9
qaydalarla tənzimlənən texniki nəzarət şöbəsinin funksiyalarını
yerinə yetirir.
Qida sənayesi müəssisəsi yalnız istehsalat laboratoriyası
tərəfindən qəbul edilən və məhsulun müəyyən edilmiş tələblərə
uyğunluğunu təsdiqləyən sənədlə tərtib olunan məhsulları
realizə edə bilər.
İstehsalat (zavod) laboratoriyası qida sənayesi müəs-
sisəsinin sərbəst struktur şöbəsi sayılır və müəssisə direktoru
tərəfindən təsdiq olunmuş “İstehsalat laboratoriyaları haqqında
Qaydalar”a əsasən fəaliyyət göstərir.
İstehsalat laboratoriyasının strukturu, işçi ştat cədvəli
istehsalın iş şəraiti, buraxılan məhsulun həcmi və çeşidi nəzərə
alınmaqla müəssisənin kateqoriyasından asılı olaraq müəyyən-
ləşdirilir, Birliyin və ya müəssisənin direktoru tərəfindən təs-
diqlənir. İstehsalat laboratoriyasının strukturunda məcburi qay-
dada baş kimyaçının rəhbərlik etdiyi kimyəvi analiz qrupu və
baş mikrobioloqun rəhbərlik etdiyi mikrobioloji qrup nəzərdə
tutulmalıdır.
İstehsalat laboratoriyasının əsas vəzifələrinə aşağıda
göstərilənlər daxildir:
• reseptlər və texnoloji instruksiyalarla təsdiqlənmiş qüv-
vədə olan normativ-texniki sənədlərin tələblərinə uyğun
gəlməyən məhsullar istehsalının və bu məhsulların istehlakçıya
çatdırılmasının qarşısını almaq;
• qida sənayesi müəssisələrində istehsal və sanitariya
intizamının möhkəmləndirilməsi;
• buraxılan məhsulların keyfiyyət göstəricilərinə görə
bütün istehsal strukturlarının məsuliyyətini artırmaq.
Göstərilən bu vəzifələri həyata keçirmək üçün qida səna-
yesi müəssisələrində istehsalat laboratoriyası tərəfindən
aşağıdakı funksiyalar yerinə yetirilir:
- zavoda daxil olan xammallara, yarımfabrikatlara, kö-
məkçi materiallara, taralara girişdə suyun keyfiyyətinə nəzarət
edir. Mövcud texnoloji və sanitar-bakterioloji nəzarətə görə
10
olan sənədləşməyə uyğun olaraq vacib kimyəvi və mikrobioloji
analizləri yerinə yetirərək istehsal prosesinə, məhsullarda
toksiki maddələrin miqdarına nəzarət edir və ya təşkil edir və
hazır məhsulun qəbul edilməsinə nəzarəti həyata keçirir;
- müəyyən olunmuş reseptura tərkibinə, texnoloji sənəd-
lərin tələblərinə, sanitar məsələlərə görə qüvvədə olan sənəd-
lərlə şərtlənən norma və qaydalara istehsal zamanı əməl edil-
məyə inspeksiya nəzarətini aparır;
- qəbul edilmiş hazır məhsulların müəyyən olunmuş tə-
ləblərə uyğunluğunu təsdiqləyən vacib sənədləri, eləcə də xam-
malların, yarımfabrikatların, köməkçi materialların və taraların
tədarükçülərinə iddia irəli sürmək üçün əsasa malik sənədləri
tərtib edir;
- müəssisə tərəfindən çatdırılan məhsulların müəyyən
edilmiş tələblərə olan uyğunsuzluğuna istehlakçıların iddiaları-
nın uçotunu aparır və təsdiq edilmiş formaya görə məhsulların
keyfiyyəti haqqında hesabatları hazırlayır;
- yeni məhsul növlərinin sınaqdan keçirilməsində (de-
qustasiya) və yeni xammal növlərinin texnoloji sort - sınağına,
yeni texnoloji proseslərin tətbiqinə və ya kimyəvi - texniki
hesabat məlumatlarını nəzərə almaqla xammal sərfi uçotunun
aparılması üzrə texnoloji rejimlərin dəqiqləşdirilməsinə görə
aparılan işlərdə və yüksək miqdarda itki və tullantıların aradan
qaldırılması üzrə tədbirlərin keçirilməsində iştirak edir.
