44
fraksiyanın (bu fraksiya da azacıq boyanmış ola bilər) tam
ayrılması üçün sakit saxlanır.
Boyanmış alt turş qatı ehtiyatla 100-150 ml-lik bölücü
qıfa süzür, üzərinə 5 ml butanol əlavə edir, çalxalanır, sonra
yenə 25 ml distillə suyu əlavə edir və hamısı birlikdə yaxşıca
qarışdırılır. Bu zaman təbəqələşmə baş verir: alt sulu qat,
adətən ya boyanmamış və ya zəif boyanmış olur, üst butanol
qatı isə həllolmuş rəngli kompleksə malik olur.
Sulu fazanı süzür, qalan butanol qatı isə hər dəfə əvvəl-
cədən 5 ml butanol əlavə etməklə su ilə yuyulur. Yuyulma 5-8
dəfə, hər dəfə 25 ml olmaqla su porsiyası ilə, suyun pH –
metrlə ölçülən aktiv turşuluğu pH 5-ə çatdırılanadək davam
etdirilir. Butanol fraksiyası emulsiya şəklində az miqdarda su
damcılarına malik olur. Bu suyun qurudulması üçün (şəffaf
boyanmış qat alınanadək) 0,1-0,3 q (Na
2
SO
3
) natrium sulfat
əlavə edilir. Sulfat məhlulunun rəngsiz qatı boşaldılır, butanol
fraksiyasının qalan qatını isə ölçü silindrinə keçirir və butanol
fraksiyasının həcmi ölçülür. Udulma spektri 1 sm-lik küvetdə,
548 nm dalğa uzunluğunda spektrofotometrdə çəkilir.
Xüsusi udulmanı aşağıdakı formulun köməyi ilə hesab-
layırlar:
100
p
V
D
E
(13)
burada: D – optik sıxlığın qiyməti;
V – butanol fraksiyalarının həcmi;
p – çəki nümunəsinin miqdarı.
2.1.2.5. Karbazol metodu ilə pektin
maddələrinin təyini
Bu metod qatı sulfat turşusunda (H
2
SO
4
) uron turşuları
üçün xarakterik olan karbazolla reaksiyaya əsaslanır. Qatı
sulfat turşusunun pektin maddələrinə təsiri zamanı karbazolla
45
qarşılıqlı təsirə daxil olan və 535 nm dalğa uzunluğunda rəngli
birləşmələr əmələ gətirən furfurol yaranır. Borat turşusundan
istifadə rəngin tez əmələ gəlməsini şərtləndirir, onun stabilli-
yini qoruyur (rəng 16 saat saxlanılır), müxtəlif oksidləşdiri-
cilərin təsirini azaldır. Pektin maddələrinin karbazolla reaksi-
yasından əvvəl onların natrium qələvisi ilə demetoksilləşməsini
həyata keçirmək lazımdır ki, bu da nəticələrin təsəvvür
edilməsini və təyinatın həssaslığını xeyli yüksəldir.
Reaktivlər.
Xüsusi çəkisi 1,84 olan kimyəvi təmiz qatı
sulfat turşusu (sulfat turşusunu 100 ml turşuya 0,15 q sidik
cövhəri əlavə edilir və qarışıq bir saat ərzində qızdırmaqla tə-
mizləyirlər); kimyəvi təmiz natrium tetraborat –
O
H
O
B
Na
2
7
4
2
10
(əgər reaktiv kimyəvi təmiz deyilsə, onu ye-
nidən kristallaşdırlır, bunun üçün 100 q borat turşusunun
natrium duzu 50 – 60
0
C istilikli 550 ml suda həll edilir, məhlul
filtrlənir, soyudulur, kristalları Byuxner qıfına toplanılır; 250 q
borat turşusunun natrium 100 ml qatı sulfat turşusunda həll
edilir); mütləq etanolda 0,2%-li karbazol məhlulu (məhlulu
qaranlıqda 12 həftəyədək saxlamaq mümkündür); qalakturon
turşusu (əgər preparat rənglidirsə, onu spirtdən, 0-1
0
C
temperaturda yenidən kristallaşdırılır); 0,05 N. NaOH məhlulu;
0,05 N. HCl məhlulu; 0,3 N. HCl məhlulu; limon turşusunun
ammonium duzunun 1,0%-li məhlulu.
