Microsoft Word Esas-kitab+S+v+. doc
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Anar G İ R İ Ş
| YEGANƏ İSMAYILOVA «DƏDƏ QORQUD KİTABI» VƏ MÜASİR AZƏRBAYCAN ƏDƏBİ DÜŞÜNCƏSİ Bakı - «Elm» – 2011 2 Elmi redaktoru: F.e.d., prof. Q.M.Namazov Rəyçilər: F.e.d., prof. T.M.Mцtəllimov F.e.d., prof. T.H.Hцseynov F.e.d. M.K.İmanov Yeganə İsmayılova. «Dədə Qorqud kitabı» və müasir Azərbaycan ədəbi düşüncəsi. Bakı, “Elm”, 2011; 368 səh. ISBN 978 – 9952 – 453 – 17 – 1 Monoqrafiyada «Kitabi-Dədəm Qorqud» eposu milli ədəbi düşüncənin ilkin mərhələsi və qaynağı kimi götürül- müş, onun milli ədəbi fikrin inkişaf tarixindəki yeri və rolu öyrənilmiş, müasir Azərbaycan nəsrində, poeziyasında və çağdaş milli dramaturgiyada «Dədə Qorqud» ideya və mo- tivlərinin inkişaf istiqamətləri müəyyənləşdirilmiş və tədqiq olunmuşdur. 4604000000 655(07) - 2011 © «Elm» – 2011 3 «Hər hansı xalq - ədəbi irsi nə qədər zəngin olsa da bir, ya iki əsas kitaba, təməl kitaba, Ana kitaba ma- likdir. Belə baş kitab xalqın varlığını ən dolğun və bitkin şəkildə əks etdirir... Xalqımızın şah əsəri, Ana kitabı Dədə Qorqud dastanıdır» Anar G İ R İ Ş Azərbaycan mədəniyyətinin ulu qaynağı olan «Kitabi- Dədə Qorqud» təkcə öz yarandığı çağda deyil, eyni za- manda müasir dövrümüzdə də milli mənəviyyatımızın, ədəbiyyat və incəsənətimizin ideya bünövrəsi olaraq qalır. Azərbaycan tarixinin bütün milli-mənəvi dəyərlərini özün- də cəmləşdirən bu ulu abidə elə bir enerji mənbəyidir ki, çağdaş milli mənəviyyat və mədəniyyət tariximizi onsuz təsəvvür etmək mümkün deyildir. «Kitabi-Dədə Qorqud»- un milli tariximizin dünəni və bugünündəki rolunu müd- rikcəsinə «Milli varlığımızın mötəbər qaynağı» kimi sə- ciyyələndirən dövlət xadimi Heydər Əlirza oğlu Əliyevin söylədiyi kimi: «Bizim zəngin tariximiz, qədim mədəniy- yətimiz və milli mənəvi dəyərlərimiz «Kitabi-Dədə Qor- qud» eposunda öz əksini tapmışdır. Bu epos bizim ümumi sərvətimizdir və hər bir azərbaycanlı onunla haqlı olaraq fəxr edə bilər. Dastanın məzmununu, mənasını, onun hər kəlməsini hər bir azərbaycanlı məktəbdən başlayaraq bil- məlidir. Bu, bizim ana kitabımızdır və gənclik bu kitabı nə qədər dərindən bilsə, millətini, xalqını, vətənini, müstəqil Azərbaycanı bir o qədər də çox sevəcəkdir» (126, 8). Əslində, «Kitabi-Dədə Qorqud» abidəsinin müasir Azərbaycan ədəbiyyatına təsiri probleminin tədqiqinə həsr 4 olunmuş bu tədqiqatın bütün aktuallığı H.Əliyevin ölməz və müdrik kəlamında hərtərəfli və aydın şəkildə ifadə olunmuşdur. «Ana kitabımızın» hər bir azərbaycanlı, o cümlədən elm adamları tərəfindən dərindən öyrənilməsi elmin və elm adamlarının milli vətəndaşlıq borcudur. Bu cəhətdən «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanlarının müasir Azərbaycan ədəbiyyatına təsiri problemi Azərbaycan ədə- biyyatşünaslığının son dərəcə zəruri və aktual elmi prob- lemlərindəndir. Belə ki, müasir Azərbaycan ədəbiyyatı «Kitabi-Dədə Qorqud»la sıx və qırılmaz tellərlə bağlıdır. XIX əsrdən elm aləminə bəlli olub, Azərbaycan elmi və ədəbi düşüncə dövriyyəsinə XX əsrin birinci yarısında da- xil olmuş «Kitabi-Dədə Qorqud» abidəsi elə həmin za- mandan milli ədəbiyyat, mədəniyyət və incəsənətimizə güclü şəkildə təsir etməyə başlamışdır. Bu proses fasiləsiz olmuş, onilliklər keçdikcə abidənin ədəbiyyatımıza təsiri güclənmiş, «Kitabi-Dədə Qorqud»un obrazlar aləmi, ideya və mövzuları ilə bağlı çoxsaylı nəsr, nəzm və dram əsərləri yazılmış və bu proses indi də davam etməkdədir. «Kitabi- Dədə Qorqud» Azərbaycan tarixinin bütün keşməkeşlərini özündə inikas edərək onun ayrılmaz, qopmaz parçası oldu- ğu kimi, müasir Azərbaycan tarixinin də bütün çətinliklə- rini yaşayaraq bizimlə birgə vətənimizin müstəqilliyinə qovuşmuşdur. Abidə XX əsr sovet totalitarizminin, stali- nizmin bütün amansız zərbələrinə sinə gərərək milli varlı- ğımızı dağılmağa qoymamışdır. Özündə Azərbaycan-oğuz xalqının birliyi və vəhdəti ideyalarını daşıyan «Kitabi- Dədə Qorqud» XX əsr tarixinin ən dəhşətli çağlarında zi- yalılarımızı sınmağa qoymamış, abidədə daşınan