Məhsulların keyfiyyətinin analizi üzrə işlərin böyük his-
səsi bu və ya digər ölçü vasitələrinin köməyi ilə yerinə yetirilir.
Bu vasitələr xüsusi şəkildə seçilir və xüsusi məqsədlə xidmət
göstərir ki, bu da nəzarətin dəqiqliyini təmin edir. Ölçü
vasitələrinə: ölçülər, ölçücü dəyişdiricilər, ölçmə cihazları və
ölçmə ləvazimatları aid edilir.
Ö l ç ü l ə r verilmiş ölçünün fiziki kəmiyyətini (çəki,
həcm, uzunluq və s.) təsəvvür etmək üçün nəzərdə tutulur.
Ölçü kimi çəki daşı, çəki daşları yığımı (dəstəsi), şablonlar,
qum saatı, uzunluq həddinin sonları, ölçücü kimyəvi qablar,
11
standart məhlullar, nümunəvi maddələr və digərləri istifadə
olunur.
Ö l ç ü c ü d ə y i ş d i r i c i l ə r verilən siqnalı ötür-
mək məqsədilə əlverişli olan formaya çevirmək, saxlamaq və
işləmək üçün xidmət göstərirlər. Ölçücü dəyişdiricilər adətən
az və ya çox mürəkkəb ölçücü komplekslərin tərkib hissələri
kimi təsəvvür edilir.
Ö l ç m ə c i h a z l a r ı siqnalı bilavasitə qəbul etmək
məqsədi ilə əlverişli formada işləmək üçün nəzərdə tutulur.
Cihazlar şkalalı, rəqəmsal və ya qeydedici olur. Ölçmə cihazla-
rına termometrlər, ionometrlər, manometrlər, saniyəölçənlər,
refraktometrlər, fotokolorimetrlər, spektrofotometrlər, ion ölçü-
cüləri, ampermetrlər, voltmetrlər və s. aid edilir.
Ö l ç m ə l ə v a z i m a t l a r ı ölçmələr zamanı istifadə
olunur və ölçmə nəticələrinə təsir göstərir. Bunlara quruducu
şkaflar, termostatlar, sublimasiya qurğuları və digərləri aiddir.
Ölçmə vasitələrinin seçilməsi, onların metroloji xüsusiy-
yətləri, yəni ölçmə dəqiqliyinin asılı olduğu texniki parametrlər
nəzərə alınmaqla həyata keçirilir.
İstənilən ölçmə vasitəsinin seçilmiş ölçü məqsədi üçün
yararlılığını müəyyən edən əsas metroloji xüsusiyyətlərdən biri
- ölçmənin aşağı və yuxarı hədləri, yəni verilən nəzarət va-
sitəsilə ölçülməsi mümkün olan miqdarın ən aşağı və ən yuxarı
qiymətləridir. Ölçmələrin aşağı və yuxarı hədləri ölçmə diapa-
zonunu məhdudlaşdırır. Ölçmə diapazonu dedikdə ölçülən kə-
miyyətlərin qiymət oblastı başa düşülür.
Ölçücü cihazının az əhəmiyyət kəsb etməyən metroloji
xüsusiyyətlərdən biri onun həssaslığıdır.
Ölçücü vasitənin xətası, onun seçilməsini əsaslandıran
vacib xüsusiyyətdir. Xətanın ifadə üsulu ölçü vasitəsinin nö-
vündən asılıdır. Ölçmə dəqiqliyi mütləq və nisbi xətalarla xa-
rakterizə edilir. Ölçü vasitələrinin xətalarını s t a t i k və d i
n a m i k olmaqla iki qrupa bölmək qəbul edilmişdir.
Dostları ilə paylaş: |