Microsoft Word Esas metin 1-82. doc
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
70
hayatlarımızın izlerini taşıyan açık uçlu öykülerden oluşur. 1992 tarihli Otuzların Kadını ise 1930’larda yaşamış bir İstanbul hanımefendisinin yaşamından kesitlerin ilham verdiği öyküleri, 1990’lardaki yazar kızının hayatından parçalarla ve günümüzün öyküleriyle beraber sunan, Koçak’ın deyişiyle “çok katmanlı” (“Deneyim İmkansızlaşırken” 47) bir metin olarak karşımıza çıkar. Tomris Uyar, bu büyük öyküsünde, geçmişle şimdiyi bir arada ele alırken, okura, bu yaşanmış ve yaşanan günleri bir daha gözden geçirme ve bugünü yeniden değerlendirme fırsatı tanır. Yazarın, 1998 yılında yayımlanan en son kitabı Aramızdaki Şey, yazma tutkusuyla yaşanan günlerin izini süren bir öykücülük anlayışının devam ettiğini hissettirmesiyle okuru hayal kırıklığına uğratmayacak düzeyde Tomris Uyar imzalıdır. Gerek şiirsel izlenimciliğin etkisi altındaki ilk dönem yalın ve lirik öykülerinde olsun gerekse 1980’lerden itibaren girdiği deneysel çabalarda, Tomris Uyar, yaşadığı günlerin, içinde yaşadığı toplumun, eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirmesini yapmaktadır. İroni, alay ve hüzün bu öykülerin çoğunda içiçedir. Bedirhan Toprak, Tomris Uyar’da “bir tavır olarak” olarak saptadığı şu noktaya dikkatimizi çekiyor: Öykü kendisine çizilmiş rotada uyum içinde gelişirken, birden belleklerimize kazılı çok tanıdık bir sözcük (belli dönemlere mal olmuş sözcükler hatta), sabah-akşam karşımıza çıkan bir olay, çoğumuzu aynı alana sürükleyecek bir imge ile öyküye bir sıçrama, hatta bir yön değiştirme verip yaşanana çekiyor okuru. (Uyar, “Nostaljiyle Tarih Bilincini Birbirine Karıştırmamak Gerek” 64) Toprak’ın birer “deniz feneri” olarak nitelendirdiği bu aydınlanma anlarında, okuru “toplumsal güncele” çeken Uyar, mesaj açık ya da kapalı olsun, bütün öykülerinde, 71
sanki o modern hayatın sıradan ama çok rahatsız edici havasını okura hissettirmeye çalışıyor. Gündelik hayatta sloganlaşmış ve bu yüzden bayağılaşmış bir sözcük ya da tümce, bir şarkı sözü, konuşma biçimi, giyim tarzı, televizyondan ya da radyodan yayılan bir üslup, okuyucuya yaşanan güne tutsak olduğunu hatırlatıyor. Bu öykülerin âşikar ya da örtük günügününe eleştirisini şöyle açıklıyor Uyar: Bir sanatçı, bir bilim adamının sonradan titiz, nesnel bir bakışla inceleyeceği gerçeklerin varlığını imler sezgileriyle, serinkanlılıkla yaklaşamaz yaşadığı gerçeklere. Toplumlar ve bireyleri sindirildiğinde, kaçınmadan, öfkesini gizlemeden başkaldıran bir sestir o... (64) Uyar’ın bir tehdit olarak gördüğü modern gündelik hayatın sıradan insanları kuşatma biçimlerinin, öykülerinin çerçevesini belirlemesi, her güncel olayı öyküleştirdiği anlamına gelmez. Uyar için öyküsünün öykü olarak kalması daha önemlidir. Bu konuda titiz bir tavır sergileyen yazar, öyküye dönüştüreceği “toplumsal güncel”in dozunu ve sergileniş biçimini dikkatle seçer. Zaten 1980’lerden sonraki öyküsüne yeni anlatım olanaklarını arayışının asıl sebebi de bu gibidir. 