Microsoft Word ett dissertasiya docx
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
33
vasitə kimi istifadə edilmə ehtimalını aradan qaldırmaqdır. Bu tip silah-sursatın hazırlanması ciddi qadağalar və ya sərt beynəlxalq nəzarət altındadır. Beynəlxalq razılaşmalara uyğun olaraq daha bir qrup texnoloji avadanlıqların idxal və ixracı nəzarətdə olur. Bu tip texnologiya və informasiyalara sülh məqsədilə istifadə olunan mateial, avadanlıqların istehsalında istifadə olunan, bununla belə kütləvi qırğın silahlarının hazırlanmasında istifadəsi mümkün olan texnologiyalar aiddir. Texnologiyaların birbaşa dövlət tənzimlənməsi ixrac nəzarətini həyata keçirən orqanlar tərəfindən, gömrük və sərhəd nəzarət metodları vasitəsilə reallaşdırılır. Dolayı tənzimlənmə isə əksər ölkələrdə texnologiyalar üçün patent və ticarət markalarının dövlət qeydiyyat sistemi vasitəsilə icra olunur. Bir sıra hallarda bu və ya digər məhsulu ixrac etmək üçün dövlət orqanlarının xüsusi icazəsi olmalıdır. Bu sahədə qanunvericiliyi pozmaq isə, dövlətə qarşı cinayət kimi qiymətləndirilir. Bəzi ölkələrdə dövlət nəzarətində olan texnologiyanın xarici rezidentə satılmasına cəhd ömürlük həbs kimi ağır cəza ilə qarşılanır. dxalçı dövlətlərdə isə texnologiyaların gətiriliməsinə nəzarət qanuvericiliyə uyğunluğun və cəmiyyət üçün təhlükəsizliyin olub-olmaması əsasında həyata keçirilir. Texnologiyaları əldə etməyə çalışan dövlətə onun iqtisadi ve texniki inkişaf səviyyəsi də bir baryer kimi çıxış edir. dxalçı və ixracatçı dövlətlər arasında mövcud olan iqtisadi inkişaf səviyyəsi imkan vermir ki, nisbətən “zəif” ölkənin işçi qüvvəsi yeni texnologiyaları mənimsəsin, onlardan istifadə etsin və istehsal sahələrində bunları tətbiq etsin. Buna baxmayaraq dövlət nəzarəti əsasən spirtli içkilər, silah-sursat, kimyəvi məhsullar, narkotika istehsalı üçün nəzərdə tutulan texnologiyaların mübadiləsində həyata keçirilir.
34
Beləliklə, hər bir dövlət aparıcı texnologiyaları mümkün olan bütün variantlarla, istər açıq, istərsə də gizli məhdudiyyətlərlə ölkə sərhəddləri daxilində saxlamağa cəh göstərir. Bunun əsasında isə dünya bazarında kəskin rəqabəti uduzmamaq məsələsi durur. Milli təhlükəsizlik, siyasi və ideoloji motivlərə görə isə hərbi və “ikiqat təyinatlı” texnologiyanın idxal və ixracı nəzarətdə saxlanılır. Texnologiyalar kimi elmi biliklərin beynəlxalq mübadiləsi də dövlət və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən ciddi nəzarətdə saxlanılır. Bu sahədə aparıcı rol Ümumdünya ntellektual Mülkiyyət Təşkilatına (Ü MT) məxsusdur. Bu beynəlxalq təşkilata üzv ölkələrin sayı 183-ə bərabərdir. Təşkilatın əsas orqanları Ümumi Assambleya, Konferensiya, Koordinasiya Komitəsidir. XXI əsrdə intellektual mülkiyyət beynəlxalq arenada özünəməxsus yerə malikdir. nsan beyninin məhsulu olan ixtiralar, sənaye nümunələri, ticarət markaları, kitab, musiqi və filmlər dünyanın hər yerində istifadə olunur və belə demək mümkünsə insanların yaşayıç tərzinin inkişafına