Microsoft Word Elmi Mecmue 28

Mövlana Cəlaləddin Ruminin “Məsnəvi” əsəri və onun şərhləri
 
 
23
əslən Azərbaycanın Gəncə  şəhərindəndir.
29
 O, Mövlana Cəlaləddin Rumi və 
Mövləviyyə təriqəti barəsində “Mevlanadan sonra mevlevilik” adlı sanballı tədqiqat 
əsərinin müəllifidir. Gölpınarlı Məsnəvi şərhini 1972-ci ildə bitirmişdir. O, bu şərhdə 
özündən əvvəlki şərhlərə də müraciət etmiş, Məsnəvinin müxtəlif nüsxələri haqqında 
təhlillər aparmışdır.
30
 
Şübhəsiz ki, Məsnəvinin mühüm şərhləri yuxarıda qeyd etdiklərimizdən ibarət 
deyildir və onların hamısını bir məqalədə  əhatə etmək imkan xaricindədir.
31
 Biz 
məqalədə  Məsnəvinin bəzi  ən mühüm farsca və türkcə  şərhləri haqqında məlumat 
verməyə çalışdıq.  
Nəticə olaraq qeyd etmək mümkündür ki, İslam təsəvvüf  ədəbiyyatının  şah 
əsərlərindən biri olan Məsnəvi irfan ənənəsi içərisində böyük əhəmiyyətə malik 
olmuş, Mövlana düşüncəsinin təsirini özündən sonrakı dövrlərə daşımışdır. 
Məsnəviyə yazılmış onlarla şərh bunun sübutudur. 
 
 
İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT 
 
1. 
 
.يمور 
نيدلا 
للاج 
انلاوم
.يونعم 
يونثم
 
http://www.sufi.ir/books/download/farsi/mathnavi/Masnavi.pdf   
2.  .١٣٧ ٣ . يملاسا تاراشتنا :نارھت .لوا دلج . يونثم حرش. یديھش رفعج ديس 
3.  ١٣٨٧. يملاسا تاراشتنا :نارھت .لوا دلج . یونثم ليلحت و دقن و ريسفت  . یرفعج یقتدمحم 
4.  Akün, Ömer Faruk. “Gölpınarlı, Adülbaki”. DİA. Ankara, 1996, C. 14. 
5.  Alkış, Abdurrahim. Mesnevînin İnşasında ve Mevleviliğin Müesseseleşmesi 
Sürecinde Çelebi Hüsâmeddinin Yeri, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 
2011, cilt: XIII, sayı: 2. 
6.  Arpaguş, Safi. Ahmed Avni Konuk ve Mesnevî-i Şerîf Şerhi’nin Tasavvuf 
Çalışmaları Açısından Önemi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2013, 
sayı: 45. 
7.  Ceyhan, Semih. İsmail Rusûhî Ankaravî’nin Mesnevî Tahkîki: Mesnevî’deki 
Mânâya Metodolojik Bir Yaklaşım. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 
2007, cilt: VIII, sayı: 20 [Mevlânâ’ya Armağan Sayısı] 
8.  Ceylan, Semih. “Mesnevi”. Türkiye Diyanet Vakfı  İslam Ansiklopedisi. 
Ankara, 2004, c. 29. 
                                                 
29
 Ömer Faruk Akün. “Gölpınarlı, Adülbaki”. DİA. Ankara, 1996, C. 14, səh. 146-149 
30
 Gölpınarlı  şərhi haqqında geniş  məlumat üçün bax. Atabey Kılıç, Ahmet Tanyıldız. "Abdülbâkî 
Gölpınarlı'nın Mesnevî Şerhi ve Şârihliğine Dâir". Abülbaki Gölpınarlı Kitabı. Kültür ve Turizm 
Bakanlığı, Anma ve Armağan kitaplar Dizisi. Ankara 2013, səh. 201-226. 
31
  Məsnəvi  şərhləri haqqında geniş  məlumat üçün bax. Demirel, Şener. Mevlânâ’nın Mesnevî’si ve 
Şerhleri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2007, cilt: V, sayı: 10 [Eski Türk Edebiyatı Tarihi 
II], səh.  469-504; Özdemir, Mehmet. Mesnevî’nin Türkçe Şerhleri. Turkish Studies =Türkoloji 
Araştırmaları: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 
2016, cilt: XI, sayı: 20, s. 465-494. 