1986’da güncesine “günümüz yazarı” için şöyle bir not düşer Uyar: “birtakım yüzdeyüz gerçekleri, aşınmış, kalıplaşmış olduklarını bilse de, sırf gerçeğe duyduğu saygıdan ötürü yeniden işleyecek mi, yoksa onlardan medet ummadan kendi bir başka gerçeklik mi yaratacak, yani kuracak?” (Yazılı Günler:[1985-1988] 96). Uyar’ın, öykülerinde, gittikçe kurmacanın olanaklarına daha çok sarılması, günümüz gerçeğini yakalamak ve günümüz okuruna hitap etmek içindir. Ancak Uyar’ın okuru da kendisi gibi çağın getirdiklerinin farkında olmalıdır; yoksa yazarın niyetini gözden kaçırabilir ve dolayısıyla öyküyü hakkıyla değerlendiremeyebilir. 72
Semih Gümüş’ün “Öykünün Dünyası ve Eleştirisi” başlıklı yazısında dediği gibi, çağımız öyküsünün: [. . .] alımlama süreci boyunca okurun bilişsel yetilerini daha üst düzeye çıkarması; entelektüel birikime daha çok başvurması; soyutlama edimini daha çok içselleştirmiş olması; metnin susku noktalarını ve yeniden üretilebilir anlamlarını algılamaya açabilmesi, ucu açık öykü metninin anlamlarını çoğaltabilmesi, ama bu alımlama etkinliğini doğru saptamalarla varsıllaştırabilmesi, dolguyu kendisinin tamamlaması gerekir. (108) Tomris Uyar öykücülüğü bu şartları karşılar. Uyar’ınkiler, zor okunan öyküler olmamakla birlikte okuyucudan sezgi ve özeleştiri ile şekillenen belli bir yaşam ve okuma birikimi bekler. Yazarın öykü kitaplarının başında, ortasında ve arkasında verdiği ipuçları ve güncelerine düştüğü notlar, bu öykü evrenine daha çok girmemize olanak sağlar. Çünkü Tomris Uyar’ın öyküleri anlaşılmayı hedefler ve ortak bir paydada okuyucuyla uzlaşmak ister. Bu uzlaşma sahası genellikle yaşanan günlerin eleştirisini içerdiği için okuru güncel gelişmelere, değerlere karşı uyarma görevini de üstlenir çoğu kez. Uyar, şöyle diyor bir söyleşisinde: “Edebiyatçılardan devlet sanatçısı pek çıkmaz. Muhalif bir yapı taşır edebiyatçı. Hiçbir devletin vereceği bir bağışı kabul etmemekte yarar vardır, çünkü izmlerden hiç hoşlanmam. Sonra onların aleyhine konuşamam” (“Öyküyü Okur Bitirmeli” 49). Uyar, uslu bir öykücü olmamayı seçerek hep genç kalmasını bu “muhalif” tavrına ve öyküsünü kurallar üstü tutmasına borçludur. Öykülerinin arka planındaki “toplumsal güncellik” yaşanan günlerin ve kısa öykünün hakkını aynı anda verme savaşında olan bir Tomris Uyar öykücülüğü çıkarır karşımıza. Bu aşamada okuyucuya düşen, öykünün, 73
dünyanın ve Türkiye’nin geldiği noktayı yazarı anlayabilecek kadar algılamaya istekli olmaktır.