Təyinat metodikası.
Təzə tər (meyvələr, tərəvəzlər)
məhsulun 10 q-lıq çəki nümunəsi çini kasada şüşə əlavə et-
məklə bircinsli kütlə alınanadək yaxşıca əzilir, su ilə konus-
şəkilli kolbaya və ya sentrifuqa şüşəsinə keçirilir, üzərinə
40
0
C-dək qızdırılmış 100 ml su əlavə edir və 30 dəq. müd-
dətində su hamamında sakit saxlanılır (yaxşı olar ki, 15-20 dəq.
ərzində yaxşıca çalxalayıb, sonra sentrifuqalansın), maye
hissəni filtrdən keçirilməklə 250 ml-lik ölçü kolbasına süzürlər.
Qalığın üzərinə yenidən su əlavə edilir, filtr yuyulur və alınmış
filtrat distilləedilmiş su ilə ölçü xəttinədək çatdırılır. Bu zaman
suda həllolan pektin maddələrinin ekstraktı alınır.
46
Sentrifuqa şüşələrində olan qalığı 0,3 N. xlorid turşusu
məhlulu vasitəsilə konusşəkilli kolbaya keçirilir, ağzını əks
soyuducuya malik tıxacla qapayır və 10 dəq. müddətinə qaynar
su hamamına yerləşdirir. Sonra bükülmüş filtr kağızdan keçir-
məklə 250 ml-lik ölçü kolbasına filtrlənir, filtr üzərində yığılan
qalıq bir neçə porsiya su ilə yuyulur. Filtri və çöküntünü
ekstraksiya kolbasına keçirir, üzərinə limon turşusunun ammo-
nium duzunun 1,0%-li məhlulundan 50 ml əlavə edilir və 30
dəq. ərzində qaynar su hamamında saxlayırlar. Sonra hamısını
su ilə yuyaraq eyni ölçü kolbasına boşaldır, filtratı soyudur və
distillə su ilə ölçü xəttinədək çatdırılır. Bu zaman həllolmayan
protopektindən və pektin turşusundan ibarət olan ekstrakt
məhlul alınır.
Sonradan hər iki məhlul eyni cür analiz edilir. Metoksil-
ləşdirmə üçün ekstrakt məhlulların hər birindən 10 ml götürüb,
50 ml-lik ölçü kolbasına köçürür, üzərinə 10 ml 0,05 N. Nat-
rium hidroksid (NaOH) məhlulu əlavə edir və 30 dəq. ərzində,
otaq temperaturunda saxlanılır, bundan sonra 10 ml 0,05 N.
xlorid turşusu (HCl) məhlulu əlavə edilir və ölçü xəttinədək
distilləedilmiş su ilə doldurulur.
Buzla dolu qaba yerləşdirilmiş hər birinin tutumu 10 ml
olan üç sınaq şüşəsinin hər birinə 0,5 ml tədqiq olunan ekstrakt
tökülür və ehtiyatla, damcı-damcı olmaqla 3,0 ml qatı sulfat
turşusu (qarışığın qızmasına yol vermək olmaz) əlavə edirlər.
Sonra sınaq şüşələri 6 dəqiqə ərzində qaynar su hamamında
qızdırır və yenidən buzla soyudulur. Sınaq şüşələrinin hər
birinə 0,1 ml 2,0%-li karbazol məhlulu əlavə edilir və hər üç
sınaq şüşəsi 10 dəq. müddətinə qaynar su hamamına yerləşdi-
rir. Soyutduqdan sonra 0,5-1,0 sm-lik küvetə doldurulmuş
məhlulun 535 nm dalğa uzunluğunda optiki sıxlığı ölçülür.
Müqayisə (kontrol) məqsədilə karbazol əlavə edilməyən
sınaq şüşəsi xidmət göstərir.
Dostları ilə paylaş: |