---

Q.T.Məmmədəliyeva
 
 
24
9.  Çıpan, Mustafa. “Şahidi, İbrahim”. DİA, Ankara, 2010,  c. 38. 
10. Demirel, Şener. Mevlânâ’nın Mesnevî’si ve Şerhleri. Türkiye Araştırmaları 
Literatür Dergisi, 2007, cilt: V, sayı: 10 [Eski Türk Edebiyatı Tarihi II] 
11. Eflaki, Ahmet. Ariflerin Menkıbeleri. trc. Tahsin Yazıcı. İstanbul, 1973 , c.2. 
12. Gökbulut, Süleyman Konevî’nin Harezm’e Uzanan Kolu: Kemâleddîn 
Hüseyin Hârezmî’nin Mesnevî Şerhinde Sadreddîn Konevî’nin Etkisi. II. Uluslararası 
Sadreddin Konevî Sempozyumu Bildirileri = Second International Symposium on 
Sadreddin Qunawi, 2014. 
13. Gölpınarlı, Abdülbaki. Mevlanadan sonra mevlevilik. İstanbul, 1983. 
14. Karaismailoğlu, Adnan. Hüseyn Vaiz-i Kaşifi. DİA, Ankara, 1999, C. 19. 
15. Kılıç, Atabey- Tanyıldız, Ahmet. "Abdülbâkî Gölpınarlı'nın Mesnevî Şerhi ve 
Şârihliğine Dâir". Abülbaki Gölpınarlı Kitabı. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Anma ve 
Armağan kitaplar Dizisi. Ankara 2013. 
16. Lewis, Franklin. [Batı’da Mesnevî’den Yapılan  İlk] Çeviriler, Şerhler. 
Uyarlamalar ve Esinlenmeler, çeviren: İsmail Güleç, İlmî Araştırmalar, 2005, sayı: 20 
17. Mustafa Çiçekler. “Mesnevi”. Türkiye Diyanet Vakfı  İslam Ansiklopedisi 
(DİA). Ankara, 2004. 
18. Okumuş , Ömer. “Cami, Abdurrahman”. DİA. Ankara, 1993, c. 7. 
19. Özdemir, Mehmet. Mesnevî’nin Türkçe Şerhleri. Turkish Studies =Türkoloji 
Araştırmaları: International Periodical for the Languages, Literature and History of 
Turkish or Turkic, 2016, cilt: XI, sayı: 20 
20. Öztürk,  Şeyda,  Şem‘î Efendi ve Şerh-i Mesnevî’si, Genç Akademisyenler 
İlahiyat Araştırmaları: Sempozyum, 1-2 Mayıs 2008, İstanbul, 2009. 
21. Pala, İskender. “Abidin Paşa”. DİA, Ankara, 1988,  c.1. 
22. Rizvi, Sajjad H. Hikma muta‘aliya in Qajar Iran: Locating the Life and Work 
of Mulla Hadi Sabzawari. Iranian Studies. Jul 2011, Vol. 44 Issue  4. 
23. Tahir-ül Mevlevi. Edebiyat Lügatı. nəşrə hazırlayan: Kemal Edib 
Kürkçüoğlu. İstanbul, 1994. 
24. Yazıcı, Tahsin. “Ahmed-i Rumi”, DİA). Ankara, 1989, c. 2. 
25. Zangeneh, Fatemeh. Mevlana Şiirlerinde Aşk, Ney ve Gül İncelemesiyle 
Sembolizm,II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı - III (6-8 
Mayıs 2013, Bursa), 2013 
26.  لکش ظاحل زا رعش عاونا , http://adabiyatfarsi1.blogfa.com/post-5.aspx  
 
 
 

---

Mövlana Cəlaləddin Ruminin “Məsnəvi” əsəri və onun şərhləri
 
 
25
 
RESUME 
 
Mawlānā Jalāl ad-Dīn Rūmī was a famous Sufi thinker who lived in 13
th
 century. 
He wrote a number of books, like Dīvān-i Kabīr, Fīhi Mā  Fīh  and the Mathnawî, 
where he poetically put forward his thoughts. Among those works, the Mathnawî has 
a special place and even it is considered as the masterpiece of Rūmī. By means of the 
Mathnawî, Rūmī`s thinking system had impacts on many Sufi thinkers who lived after 
him. Tens of commentaries (Sharhs) written on the Mathnawî shows the importance 
of Rūmī`s thoughts in Sufi thinking.  
 
XÜLASƏ 
 
Mövlana Cəlaləddin Rumi XIII əsrdə yaşamış məşhur sufi mütəfəkkirdir. O, öz 
düşüncələrini poetik dillə ifadə etdiyi Divani-Kəbir, Fihi ma fih və  Məsnəvi kimi 
əsərlər qələmə almışdır. Bu əsərlərin içərisində Məsnəvinin özünə məxsus yeri var və 
hətta bu əsər Ruminin şah əsəri hesab olunur. Məsnəvi vasitəsilə Mövlananın düşüncə 
sistemi özündən sonrakı dövrdə yaşamış bir çox sufi mütəfəkkirə  təsir etmişdir. 
Məsnəviyə yazılan onlarca şərh Ruminin fikirlərinin sufi  düşüncəsinin içərisindəki 
əhəmiyyətini göstərir. 
 
РЕЗЮМЕ 
 
Живший  в XIII веке  Мовлана  Джалаладдин    Руми  является  величайщим 
суфийским    просветителем.  Он,  выражая  свои  мысли  поэтическим  языком, 
создал  такие  произведения    как  «Диван - и  кабир», «Фихи    ма  фихи»  и 
«Маснави». Среди  этих произведений «Маснави»  занимает  особое место и это 
сочинение  действительно  считается  творческим  шедевром  Руми.  При 
содействии    «Маснави»  образ    мышления    Мовлана  Джалаладдин    Руми  
повлиял на творчество многих суфийских мыслителей, живших в последующих  
веках.  Многочисленные  комментарии,  посвященные  «Маснави»  показывает 
важность  Джалаладдина  Руми в суфизме. 
 
 
Çapa tövsiyə etdi: i.f.d. A.M.Şirinov

---