74
SEÇİLMİŞ BİBLİYOGRAFYA Akatlı, Füsun. “Derine Yazılı Günler”. Tenha Yolun Ortasında. İstanbul: Oğlak Yayınları, 1995. 62-65. ——. “Otuzların Kadını”. Öykülerde Dünyalar: Eleştiri Yazıları 47-88. ——. Öykülerde Dünyalar: Eleştiri Yazıları. İstanbul: Boyut Yayınları, 1998. ——. “Tomris Uyar’ın Öykü Dünyası”. Öykülerde Dünyalar: Eleştiri Yazıları 28-41. ——. “Tomris Uyar’la Yaza Yolculuk”. Öykülerde Dünyalar: Eleştiri Yazıları 42-46. Andaç, Feridun. “1960’tan 2000 Yılına Öykücülüğümüze Genel Bakış”. Dil Dergisi 90 (Nisan 2000): 10-11. ——. “Tomris Uyar: ‘Öykücülüğü Tek Tek Öyküden Daha Çok Seviyorum’”. Söz Uçar Yazı Kalır: (Söyleşiler). İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 1997. 499-506. ——. Yazınsal Gerçekçiliğin Boyutları. Ankara: Ümit Yayıncılık, 1995. Bezirci, Asım. Halk ve Sosyalizm İçin Kültür ve Edebiyat. İstanbul: Yön Yayıncılık, 1992. Blodgett, Harold. “Kısa Öykü Tekniği”. Adam Öykü 2 (Ocak-Şubat 1996): 58-83. Buford, Bill. “Öykü Anlatımının Çekiciliği”. Adam Öykü 8 (Ocak-Şubat 1997): 59-
62. Cortazar, Julio. “Öyküde Konu”. Adam Öykü 20 (Ocak-Şubat 1999): 17-18. ——. “Öykü ile Yakın Çevresi Üstüne”. Adam Öykü 5 (Temmuz-Ağustos 1996): 38-45.
75
Craig, Patricia. “Kadınların Yazdığı Öyküler”. Adam Öykü 21 (Mart-Nisan 1999): 6-8.
Çalışkan, Sevda. “Kısa Öykü Tekniği”. Çağdaş Türk Dili 77/78 (Temmuz-Ağustos 1994): 38-45. Demirtürk, Lale. “Çağdaş Kısa Öykü Kuramı Açısından Bir Uygulama: Tomris
Uyar’ın ‘Çiçek Dirilticileri’”. Gündoğan Edebiyat 7 (Yaz 1993): 13-23. ——. “Kısa Öykü Estetiğine Kuramsal Yaklaşım”. Çağdaş Türk Dili 3.25-36 (1990): 834-37. ——. “Kısa Öykü Grameri”. Çağdaş Türk Dili 56 (Ekim 1992): 20-23. Doltaş, Dilek. “Feminizm Açısından Sekizinci Günah ve Bir Cinayet Romanı”.
Erden, Aysu. Kısa Öykü ve Dilbilimsel Eleştiri. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1998. ——. “Öyküde Şiirsellik Boyutu Üzerine”. Ana Dili 19 (Ekim-Kasım-Aralık 2000): 67-86.
Ferguson, Suzanne C. “Defining the Short Story: Impressionism and Form”. The New Short Story Theories. Haz. Charles E. May. Athens: Ohio University Press, 1994. 218-30. Fethi Naci. “Ölçüt Sorunu”. Eleştiri Günlüğü: İkinci Kitap (1986-1990). İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1990. 104-05. ——. “ ‘Yaza Yolculuk’ ya da Özlemlerin Hikâyeleri”. Eleştiri Günlüğü:
Gunsteren, Julia van. “Some Basic Aesthetics of Literary Impressionism”. Katherine Mansfield and Literary Impressionism. Amsterdam-Atlanta: Rodopi B.V., 1990. 51-65.
