2
Tərcümə edəni: MÜBARİZ ƏLİZADƏ
Redaktoru:
AZƏROĞLU,
MƏMMƏDAĞA SULTANOV,
ABBASƏLİ SAROVLU
3
TƏRTİBÇİDƏN
Klassik Şərq poeziyasının görkəmli nümayəndərindən
olan Əbülqasım Firdovsinin "Şahnamə" əsəri əhatə etdiyi
böyük tarixi hadisələrin əksi, xalqın bədii təfəkkür tərzinin
ifadəsi və Vətənin əzəmətli tarixinin ehyası ilə dünyada
müəllifinə şöhrət qazandırmışdır. Təsadüfi deyil ki, Firdovsi
dühasının məhsulu olan bu əsər əsrlər boyu öz aktuallığını
itirməmiş,
cəngavərlik, mərdlik, ədalət, vətənsevərlik,
sülhpərvərlik ideyalarının tərənnümü ilə bəşər övladının bədii
zövqünü formalaşdırmışdır.
Görkəmli söz ustadı Ə. Firdovsinin "Şahnamə" əsəri bir
çox dünya xalqlarının dilinə tərcümə edilmişdir. Azərbaycanda
1934-cü ildə Ruhulla Axundovun ümumi redaktəsi altında Əli
Nazim, V. Xuluflu, M.M. İbrahimov və M.K. Ələkbərlinin re-
daktorluğu ilə "Şahnamə"dən az da olsa, ayrı-ayrı
dastanlar
Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdi. Bu tərcümələri Əli Nəz-
mi, İbrahim Tahir, Azər, Sabir, Əbasəlt, M. Müşfiq, Səyidzadə,
A. Şaiq və M.M. İbrahimov etmişlər.
"Şahnamə" əsərinin dünya ədəbiyyatı xəzinəsinin
incilərindən olmasını nəzərə alan M. Mübariz Əlizadənin Fir-
dovsinin bu əsərini bütövlükdə və əsərin öz vəznində - əruzun
mütəqarib bəhrində tərcümə etməsi
Azərbaycan oxucusunun
böyük söz ustadının bədii irsi ilə orijinala uyğun bir əsərlə tanış
olmasına imkan yaratmışdır.
Bu böyük və şərəfli əsəri yaradan Ə. Firdovsi
"Şahnamə"yə ömrünün 30 ilini sərf etliyi kimi, mütərcsim M.
Mübariz Əlizadə də tərcüməyə 30 il ömür sərf etmişdir.
Mütərcim zəhməti müəllif zəhmətindən onunla fərqlənir ki,
müəllif əsəri yaradarkən sərbəst olur, mütərcim isə bacardıqca
müəllif əsərindən asılı olur, ondan kənara çıxa bilmir. Bu ta-
beçilik pozulduqda tərcümə orijinaldan fərqli alına bilər və us-
tad sənətkarın fikir dünyasını tam dolğunluğu
ilə əks etdirə
bilməz.
4
Ə. Firdovsinin 60 min beytlik "Şahnamə" əsəri M. Müba-
riz tərəfindən tam şəkildə tərcümə edilsə də, hələlik əsərin I
cildi çapdan çıxmışdır.
Müstəqil Azərbaycan Respublikasında kiril əlifbası latın
grafikası ilə əvəz edildikdən sonra gənc nəsil bir çox elmi,
bədii, tarixi əsərlərlə tanışlıqdan məhrum olmuşdu. Fərəhli hal
kimi qeyd olunmalıdır ki, Respublikanın prezidenti İ. Əliyev
cənabları gənc nəslin bu ehtiyacını nəzərə alaraq, bir sıra
qiymətli əsərlərin latın grafikasə ilə çap olunması haqda
göstəriş vermişdir. Bu əsərlər arasında Ə. Firdovsinin
"Şahnamə" əsəri də vardır. Yeni nəşr üçün əsərdə əvvəlki çapda
gedən qüsurları düzəltmək lazım idi. M.
Mübariz hələ
sağlığında Firdovsi "Şahnamə"sinin I cildində gedən bir sıra
xətaları öz əli ilə düzəltdiyindən bizim işimizi asanlaşdırmışdır.
Ümidvarıq ki, Ə. Firdovsi dühasının məhsulu olan
"Şahnamə" M. Mübariz tərcüməsində oxucuları bəşər
mədəniyyətinin incilərindən sayılan bu əsərlə yaxından tanış
edəcəkdir.
Nüşabə Əlizadə
5
ŞƏRQ POEZİYASININ QİYMƏTLİ İNCİSİ
Bəşər mədəniyyəti tarixində silinməz iz buraxan dahi
sənətkarlardan biri Əbülqasim Firdovsi (934–1024) və dünya
ədəbiyyatı xazinəsində təravətini əbədi saxlayan şah əsərlərdən
biri isə onun «Şahnamə»sidir.
Fars-tacik klassik şerinin fəxri olan Firdovsi bədii sözün
qüdrəti ilə, böyük Nizaminin sözləri ilə desək: «Şerin
elə bir
qiymətli gövhərini yonmuşdur ki, onun tör-töküntüsü ilə bir
çox bədii söz gəlinini bəzəmək olar».
Min ilə yaxındır ki, «Şahnamə» dünyaya səs salmış, bədii
söz, hikmət və gözəllik aşiqlərini öz pərəstişkarlarına çevirmiş,
sevilə-sevilə oxunmuş, bir çox ölməz sənətkarların istifadə
mənbəyi olmuş, kimi onu təqlid etmiş, kimi ona nəzirə yazmış,
kimi onun qəhrəmanları, kimi onun müəllifi haqqında dastanlar
yaratmış, kimi onun tərcüməsi, kimi isə onun şərhi və tədqiqini
özü üçün şərəf hesab etmişdir.Əsrlər ötmüş, nəsillər biri
digərini əvəz etmiş, bəşər yeniyetməlik dövründən təkamül
mərhələsinə qədəm qoymuş, insan zəkası elm və texnikanın,
yeni mədəniyyətin inkişafında möcüzələr yaratmış, «Şahnamə»
isə öz gənclik təravəti ilə yaşamış, ondakı ülvi, bəşəri məzmunu
və dərin fəlsəfi idrak yeni elm baxımından
daha dolğun və daha
düzgün kəşf edilmiş və kəşf edilməkdədir. Hazırda dünyanın
bir çox xalqları «Şahnamə»ni öz ana dillərində oxuyur, öyrənir,
onun yaradıcısı dahi Firdovsini öz doğma şairi kimi sevir və
xatirəsini əzizləyirlər. Böyük sənətkar özü bəşər mədəniyyəti
xəzinəsinə bəxş etdiyi bu nadir şer incisinin həqiqi qiymətini,
onun əbədiyyətə qovuşacağını bütün müasirlərindən daha yaxşı
dərk etmiş və öz inamını əsərin sonunda bu misralarla ifadə
etmişdir:
Otuz il ağır zəhmətə dözmüşəm,
Bu farsca əsərlə dirilmiş əcəm.
Abad
qəsrlər ki göyə baş vurar