77
dövründə bu ölkələr arasında qarşılıqlı idxal-ixrac əməliyyatları həddən artıq ciddi
nəzarətdə idi.
Beynə lxalq razılaş maların şə rtlə ri.
Çoxtərəfli razılaşmaların icrası zamanı
iştirakçı ölkələr texnologiyaların satışına ciddi nəzarət edir. Burada əsas məqsəd
texnologiyanın kimyəvi, bakterioloji, raket silahlarının hazırlanmasında potensial
vasitə kimi istifadə edilmə ehtimalını aradan qaldırmaqdır. Bu tip silah-sursatın
hazırlanması ciddi qadağalar və ya sərt beynəlxalq nəzarət altındadır.
Beynəlxalq razılaşmalara uyğun olaraq daha bir qrup texnoloji avadanlıqların
idxal və ixracı nəzarətdə olur. Bu tip texnologiya və informasiyalara sülh
məqsədilə istifadə olunan mateial, avadanlıqların istehsalında istifadə olunan,
bununla belə kütləvi qırğın silahlarının hazırlanmasında istifadəsi mümkün olan
texnologiyalar aiddir.
nnovasiyaların və elmi-texniki biliklərin qloballaşdırılması üç formada
həyata keçirilə bilər. Birinci kateqoriya milli müəssisələr və TMK-lar fərdi olaraq
öz ölkələrində təkmilləşdirilmiş texnologiyaların beynəlxalq kommersiyalaş-
dırılması ilə məşğul olur. kinci kateqoriya yerli müəssisə və TMK-ları, elmi-
araşdırma mərkəzlərini özündə cəmləşdirən xüsusi və dövlət elmi institutlarının
beynəlxalq əməkdaşlığı aiddir.
Dünya Bankının tədqiqatlarında
KT sektorunun MDM-də payı
iqtisadiyyatın keyfiyyət xarakteristikası göstərəcilərindən birini təşkil edir. Bu
gəstəricinin 5-10 % arasında olmsı ölkəni “effektiv iqtisadiyyat” kateqoriyasına,
aşagı səviyyəsi isə “amil iqtisaiyyatına” aid etməyə əsas verir. KT sektorunun
regional tendensiyalarını əsas xidmətlərə qiymətlərin aşagı düşməsi və yeni
texnologiyaların artımı təşkil edir.
Hazırda dünyada KT əsaslı mal və xidmətlərin ixracında əsas ölkələr Asiya
regionun iki əsas ölkəsi Hindistan və Çindir.
2012-ci ildə Asiya və Sakit Okean regionu ölkələrində informasiya
texnologiyalarının rolu artan tendensiyalarla xarakterizə olunur. Dünya Bankı və
78
qtisadi nkişaf və Əməkdaşlıq Təşkilatı son illərin hesabatlarında Avropa və
Ş
imali Amerika ilə müqayisədə regionun böyük potensialının əhəmiyyətini
xüsusilə qeyd edir. Effektiv iqtisadiyyata yönəlmə baxımından Asiya və Sakit
Okean regionu ölkələri (Çin və Hindistan) korporasiyaları inkişaf etmiş ölkələrlə
müqayisədə yeni rəgabət üstünlükləri əldə etməkdədirlər. Belə bir imkanlar
Avropa və Şimalı Amerika trans milli şirkətləri üçün regionda əməkdaşlıq
potensialını artırır.
Apple, Samsung Elektroniks qrupu, LG Group, HTC, BlackBerry və Sony
Corporation
yüksək texnologi üstunluklərə malik olan aparıcı telekommunikasiya,
informasiya və kompyuter avadanlıqları istehsalçı korporasiyaları kimi dunya
bazarında hakim mövqelerə malikdir.
Milli informasiya və kommunikasiya infrastrukturunun mütərəqqi
texnologiyalar əsasında müasirləşdirilməsi, informasiya cəmiyyətinin inkişafı
Azərbaycanda inkişaf strategiyasının əsas istiqamətlərindən biridir. Inforasiya və
biliklərə əsaslanan raqabətədavamlı iqtisadiyyatın qurulması, ölkənin informasiya
məhsulları və xidmətlərinə tələbatının dolgun ödənilməsi məqsədilə KT
infrastrukturuna və xidmətlərinə çıxışın təmin olunması əsas prioritetlərdən birinə
çevrilmişdir. Bu strategiyanın reallaşdırılması öz növbəsində beynəlxalq
ş
irkətlərlə əlaqələrin inkişafını şərtləndirir.