76
Gümüş, Semih. “Bir Anlatı Olarak Kısa Öykü”. Adam Öykü 7 (Kasım-Aralık
1996): 106-15. ——. “Öykünün Dünyası ve Eleştirisi”. Adam Öykü 23 (Temmuz-Ağustos 1999): 100-10. Gürsel, Nedim. “Hikaye”. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. 3. cilt. İstanbul: İletişim Yayınları. 620-30. Hızlan, Doğan. “Yürekte Bukağı: (Tomris Uyar)”. Kitaplar Kitabı: Eleştiri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1996. 523-24. Irzık, Sibel. “Edebiyatta Kişileşen Metinleşen Silinen Kentler”. Hürriyet Gösteri 176 (Temmuz 1995): 18-23. İleri, Selim. “Türk Öykücülüğünün Genel Çizgileri”. Türk Dili 286 (Temmuz 1975): 2-29. Kaplan, Mehmet. “Tomris Uyar: Çiçek Dirilticileri”. Hikâye Tahlilleri. İstanbul: Dergah Yayınları, 1997. 397-405. Kocaman, Ahmet, çev. “Kısa Öykü”. Çağdaş Türk Dili 113-114-115 (Temmuz- Ağustos-Eylül 1997): 24-25. Koçak, Orhan. “Deneyim İmkansızlaşırken”. Virgül 33 (Eylül 2000): 45-47. ——. “Orhan Koçak ile Dünden Bugüne”. Söyleşiyi yapan: Semih Gümüş. Adam
Köksal, Sırma. “Yalın ve Dürüst Bir Ödeşme”. Cumhuriyet Kitap 12 (4 Mayıs 1990): 6. Kutlu, Mustafa. “Tomris Uyar’ın ‘Sekizinci Günah’ı”. Dergâh 4 (Haziran 1990): 5- 6. Lefebvre, Henri. Modern Dünyada Gündelik Hayat. Çev. Işın Gürbüz. İstanbul: Metis Yayınları, 1998. 77
Muhidine, Timour. “Günümüz Türk Edebiyatında Kısa Anlatı”. Adam Öykü 15 (Mart-Nisan 1998): 82-90. ——. “Timour Muhidine ile Öykü Edebiyatımız Üstüne”. Söyleşiyi yapan: Halil Gökhan. Adam Öykü 4 (Mayıs-Haziran 1996): 76-79. Necatigil, Behçet. Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. 16. basım. İstanbul: Varlık Yayınları, 1995. Oran, Fatma. “Tomris Uyar: Aramızdaki ‘Öykü’cü”. Cumhuriyet Kitap 435 (18 Haziran 1998): 4-5. Özer, Sevinç. “Amerikan Kısa Öykü Kuramına Bir Yaklaşım: Kısa Öykü Nedir? Ne
Değildir?” Çağdaş Türk Dili 3.25-36 (1990): 1157-62. Özkırımlı, Atilla. “Hikaye”. Türk Edebiyatı Ansiklopedisi. 3. cilt. İstanbul: Cem Yayınevi. 1987. 634-43. ——. Öykülerde Romanlarda Yaşamak. Ankara: Ümit Yayıncılık, 1995. 95-100. ——, haz. “Tomris Uyar”. Türk Edebiyatı Ansiklopedisi. 4. cilt. İstanbul: Cem Yayınevi. 1987. 1185-86. Say, Ömer. “1960-1980 Arası Türk Hikayeciliğinde Yabancılaşma”. Yayımlanmamış master tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 1995. Shaw, Valerie. “Parçalanan Çerçeve, VI”. Adam Öykü 31 (Kasım-Aralık 2000): 34- 42. ——. “Parçalanan Çerçeve, 3”. Adam Öykü 28 (Mayıs-Haziran 2000): 35-42. Singleton, John. “(Kısa) Öykü”. Adam Öykü 32 (Ocak-Şubat 2001): 42-46. Taylor, Charles. Modernliğin Sıkıntıları. Çev. Uğur Canbilen. İstanbul: Ayrıntı
