiqi əәlilləәrin dəәrman vəә digəәr tibbi
preparatlarla təәminatına köməәk etmir.
Qanunda əәlilləәrin bütün aptekləәrdəәn
pulsuz dəәrman alma imkanlarını təәmin
edəәn təәləәbləәr vəә mexanizmləәr müəәyyəәn
edilsin.
ƏӘlilləәrin sosial müdafiəәsinin gücləәndirilməәsi üçün təәləәb
olunan böyük məәbləәğdəә vəәsailəәrin dövləәt büdcəәsindəәn
maliyyəәləәşdirilməәsi imkanlarının məәhdudluğu vəә neftin
qiyməәtinin düşəәməәsi iləә bağlı milli gəәlirləәrin azalması
şəәraitindəә təәklif ediləәn təәbdirləәrin həәyata keçirlməәsi
çəәtinləәşir vəә qanunların icra olunmamasına
dözümlülüyü vəә etinasızlığı artırır.
ƏӘlilləәrin sosial müdafiəәsi üzrəә xəәrcləәrin
maliyəәləәşdirlməәsinəә yardım etməәyi
nəәzəәrdəә tutan Maliyyəә Amnistiyası
haqqında Qanun qəәbul edilsin. Bu
Qanuna əәsasəәn əәliləәrin sosial müadfiəәsinəә
könüllü edilmiş yardımın 10 misli
məәqləәğindəә olmaqla, 2016-cı iləәdəәk, qeyri-
qanuni yolla əәldəә edilmiş vəәsaitləәrəә maliyəә
amnistiyası təәtbiq edilsin.
2006-cı ildəә qanunda dəәyişiklik edilməәsi iləә bağlı əәlilləәr
üçün nəәzəәrdəә tutulan sığorta məәbləәğinin artırılması
nəәticəәsindəә əәvvəәlki illəәrdəә əәlil olmuş şəәxsləәrin hüquqları
ciddi şəәkildəә pozulub vəә sosial əәdaləәtsizliyəә səәbəәb olub.
Müharibəә əәlilləәrinəә 2006-cı iləәdəәk verilmiş
sığorta məәbləәği iləә hazırki məәbləәğ
arasındakı fəәrq indeksləәşdirməә yolu iləә
müəәyyəәn edilsin vəә kompensasiya şəәklindəә
ödəәnilsin
Sosial müavinəәt almayan I qrup əәlilləәrinin fiziki
vəәziyyəәtinin ağır olduğunu, eləәcəә dəә sosial müavinəәt alan
II qrup əәlilləәrin həәm fiziki, həәm dəә maddi durumunun
zəәif olmasını nəәzəәrəә aldıqda, onların Prezident
təәqaüdündəәn məәhrum edilməәsi sosial əәdaləәtsizlikdir.
Prezident təәqaüdü sosial müavinəәt
almayan I qrup vəә sosial müavinəәt alan II
qrup əәlilləәrəә dəә şamil edilsin
İşləәyəәn əәliləәrin əәməәk haqlarının aşağı olduğunu nəәzəәrəә
aldıqda, işləәməәdikləәri təәqdirəәd alacaqları işsiszlik
müavinəәti arasında fəәrqin az olmasına görəә əәlilləәrin
məәşğulluğa maraqları azalır, müavinəәtləә kifayəәtləәnməә
meyli artır vəә məәhdud əәməәk qabiliyyəәtli əәlilləәr passiv
kütləәyəә çevrilir.
ƏӘlilləәr işəә düzəәldikdəә işsizliyəә görəә onlara
veriləәn müavinəәt saxlanılsın (verilməәsi
davam etdirilsin)
ƏӘhalinin böyük əәksəәriyyəәtinin öz hüquqlarından məәlumatlı
olmamaları, savadsızlıq vəә maarifləәndirməә işləәrinin zəәifliyi
səәbəәbləәrindəәn bir çox əәlil insanlar qanunla müəәyyəәn edilmiş
müddəәtləәrdəә öz hüquqlarının təәmin edilməәsinəә dair müvafiq
müraciəәtləәri etməәdikləәrindəәn bir çox imtiyazlardan vəә
təәminatlardan məәhrum olublar ki, buna görəә vəәtəәndaşlarla
yanaşı, dövləәt dəә məәsuliyyəәt daşımalıdır.
Hüquq vəә imtiyazlarından məәlumatsız
olaraq, vaxtında müraciəәt etməәyəәn əәlilləәrin
qanunla müəәyyəәn edilmiş hüquqları defakto
tanınsın vəә onlar üçün nəәzəәrdəә tutulmuş
təәminatlar verilsin.
I qrup əәlilin vəәsiqəәsindəә əәməәk qabiliyyəәtinin olmaması
barəәdəә yazılan qeyd onların işləә təәmin edilməәməәsi üçün
işəәgötürəәnləәr təәrəәfindəәn hüquqi əәsas yaradır vəә məәşğulluq
imkanaları olan əәlilləәrin hüquqlarının pozulmasına səәbəәb
olur.
I qrup əәlilləәrin işləә təәmin olunmasında
qanunla müəәyyəәn edilmiş məәhdudiyyəәt
aradan qaldırılsın. ƏӘlilləәrin əәməәk
qabiliyyəәtinin olmaması barəәdəә səәnəәdləәrindəә
aparılan qeydləәr dəәyişdiriləәrəәk, əәməәk
qabiliyyəәtinin məәhdudluğu barəәdəә qeydləәr
kimi daha geniş məәzmunda təәsvir olunsun.
ƏӘliləәrin hansı işləәrdəә vəә hansı
məәhdudiyyəәtləәrləә işləәməәyəә icazəә verilməәsi
barəәdəә Təәlimat hazırlansın.
QANUNLARIN İCRASI ÜZRƏӘ:
ƏӘsas meyar:
Qanun kağız üzəәrindəә
qalmaq üçün qəәbul olunmur,
qanunların icrası təәmin
edilməәlidir
ƏӘn müasir tipli, yeni tikililəәrinin bir qismi istisna olmaqla,
Azəәrbaycan əәrazisindəә əәlilləәrin səәrbəәst həәrəәkəәt etməәləәri
Bütün tikililəәrin əәlilləәrin səәrbəәst istifadəәsi
təәləәbləәrinəә uyğunlaşdırılması təәmin edilsin.