Microsoft Word esh mitci doc
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
270 qalibi olmuşdur. Eyni zamanda T.Əmiraslanovun elmi redaktorluğu ilə Azərbaycan kulinariyasının ensiklopediyası (3.15) da tərtib edilmişdir. Xalq yaradıcılığında çox geniş yer tutan təsviri və dekorativ-tətbiqi sənət sahələri, həmçinin memarlıq sənəti xalqın həyat tərzini və dünyagörüşünü, o cümlədən bədii- estetik görüşlərini özündə əks etdirir. Bu sənət sahələri müəyyən qədər araşdırılmış və araşdırılmaqda olan sahələr- dəndir. Tarixi çox qədim olan xalq təsviri sənəti sahəsində miniatür sənəti xüsusi yer tutur. Bu sənətin IX əsrdə uyğur türklərində meydana çıxdığı qeyd edilir. Orta Şərqdə isə tarixə məlum ilk miniatür nümunələri (XIII əsrin əvvəlləri) Azərbaycanla (Təbriz, Marağa və s.) bağlıdır. XV əsrdə Təbriz miniatür məktəbi tam müstəqil bədii məktəb kimi formalaşmışdır (3.57, s. 80-82; 2.5, VI cild, s. 577). Miniatürlər əsasən kitablara və bədii əsərlərə illüstrasiyalar kimi çə- kilmişdir. Azərbaycan miniatürləri özündə xalqımızın mə- dəniyyəti və tarixi ilə bağlı zəngin məlumatları daşıdığından çox dəyərli sənət əsərləridir. Xalqımızın dekorativ-tətbiqi sənət sahələri (dulusçuluq, zərgərlik, şəbəkəbəndlik, bədii oyma, bədii tikmə, toxuma və s.) içərisində xalçaçılıq xüsusi yer tutur. Belə ki, xalçaçılıq xalqımızın ən geniş yayılmış dekorativ-tətbiqi sənət sahəsidir. Bu sahədə nümunələrin toplanması və tədqiqində böyük ziyalımız Lətif Kərimovun (1906-91) misilsiz xidmətləri olmuşdur. Onun məşhur “Azərbaycan xalçası” əsərində Azərbaycan xalçalarına məxsus 1200-dən artıq ornament elementinin təhlili verilmişdir. Xalq yaradıcılığımızın mühüm tərkib hissələrindən biri də xalq təbabətimizdir. Türk xalq təbabətinə el dilində “türkəçarə” də deyirlər. Məlumdur ki, müasir tibb elminin əsası xalq təbabətindən gəlir. Hələ elm və texnikanın inkişaf etmədiyi dövrdə insandakı xəstəliklər müəyyən edilmiş, həmin xəstəliklərə xalq dilində ad da verilmiş və müalicə yolları da 271 tapılmışdır. Xalq təbabətindəki müalicə üsullarının doğruluğu bu gün müasir tibb elmi tərəfindən öz təsdiqini tapır. Hətta müasir tibb elmi nə qədər yüksək inkişaf səviyyəsinə çatmış olsa da, ona paralel olaraq xalq təbabəti öz rolunu və əhəmiy- yətini yenə də itirməmişdir. Xalq təbabətimiz bu gün də yaşa- yır. İnsanlar bu gün də bir çox xəstəliklərin müalicəsində xalq təbabətinə müraciət edirlər və müsbət effektini də görürlər. Xalq təbabətimiz müəyyən qədər toplanmış olsa da, az araşdırılmış sahələrdəndir. Bu sahənin həkim-mütəxəssislər tərəfindən daha ciddi araşdırılmasına ehtiyac var. Folklorumuzda xalq oyunları, o cümlədən xalq uşaq oyunları da xüsusi yer tutur. Bu oyunlar əyləncə olmaqla yanaşı idman, uşaq və yeniyetmələrdə fiziki və əqli inkişaf, iradə, ünsiyyət, kollektivçilik, birgə mübarizə və s. keyfiy- yətləri aşılama funksiyasını daşıyır. Eyni zamanda bu oyunlar xalqın xarakterini, tarixi ənənələrini də özündə əks etdirir. Bütün bunlara rəğmən təəssüf ki, xalq oyunları çox az toplanmış və az araşdırılmış sahələrdəndir. Xalq oyunlarının bir çoxu unudulmuş, bir çoxları isə unudulmaqdadır. Ona görə də bu sahə hər an öz ciddi tədqiqatçısını gözləyir. 272 Nəticələr Kitabda aparılan araşdırmalardan sonra ümumi şəkildə aşağıdakı nəticələri əldə etmiş oluruq: 1. İdeologiya anlayışına çoxsahəli görüşlərin və ideyaların istənilən sistemi yox, elə bir bütöv sistemi aid edilə bilər ki, həmin görüşlər və ideyaların məhz ictimai problemlərin həllinə, inkişafa və bəşəriyyətin xoşbəxtliyinə xidmət etdiyi əsaslandırılmış olsun. 2. İdeologiyaların təsnifatını onların təmayülünə (hansı sahə ilə bağlı görüşlərin baza rolunu oynamasına) görə apar- maq daha əlverişlidir. Belə ki, bu cür təsnifatda ideologiyalar haqqında daha geniş təsəvvür yaranmış olur. Həmin meyara görə iqtisadi, hüquqi, dini, milli, qarışıq və ümumi tə- mayüllü ideologiyalar fərqlənir. Milli təmayüllü ideologiyalar uyğun olaraq milli mə- sələlərin həllinin (milli varlığın yüksəldilməsi, milli azadlıq, milli dövlətin qurulması, etnik ziddiyyətlərin aradan qal- dırılması və s.) əsas götürüldüyü ideologiyalardır. Bu ideo- logiyalar adətən milli problemlərin (müstəmləkəçilik, xarici təcavüz, milli ayrıseçkilik, assimilyasiya, mədəni gerilik və s.) daha çox mövcud olduğu cəmiyyətlərdə xalqların milli azadlıq hərəkatlarının ideologiyaları kimi formalaşır. Milli təmayüllü ideologiyalar qısa olaraq milli ideologiya və ya millətçilik də adlandırılır. 3. Milli ideologiya – millətçilik şovinizmdən fərqlənən və ona qarşı dayanan bir mütərəqqi ideologiyadır. Belə ki, mil- lətçilik millətlərin bərabərliyi, milli varlığın qorunması ide- yasına əsaslandığı halda, şovinizm bir millətin üstünlüyü və digərləri üzərində hakimiyyəti ideyasına əsaslanmaqla digər millətlərin varlığına qarşı yönəlir. Ona görə də, şovinizm ifadəsi ideologiyanı yox, milli haqlara qarşı yönəlmiş bir mürtəce siyasəti ifadə edir. Müasir dövrdə milli ideologiyanın əsas prinsipləri milli varlığı qoruyub saxlamaq, yaşatmaq və yüksəltmək, milli şüuru Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|