Yayınları, 1995. Ulçugür, Saadet. “Öykü Üzerine”. Türk Dili 44.361-366 (1982): 157-61. Uyar, Tomris. “Akşam Alacası”. Aramızdaki Şey 81-90. 78
——. “Alatav”. Otuzların Kadını 109-28. ——. “Alte Liebe: Küçük Akşam Müziği”. Sekizinci Günah 60-67. ——. “Aramızdaki Şey”. Aramızdaki Şey 7-19. ——. Aramızdaki Şey. İstanbul: Can Yayınları, 1998. ——. “Bayırdaki Ilgım”. Yaz Düşleri Düş Kışları 67-78. ——. “Beyaz Bahçede”. Yaz Düşleri Düş Kışları 48-56. ——. “Biraz Daha”. İpek ve Bakır 81-84. ——. “Bol Buzlu Bir Aşk Lütfen!”. Yaza Yolculuk 53-66. ——. “Çiçek Dirilticileri”. İpek ve Bakır 7-14. ——. “Çiçeklerle”. Ödeşmeler 22-36. ——. “Derin Kazın”. Ödeşmeler 79-85. ——. “Dikkat! Kırılacak Eşya”. Yürekte Bukağı 88-96. ——. “Dizboyu Papatyalar”. Dizboyu Papatyalar 58-72. ——. Dizboyu Papatyalar. İstanbul: Can Yayınları, 1989. ——. “Dondurma”. Sekizinci Günah 22-33. ——. “Dön Geri Bak”. Ödeşmeler 47-61. ——. “Emekli Albay Halit Akçam’ın İki Günü”. Dizboyu Papatyalar 14-35. ——. “Filizkıran Fırtınası”. Yaz Düşleri Düş Kışları 17-30. ——. Gece Gezen Kızlar: Öyküler. İstanbul: Can Yayınları, 1985. ——. Gündökümü (1975-1980): Bir Uyumsuzun Notları. İstanbul: Can Yayınları,
1989.
——. “Güneşli Bir Gün”. Yürekte Bukağı 15-22. ——. Günlerin Tortusu: (Bir Uyumsuzun Notları). İstanbul: Ada Yayınları, 1985. ——. “Güz Kızılı”. Aramızdaki Şey 29-38. ——. “Hakların En Güzeli”. Dizboyu Papatyalar 7-13. 79
——. “Hikâyede Yoğunluk”. Öykücünün Kitabı. Haz. Feridun Andaç. İstanbul: Varlık/Bilgi, 1999. 257-67. ——. İpek ve Bakır: Öyküler. İstanbul: Can Yayınları, 1995. ——. “ ‘İzm’lere Girmeyen Bir Yazar”. Söyleşi. Cumhuriyet Dergi 461 (22 Ocak 1995): 8-9. ——. “Kalenin Bedenleri”. Yaza Yolculuk 27-38. ——. “Kelepir”. Sekizinci Günah 13-21. ——. “Kişisel Sorgulamalar”. Sekizinci Günah 7-12. ——. “Konuk”. İpek ve Bakır 29-37. ——. “Köpük”. Ödeşmeler 15-21. ——. “Kuytuda”. İpek ve Bakır 23-28. ——. “Küçük Kötülükler”. Yaza Yolculuk 41-51. ——. “Lal”. Aramızdaki Şey 72-80. ——. “Limanda”. Dizboyu Papatyalar 81-95. ——. “Manastırlı Hilmi Bey’e Beşinci Mektup”. Sekizinci Günah 77-86. ——. “Mavikan Kokusu”. Sekizinci Günah 50-59. ——. “Mazi Kalbimde Bir Yaradır”. İpek ve Bakır 59-84. ——. “Metal Yorgunluğu”. Yaz Düşleri Düş Kışları 31-47. ——. “Nostaljiyle Tarih Bilincini Birbirine Karıştırmamak Gerek”. Söyleşiyi yapan:Bedirhan Toprak. Düşün (Ağustos 1985): 63-64. ——. “Ormandaki Ayna”. Gece Gezen Kızlar 19-32. ——. “Ormanların Gümbürtüsü”. Ödeşmeler 112-25. ——. Otuzların Kadını: Öykü(ler). İstanbul: Can Yayınları, 1992. ——. “Ovasız”. İpek ve Bakır 93-98. ——. Ödeşmeler: Öyküler. İstanbul: Can Yayınları, 1991.
