Microsoft Word Esas metin 1-82. doc
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
35
parası değer düşümüne uğratıldığında. Her on yılda bir, kılığı da değişir. Düşüşü kolaylaştıran yabancı-unsurlardan birtakım özellikler kaptığından. (41) Bu özet tarihçeden hemen sonra Nisan 1980 yılında—yazar, böyle bir alışkanlığı olmamasına rağmen bu öykünün sonuna tarih düşmüştür—Ferdi’nin gözüne batan son unsurlar şöyledir: Bu yeni unsurlar, kot pantolon giyiyorlar. Ağır kokular sürüyorlar. Gömleklerinin yakası göbeklerine kadar açık. Boyunlarında Osmanlı- işi madalyon, serçe parmaklarında Anadolu-işi yüzükler var. Göğüsleri kıllarla kaplı. Konuşurken çok bağırıyorlar. İnsana dirsek payı bir boşluk bırakmıyorlar [. . . .] Bu 25 yaşlarındaki gençler, saygıdeğer firmalarda el ulağı olarak iş hayatına atılıyorlarmış. Sonra paravan şirketler bunların adına kuruluyormuş. Stok mallar, karaborsa mallar, kaçak mallar—söylemesi ayıp—bunların garsonyerlerinde duruyormuş. (42)
Olaylara “bir sessiz film piyanisti gibi dışardan eşlik etti[ğini]” (37-38) derinden duyumsayan hesap uzmanı, eski bürokrat Ferdi, devletin işleri, memleketin hali derken kişisel düşlerini yaşamadan yitirmiş bir insandır. Gelişmiş bilgisayar programı Lin beye anlattığı düşler—ki kendisi de bilemez onları—karşılığında “kesintisiz bir uyku” dilemektedir sadece: “Artık hesap yapmayayım, eski defterleri uykumda karıştırıp bu milletten, içimizden, kanımızdan nelerin yağmalandığını hesap etmeyeyim, n’olur” (47). Maalesef teknoloji derman olamaz böyle bir derde: program bulunamaz, bütün işlemler durdurulur.
Julio Cortazar, “Öykü ile Yakın Çevresi” başlıklı yazısında, özellikle “düşlem ürünü” olan öykülerin, “bir sinirceden dolayı oluşmuş karabasanların ya da sanrıların 36
sinirce alanı dışında bir ortama aktarılmış biçimleri ve nesneleştirme yoluyla etkisi yansızlaştırılmış biçimleri” (40) olarak düşünülebileceğini söyler. Cortazar’a göre, “sanki yazar, yaratığından kurtulmak istemekte ve onu içinden bir çırpıda söküp atmaya niyetlenmekte, bu yüzden de şeytanı ancak tek bir yolla kovabilmektedir: yazarak” (40-41). Öyleyse bu öyküde Tomris Uyar, içinde birikenleri Ferdi aracılığıyla ortaya dökerek belki biraz rahatlamıştır; ama modern olandan, teknolojiden medet uman kahramanına bu şansı tanımamakta kararlıdır. Hayal
dünyasını “Metal Yorgunluğu”nun Ferdi’si kadar zorlamasa da iyi niyetli bir başka sessiz filmin piyanisti Mehlika Öğretmen, boşuna koşturup bağırır, en sevdiği iki öğrencisinin bindirildiği ekip arabasının ardından: “Soracak bir şeyiniz varsa bana sorun! Bana! [. . . .] [B]ana sorun diyorum!” diye (“Beyaz Bahçede” 56). Öykünün sonunda “[d]emek bugün konumuz yine Hüsn ü Aşk”tır (56).
Tomris Uyar, okuru, böyle bir toplumda kurulan çaresiz düşlere dair uyarıyor gibidir. Yazar, düşlerin dünyasına girerken kurguda da kendine yeni yollar araştırır. Güncelin eleştirisini bildirinin öğretici ve biraz da bu yüzden itici havasından kurtarmaya çalışır. İroni ve alay, masalla ve düşle yoğrularak yazarın öykücülüğünde farklı bir döneme geçildiğinin haberini verir. Bu tür arayışların yanında bildik Tomris Uyar öyküleri de yer alır. Ama bütün öyküleri birleştiren boyutu şöyle tespit eder Bedirhan Toprak: “Buram buram, yerine göre de bir yangından yükseliyormuşçasına duman duman bugün kokusu hemen bütün öykülerin atardamarı, özü, devingenliği[dir]” (Uyar, “Nostaljiyle Tarih Bilincini Birbirine Karıştırmamak Gerek”, 63). Tomris Uyar bu eğilime, bir başka yerde, “toplumsal gerçeklikteki güncellik payı” diyerek “yaşanan günler[in], yaşadığımız günler[in] öykülerin atmosferini oluşturmasını, bununla bir tarihselliği vurgulamak istedi[ğini]” belirtmiştir (Özkırımlı, Öykülerde Romanlarda Yaşamak 100). Ancak toplumsal 37
güncelin öykülere girme biçimi yazarın bu beşinci öykü derlemesiyle daha farklı boyutlara taşınmaya başlamıştır. Tavırlı, yalın ve şiirsel bir izlenimcilikle oluşturulan öykülerin ötesine adım atılmıştır.
38
BÖLÜM II
1980’li yıllarla birlikte Tomris Uyar öykücülüğünde özellikle kurgusal açıdan bir çeşit kendi kabına sığamama baş gösterir. 1981 tarihli Yaz Düşleri Düş Kışları farklı arayışların ortaya çıktığını kanıtlar niteliktedir. Bir kere, gerçeklerden düşlere sapılmıştır artık, izlenimlerin yolu deneyselciliğe doğru açılmaya başlamıştır. Anlatısına yeni boyutlar katmak isteyen Tomris Uyar, bu kitaptaki “Metal Yorgunluğu” ve “Bayırdaki Ilgım” başlıklı öykülerinde fotoğraflara yer vermiştir sözgelimi; ama bu fotoğraflar, tarihsel birer gerçekliği de yansıtır niteliktedirler aynı zamanda. Bu değişim habercisi eğilimleri Füsun Akatlı şöyle yorumlamaktadır:
anlamasına bu kitapların aynı kalemden, aynı yürek-beyin eleleliğinden çıktıklarını. Ama yeni bir bireşime yönelmiş bir tartışma, bambaşka verimlerin gücüllüğünü (potansiyel) taşıyan bir çatışma da saptarsınız. Bu heyecan verici bir şeydir. (“Tomris Uyar’la Yaza Yolculuk” 42) 1983’te yayımlanan Gece Gezen Kızlar ise bu kadar hoşnutlukla karşılanmaz aynı eleştirmence. Füsun Akatlı, bu kitaptaki çağdaş masallarda bilip sevdiği Tomris Uyar’ı “bulam[adığını]” belirtir. Neyse ki 1986 tarihli Yaza Yolculuk, Akatlı’yı aydınlatır (43). Gece Gezen Kızlar, Akatlı’ya göre bir “ara-geçe”dir artık; Uyar doğru yoldadır. Bu iki kitap arasında, Akatlı’nın da fark ettiği metinlerarası bağlantılar Tomris Uyar’ın ne yaptığını bildiğini kanıtlar niteliktedir.
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|