milli bir- lik, vəhdət və bütövlük ideyaları ədəbiyyat və incəsənəti- mizə nüfuz edərək kütlələr arasında yayılmış və xalqın mə- nəviyyatını dağılıb məhv olmaqdan qorumuşdur. «Kitabi- Dədə Qorqud» müasir ədəbi düşüncəni daim milli ideya- larla zənginləşdirmiş və ədəbiyyatda yaşayan bu ideyalar 5 xalqımızı azadlıq uğrunda mübarizəyə qaldıraraq müstə- qilliyə qovuşdurmuşdur. Bu cəhətdən müasir Azərbaycan ədəbiyyatı öz ideya-məzmun və ədəbi-estetik əsasları ilə qırılmaz şəkildə «Kitabi-Dədə Qorqud» abidəsinə bağlı ol- duğu kimi, bu ədəbiyyatın tədqiqi də bütün istiqamətlərdə «ana kitabımıza» bağlanır. Kitab zaman və kəmiyyət baxımından zəngin mate- rialı əhatə edir. «Kitabi-Dədə Qorqud» eposu XX əsrin bi- rinci yarısında əvvəlcə elm aləminə məlum olmuş, daha sonra nəşr edilərək xalq arasında yayılmışdır. Onun məş- hurlaşmasında ədəbiyyat və sənət adamları çox böyük rol oynamışlar. Abidənin bədii gözəlliyi və estetik siqləti, onda daşınan milli-mənəvi ideyalar, ümumbəşəri insan sevgisi, humanizm, vətənpərvərlik amalları hər sahədə olduğu kimi bədii ədəbiyyat sahəsində də ziyalılarımızın diqqətini özünə cəlb etmiş, yaradıcı insanlar bu ideyalardan ilham alaraq samballı sənət abidələri yaratmışlar. «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanlarının Azərbaycan ədəbiyyatına təsiri geniş və hərtərəfli olmuş, milli ədəbi düşüncənin, demək olar ki, bütün növ və janrlarında bu mövzuda əsərlər yaranmışdır. Bu prosesin bu gün də davam etdiyini nəzərə alsaq, təd- qiqatın obyektində M.Rzaquluzadə, Ə.Dəmirçizadə, S.Vur- ğun, B.Vahabzadə, N.Xəzri, Anar, B.Səhənd, K.Abdulla, A.Məmmədov, Ə.Muğanlı, A.Abdullazadə, V.Aslan, T.El- çin, R.Təhməzoğlu və başqalarının qələminin məhsulu olan nəsr, dram və nəzm əsərləri durur. Bundan başqa, ayrı-ayrı teatr və yaradıcılıq qurumlarının, yaradıcı rejissorların epos- la bağlı səhnələşdirdikləri müstəqil tamaşalar da dram əsər- lərinin sırasında tədqiqata cəlb edilmişdir. Monoqrafiyanın əsasında «Kitabi-Dədə Qorqud» das- tanlarının Azərbaycan ədəbiyyatına təsiri problemi durur. Bu, çox mürəkkəb, zəngin məzmuna malik problemdir. XX əsrdə stalinizm dövründə Azərbaycan mədəniyyəti sə- masında peyda olan «Kitabi-Dədə Qorqud»a ictimai-siyasi 6 həyatda olduğu kimi, ədəbiyyatda da münasibət birmənalı olmamışdır. Stalinizm dövründə abidə, onun naşirləri, təd- qiqatçıları və bu mövzuda bədii əsərlər yaratmış ədiblər təqib olunmuş, müxtəlif repressiyalara məruz qalmışdır. Daha sonra abidə «bəraət almış», yenidən elmi və ədəbi fi- kir dövriyyəsinə daxil olmuşdur. Lakin buna baxmayaraq, sovet dövründə «Kitabi-Dədə Qorqud» ideyaları yazıçı və şairlər üçün milli birlik, müstəqillik və dirçəliş mövzula- rını ədəbiyyata gətirməkdən ötrü bir vasitə rolunu oyna- mış, ədiblər həmin ideyalarla bağlı bədii söz demək üçün eposun mövzu, motiv və obrazlarından geniş şəkildə istifadə etmişlər. Bu da öz növbəsində abidənin müasir Azərbaycan ədəbiyyatına təsirini məzmunca zəngin və mürəkkəb mövzuya çevirmişdir. Monoqrafiyanın qarşısında duran başlıca məqsəd «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanlarının müasir Azərbaycan ədəbiyyatına təsirinin öyrənilməsidir. Bu istiqamətdə aşa- ğıdakı vəzifələrin yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulmuşdur: «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanlarının Azərbaycan ədəbi düşüncəsinin ilkin qaynağı kimi səciyyələn- dirilməsi; Eposun ədəbi düşüncə tarixindəki yeri və rolunun araşdırılması əsasında onun qədim və orta əsrlər Azərbay- can ədəbiyyatına təsirinin öyrənilməsi; «Dədə Qorqud» dastanlarının XX əsrin birinci yarısı stalinizm dövründə milli nəsr, poeziya və dramaturgiyaya təsirinin araşdırılması; Eposun XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında milli özü- nüifadə, özünüyaşatma, birlik və dirçəliş ideyalarının təb- liğindəki rolunun öyrənilməsi; «Dədə Qorqud» ideyalarının müasir Azərbaycan ədəbi düşüncəsində yaratdığı əbədi-bədii təzahürlərin təd- qiqi və s. Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|