80
——. “Ölen Otelin Müşterileri”. Yaza Yolculuk 89-99. ——. “Önsöz”. Ödeşmeler 5-14. ——. “Öykülere Girerken”. Gece Gezen Kızlar 5-6. ——. “Öykülerin Başı-Sonu”. Aramızdaki Şey 91-93. ——. “Pasaport”. Sekizinci Günah 68-76. ——. “Pentimento”. Otuzların Kadını 7-22. ——. “Pıhtı”. Aramızdaki Şey 65-71. ——. “Rüzgarı Düşün”. İpek ve Bakır 38-45. ——. “Sağlar”. Ödeşmeler 86-100. ——. “Sarmaşık Gülleri”. İpek ve Bakır 119-23. ——. Sekizinci Günah: Öyküler. İstanbul: Can Yayınları, 1990. ——. “Söyleşi: Aramızdaki Şey”. Söyleşiyi yapan: Niyazi Zorlu. Varlık 1088 Kitap Eki 72 (Mayıs 1998): 2-3. ——. “Söyleşi: Otuzların Kadını”. Söyleşiyi yapan: Ece Algan. Varlık 1023 Kitap Eki 7 (Aralık 1992): 11. ——. “Sue Ellen ile Recep’in Kaçınılmaz Karşılaşması”. Gece Gezen Kızlar 75-82. ——. “Şahmeran Hikayesi”. Ödeşmeler 127-83. ——. “Şen Ol Bayburt”. Dizboyu Papatyalar 47-57. ——. “Tahin Pekmez Günleri”. Aramızdaki Şey 50-67. ——. Tanışma Günleri/Anları (1989-1995). İstanbul: Can Yayınları, 1995. ——. “Tazı Payı”. Aramızdaki Şey 20-28. ——. “Temmuz”. İpek ve Bakır 15-20. ——. “Tomris Uyar”. Türk Dili 286 (Temmuz 1975): 153. ——. “Tomris Uyar Taranta Babu Kültür ve Sanat Merkezi’nde Gençlerle 81
Söyleşti: Öyküyü Okur Bitirmeli”. Söyleşiyi yapan: Irmak Zileli. Papirüs 20 (Ekim 1998): 48-49. ——. “Yalın ve Duyarlı Bir Evren Kurucusu: Tomris Uyar”. Söyleşiyi yapan: Enver Ercan. Cumhuriyet Kitap 435 (18 Haziran 1998): 1, 4. ——. “Yapayalnız Bir Gök”. Sekizinci Günah 34-49. ——. “Yavruağzı”. Aramızdaki Şey 39-49. ——. Yaza Yolculuk: Öyküler. İstanbul: Can Yayınları, 1986. ——. Yaz Düşleri Düş Kışları: Öyküler. İstanbul: Can Yayınları, 1985. ——. Yazılı Günler (1985-1988). İstanbul: Can Yayınları, 1989. ——. “Yaz Suyu”. Dizboyu Papatyalar 36-46. ——. “Yaz Şarabı”. Yaza Yolculuk 67-78. ——. “Yusuf ile Zeliha”. Ödeşmeler 101-06. ——. Yürekte Bukağı: Öyküler. İstanbul: Can Yayınları, 1985. ——. Yüzleşmeler: Bir Uyumsuzun Notları (1995-1999). İstanbul: Can Yayınları, 1999. Wright, Austin M. “Kısa Öyküyü Tanımlama Üzerine: Tür Sorunu”. Adam Öykü 16 (Mayıs-Haziran 1998): 19-26. Yavaşlı, Aydoğan. “Çağdaş Yönsemelere Doğru”. Adam Öykü 13 (Kasım-Aralık
1997): 152-53.
82
ÖZGEÇMİŞ
Ayşegül Nazik, 1976 yılında Ankara’da doğdu. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’den 1997’de mezun oldu. 1998 yılında Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü’nde yüksek lisans çalışmalarına başladı. Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|