müsbət təsir göstərir. Ümumdünya ntellektual Mülkiyyət Təşkilatı (Ü MT) da bütün dünyada məhz müəlliflik hüqularının qorunması nəticəsində bu ixtiralardan istifadəni daha faydalı edir, ixtira sahibinə isə öz əməyinə görə normal mənfəət əldə edilməsində köməklik göstərir. Bu tipli qayğı dolayısıyla elmi-texniki inkişafı stimullaşdırır və onun sərhədlərini bir az daha artırmiş olur. ntellektual mülkiyyətin reallaşdırılması üçün təşkilat tərəfindən normal, stabil şəraitin yaradılması isə birbaşa beynəlxalq ticarətin inkişafına təkan vermiş olur. Təşkilatın özündə 183 ölkə, yəni təqribən dünya ölkələrinin 90%-ni birləşdirməsi bu beynəlxalq təşkilatın əhəmiyyətini bir daha təsdiqləyir. Təşkilatın yaranma tarixi 1883-cü ilə təsadüf edir. Bu təşkilatın və ümumilikdə intellektual mülkiyyətin beynəlxalq səviyyədə qorunmasını zəruri edən hadisə isə 1873-cü ildə Vyanada təşkil olunmuş Beynəlxalq xtiralar sərgisində baş verdi. Belə ki, öz yeni 35
ideyalarının “oğurlanaraq”, digər ölkələrdə istifadə olunacağından çəkinən xarici ölkə nümayəndələri bu sərgidə iştirak etməkdən vaz keçdilər. 1883-cü ildə bu sahədə ilk ciddi beynəlxalq müqavilə - Paris konvensiyası qəbul olundu. Bu konvensiya sənaye mülkiyyətinin qorunmasını və bir ölkənin vətəndaşının yeni ideya və ya ixtiralarının digər dövlətlərdə yalnız patent, ticarət markası və sənaye nümunəsi şəklində istifadə edilməsini nəzərdə tuturdu. 14 ölkə tərəfindən qəbul olunan bu konvensiya 1884-cü ildə qüvvəyə mindi. Bu üzv ölkələrin iclaslarının çağırılmasının və bir sıra digər təşkilati məsələləri həll etmək məqsədilə Mərkəzi Büro yaradıldı. 1886-cı ildə isə bədii və incəsənət əsərlərinin müəlliflik hüqularının qorunması məqsədilə Bern konvensiyası qəbul olundu. Az sonra isə bu iki konvensiyanın Mərkəzi Büroları birləşərək mənzil qərərgahı sveçrənin Bern şəhərində yerləşən ntellektual Mülkiyyətin qorunması ilə bağlı beynəlxalq təşkilat yaradıldı. 1960-cı ildə təşkilat Berndən Cenevrəyə, digər iri beynəlxalq təşkilatların “yanına köçdü”. 10 il sonra təşkilatın adı dəyişərək Ümumdünya ntellektual Mülkiyyət Təşkilatı oldu. 1974-cü ildə Ü MT BMT-nin ixtisaslaşmış təçkilatına çevrildi. 1898-ci ildə təşkilat cəmi dörd beynəlxalq müqavilənin icrasını tənzimləyirdisə, hal-hazırda bu rəqəm 21-ə çatır. Bu sahədə ən iri müqavilələr Madrid və Haaqa razılaşmalarıdır. Bu razılaşmalar ticarət nişanlarının və sənaye nümumələrinin beynəlxalq qeydiyyat problemlərini özündə əks etdirir. Hər bir ixtira sahibi ona məxsus olan ticarət markasını və ya sənaye nümunəsini lokal və ya regional səviyyədə qeydiyyatdan keçirmək istədikdə, ilk növbədə bu ixtiranın həquiqətən də, yeni olduğunun və ya artıq kiminsə mülkiyyətində olduğunu müəyyənləşdirmək zərurəti meydana çıxır. Bunu dəqiqləşdirmək üçün iri həcmli informasiyalar massivində axtarış həyata keçirmək lazım gəlir. Bu tip informasiyaların axtarışını asanlaşdırmaq məqsədilə Ü MT dörd
Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|