Azərbaycan Respublikasında güclü iqtisadiyyatın yaradılması, cəmiyyətin
demokratikləşməsi, əhalinin rifahının yüksəldilməsi və insan inkişafının təmin
edilməsi istiqamətlərində çoxşaxəli fəaliyyət həyata keçirilir. Görülən işlər, eyni
zamanda, Azərbaycanın siyasi, hüquqi, iqtisadi, sosial və digər sahələrində
beynəlxalq əlaqələrinin genişlənməsinə, qloballaşan dünyada etibarlı tərəfdaş kimi
mövqeyinin möhkəmləndirilməsinə xidmət edir və ölkənin müdafiə qabiliyyətinin
artırılmasına, ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsinə və qorunub saxlanılmasına,
davamlı inkişafının təmin edilməsinə yönəlmişdir.
Qeyd olunan məsələlərin həllində rabitə və informasiya texnologiyalarının
xüsusi yeri vardır və sahənin inkişaf səviyyəsi qarşıya qoyulan məqsədlərə
çatmağa təsir edən amillərdəndir. Müxtəlif dövlətlərdə, xüsusən də inkişaf etmiş
79
dövlətlərdə bu məqsədlə informasiya cəmiyyətinin və biliklərə əsaslanan
iqtisadiyyatın formalaşdırılmasına səy göstərilir və bu fəaliyyət BMT-nin
Minilliyin Sammitində müəyyən edilmiş inkişaf məqsədləri ilə tam uzlaşır.
Azərbaycan Respublikasında da bu sahədə məqsədyönlü fəaliyyət aparılır və
informasiya texnologiyaları sahəsi ölkənin inkişaf prioritetlərinə daxil edilmişdir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən 2003-cü il fevralın 17-də 1146
nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının inkişafı naminə
informasiya-kommunikasiya texnologiyaları üzrə Milli Strategiya (2003-2012-ci
illər)” və yaxın 10 il ərzində görüləcək işlərin ümumi xəttini müəyyənləşdirmişdir.
Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyaları sahəsi son
illərdə ardıcıllıqla inkişaf etdi. Bu illər ərzində bu sahəyə ümumi investisya
qoyuluşunun həcmi təxminən 500 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir və bunun
70%-i xarici investisyalar olmuşdur. Xüsusi qeyd olunmalıdır ki, daxili
investisyaların həcmi də artmaqdadır. Nəticədə müxtəlif sahələrdə fəaliyyət
göstərən yeni birgə müəssisələr yaradılmışdır. Ölkədə mobil telefon operatorları
kimi “Azercell Telekom MMM” BM və “Bakcell LTD” MMC, yerli telefon
rabitəsi sahəsində isə “AzEuroTel”, “Catel”, “Ultel” birgə müəssisələri
yaradılmışdır və xidmət göstərirlər.
Respublikada rabitə sahəsinin ÜDM-dəki payı 2,3%-dir, inkişaf etmiş
ölkələrdə bu göstərici təxminən 5-7% təşkil edir. Rabitə infrastrukturunun
modernləşdirilməsi əsas məsələlərdən biridir.
Hazırda respublikada kosmik texnika və texnologiyaların yaradılması və
aerokosmik məlumatlardan istifadə etməklə, müxtəlif tətbiqi məsələlərin həlli ilə
bilavasitə məşğul olan dövlət qurumu — Azərbaycan Respublikası Müdafiə
Sənayesi Nazirliyinin (MSN) tabeliyində Milli Aerokosmik Agentliyi (MAKA)
fəaliyyət göstərir. Öz fəaliyyəti dövründə MAKA-da kosmik cihazqayırma,
peykaltı sistemlərin və komplekslərin yaradılması istiqamətində mühüm
nailiyyətlər əldə edilmiş, keçmiş SSR Hərbi Sənaye Kompleksinin, Müdafiə
Nazirliyinin, Maşınqayırma Nazirliyinin və Elmlər Akademiyasının qurumları ilə
sıx əlaqə yaradılmış, müxtəlif təyinatlı layihələr həyata keçirilmişdir. MAKA-nın
Dostları ilə paylaş: |