5
İÇİNDƏKİLƏR
Elm vә sәnәt mәclisi – ünsiyyәt ehtiyacı
(Redaktordan). . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Birinci məclis. Fəlsəfə və pоeziya. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
İkinci məclis. İslamda sufilik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .38
Üçüncü məclis. Orta əsrlərdə tərcümə fəaliyyəti.
«Quran»ın tərcümələri . . . . . . . . . . . .. . . . . .51
Dördüncü məclis. Оrta əsrlər ərəb dünyasında türklər.
Afşin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .73
Beşinci məclis. Orta əsrlərdə Azərbaycan türkcəsinə
tərcümələr (XV–XVI əsrlər) . . . . . . . . . . . . .96
Altıncı məclis. Türk dünyası bu gün.
Azsaylı türk soyları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123
Yeddinci məclis. Hürufiliyin mahiyyəti və rəmzləri . . . . . . .154
Səkkizinci məclis. Sovet-Amerika qarşıdurması:
Azərbaycan
böhranı və soyuq müharibə . . . . . .. . . . .188
Doqquzuncu məclis. Etnogenezis və Azərbaycan
tarixçiliyi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Onuncu məclis. Gürcü xalqının mədəniyyəti və milli
psixologiyası: müqayisəli təhlil . . . . . . . . 254
Assembly of Science and Art – the need for communication
(From Editor) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
Contents . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .300
7
Elm vә sәnәt mәclisi – ünsiyyәt ehtiyacı
Elmi tədqiqatları və sənət əsərlərini ayrı-ayrı insanlar tək-
likdə yazıb-yaradır, uzun illər öz içində, beynində,
ürəyində
gəzdirir, bəsləyib yetişdirir, və bir gün, sanki qeyri-ixtiyari su-
rətdə, qəflətən üzə çıxarır. Elm və sənət nümunələri bəzən kiçik
bir kollektivin, bir neçə nəfərin birgə səyləri nəticəsində də
meydana gələ bilir. Bu halda da, yaradıcı qrupun üzvləri ayrı-
ayrılıqda düşüncələrə dalır, öz iştirakını fərdi bilik,
qabiliyyət
və energisi hesabına təmin edir, ümumi məsələnin həlli isə, əl-
bəttə, yenə də ünsiyyət, birgə təhlil və müzakirələr yolu ilə baş
tutur.
Elm və sənət adamları, ümumiyyətlə yaradıcı, ziyalı in-
sanlar həmişə öz aralarında ünsiyyətə ehtiyac duymuş, buna hə-
mişə çox əhəmiyyət vermişlər.
Yeni kəşfimizi, yeni ideyamızı,
yeni əsərimizi, içimizdə qovrulan düşüncələrimizi bizə bənzər
birinə, bizi anlayacaq birinə söyləmək, sevinc və qayğımızı bö-
lüşmək ehtiyacı danılmazdır. Peşəkar bir insanla ünsiyyətdə ol-
maq, onunla söhbətləşib fikir mübadiləsi etmək, onu yeni tapın-
tı və ya orijinal fikirlə sevindirmək xoş və gözəl işdir. Onu se-
vindirdiyimiz, yaxşı mənada təəccübləndirdiyimiz üçün özü-
müz də sevinirik, müsbət enerji toplayırıq, ruhlanırıq, həzz alı-
rıq... Peşəkar bir insanın tənqidi fikirləri və məsləhəti
bizim da-
ha dərinlərə baş vurmaq, daha əhatəli olmaq, həqiqətə daha ya-
xın olmaq imkanımızı artırır.
8
Müzakirə olunan mövzu, elm və ya sənət sahəsi üzrə,
mümkündür ki, mütəxəssis olmayan, amma geniş düşüncəli və
həssas yaradıcı insanın
verdiyi gözlənilməz suallar, onun öz sa-
həsindən qaynaqlanan fərqli görüş, fikir və münasibət də bizi
düşündürə bilir, bizə təsir edir. Əlbəttə, yeni olanı bilmək ehti-
rası, yeni olanı mütəxəssislərin öz ağzından eşitmək həvəsi və
maarifçilik istəyi də yaradıcı insanları bir yerə toplayan mühüm
amillər sırasındadır.
Lomonosov Moskva Dövlət Universitəsinin aspirantura-
sında
oxuduğum və sonralar orada, eləcə də Steklov Riyaziyyat
İnstitutunda tədqiqatla məşğul olduğum zamanlar elmi fəaliy-
yətdə ünsiyyətin nə qədər mühüm olduğunu anladım. Məşhur
alimlərin, aspirant və tələbələrin bir yerə toplaşdığı həftəlik el-
mi seminarların dünyada görülən mühüm işlərdən xəbər tut-
maq, maraqlandığımız elmi problemləri təhlil etmək, elmdə ye-
ni yollar açan insanlarla birlikdə müzakirələrə qatılmaq baxı-
mından əvəzi və alternativi yox idi. Elmi məktəb deyilən feno-
meni biz birinci növbədə məhz bu seminarların varlığı və qeyri-
adi gücündə görür və hiss edirdik.
Sosialist blokunun dağılması,
maddiyyətin yeni kapitalist
münasibətləri əsasında fövqəladə güc qazanması və onun yarat-
dığı qarışıq hisslər, qloballaşmanın mövcud mənəvi dəyərləri
alt-üst etməsi insanları, o cümlədən yazıb-yaradan zümrəni çaş-
baş saldı. Elmi tədqiqatlara maraq azaldı, təhsil sistemi sistem-
sizliyə düçar oldu. Ziyalıların, elm adamlarının və müəllimlə-
rin, mədəniyyət işçilərinin “ağıllı” bir yerə yığışmağa, dərdləş-
məyə ehtiyacı artdı. Giley-güzardan təhlilə keçmək,
adi dərd-
ləşmədən araşdırmalara keçmək, elmi-mədəni mühiti canlandır-
maq, dünya elmində, sənətdə baş verənlərdən xəbər tutmaq –
günümüzün tələbi, ruhumuzun təməli olan bu arzuların həqi-
qətə çevrilməsinə necə kömək edək?
2006-cı ilin yaz-yay aylarında Elm və Sənət Məclici təş-
kil etmək, heç bir sahə məhdidiyyəti qoymadan vacib hesab et-
diyimiz problemləri müzakirəyə çıxarmaq barədə fikrimiz qəti-